Ξεχασμένα διαμάντια… Με μότο «Ο άλλος κινηματογράφος» η Ρετροσπεκτίβα παρουσιάζει ένα πιο ανένταχτο είδος κινηματογράφου και ιστορίες από τη μεταναστευτική σκοπιά.
του Philipp Bühler
Η Ταινιοθήκη της Γερμανίας (Deutsche Kinemathek) κάνει πάλι έφοδο στα κινηματογραφικά της αρχεία. Έτσι φαίνεται τουλάχιστον αφού η φετινή Ρετροσπεκτίβα της Berlinale παραμένει για άλλη μια φορά γερμανική υπόθεση. Ούτε New Hollywood, ούτε διεθνής επιστημονική φαντασία όπως σε προηγούμενες εκδόσεις – μάλλον κυριαρχεί και εδώ πνεύμα οικονομίας. Σε μια πιο προσεκτική ματιά, ωστόσο, το μότο «Ο άλλος κινηματογράφος» κινεί πράγματι την περιέργειά μας. Πέρα από τα γνωστά ονόματα σκηνοθετών και σκηνοθετριών, όπως του Ούλριχ Σαμόνι, του Ρόλαντ Κλικ και της Χέλκε Ζάντερ, έχουν ανασυρθεί και κάποια διαμάντια ξεχασμένα και καταχωνιασμένα στα βάθη της γερμανικής κινηματογραφικής παραγωγής. Το γράφει με περισσότερα λόγια το πρόγραμμα της Berlinale, το οποίο υπόσχεται «ανορθόδοξους/-ες πρωταγωνιστές/-ίστριες, ιδιοσυγκρασιακή κινηματογραφική γλώσσα και αντισυμβατικές παραγωγές από την ιστορία του γερμανικού κινηματογράφου, έξω από την πεπατημένη».
Ταινία genre εκτός του κυρίαρχου ρεύματος
Πάντα ήθελα να δω το
Engel aus Eisen / Angels of Iron (Δ. Γερμανία, 1981), μια δυτικογερμανική νουάρ ταινία του ποιητή Τόμας Μπρας ο οποίος δραπέτευσε από τη Λαοκρατική Δημοκρατία της Γερμανίας. Ο Μπρας δεν άντεχε κανένα σύστημα και τα λόγια του όταν έλαβε το Βαυαρικό Βραβείο Κινηματογράφου δημιούργησαν σάλο. Το παιχνίδι με τα κινηματογραφικά είδη και στυλ το συναντάμε και σε άλλες δύο βερολινέζικες ταινίες: ιταλικό νεορεαλισμό στο
Zwei unter Millionen / Two Among Millions (Βίκτορ Βίκας, Δ. Γερμανία, 1961) με τον νεαρό Χάρντι Κρίγκερ, λίγη nouvelle vague στην ελεγεία του Βιλ Τρέμπερ
Die endlose Nacht / The Endless Night (Δ. Γερμανία, 1963), η οποία διαδραματίζεται σε ένα αεροδρόμιο. Αν θέλουμε να βρούμε τον κοινό παρονομαστή, τότε η μοίρα των περισσότερων ταινιών αυτής της κατηγορίας ήταν πως δεν χωρούσαν ούτε στο mainstream σινεμά ούτε στον περίφημο Νέο Γερμανικό Κινηματογράφο του Βέρνερ Χέρτσογκ, του Ράινερ Βέρνερ Φασμπίντερ και του Βιμ Βέντερς. Η σύγκρουση με τις τότε επιτροπές χρηματοδότησης έφερε τον Ρόλαντ Κλικ, που για πολύ καιρό κατακρινόταν ως genre κινηματογραφιστής και εδώ εκπροσωπείται με την υπέροχη, ανένταχτη αλληγορία των μικροεγκληματιών του
Supermarkt (Δ. Γερμανία, 1974), εξόριστο στην Ιρλανδία.
Γυναικείες ταινίες, δυνητικά σκάνδαλα
Μετά τη δική τους Ρετροσπεκτίβα το 2019, οι γυναίκες έχουν και πάλι την τιμητική τους στο φεστιβάλ – οι οποίες, ας σημειωθεί, αντιμετωπίζουν περισσότερες δυσκολίες ως κινηματογραφίστριες. Ακόμα και ο τίτλος της ταινίας της Χέλκε Ζάντερ
Die Deutschen und ihre Männer – Bericht aus Bonn [«Οι Γερμανοί και οι άντρες τους – μια αναφορά από τη Βόννη»] (Δ. Γερμανία, 1989), προφανώς ένα είδος σατιρικού ρεπορτάζ, φαίνεται απόλυτα ταιριαστός εδώ. Πιο σοβαρά είναι σίγουρα τα πράγματα στην ταινία
Shirins Hochzeit / Shirins Wedding (Δ. Γερμανία, 1976) της Χέλμα Ζάντερς-Μπραμς: η ιστορία μιας νεαρής Τουρκάλας που ψάχνοντας τον αρραβωνιαστικό της πέφτει στα χέρια ενός προαγωγού προκάλεσε διαμαρτυρίες στην Τουρκία και έπειτα και στη Γερμανία. Μεταναστευτικές ματιές στη Γερμανία ρίχνουν η ταινία
Im Land meiner Eltern / In the Land of my Parents (Ζανίν Μέεραπφελ, Δ. Γερμανία, 1981) και η low budget κωμωδία από τη Γερμανία και την ανατολική Τουρκία
Kismet, Kismet (Ιζμέτ Ελτσί, Δ. Γερμανία, 1987). Τι κρύβεται, όμως, πίσω από τον τίτλο
Banale Tage [«Μπανάλ μέρες»] (Γερμανία, 1991); Μια γκροτέσκα, αστεία ταινία για το χάος μετά την πτώση του Τείχους από τη σκοπιά δύο Ανατολικογερμανών εφήβων, διαβάζουμε στην περιγραφή. Στην Berlinale, πάντως, οι μέρες κάθε άλλο παρά μπανάλ θα είναι, μεταξύ άλλων και χάρη σε αυτούς τους κινηματογραφικούς θησαυρούς του περασμένου αιώνα.
