Non-Fungible Tokens
Η ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΣΤΗΝ ψηφιακη αγορα της τεχνης
Μια τεχνολογία blockchain ταράζει τα νερά στον χώρο της τέχνης. Χάρη στα Μη Ανταλλάξιμα Διακριτικά (Non-Fungible Tokens, NFT) υπάρχει πλέον η δυνατότητα να εμπορευτεί κανείς την ψηφιακή τέχνη όπως ακριβώς εμπορεύεται ζωγραφικούς πίνακες, γλυπτά ή φωτογραφίες – και να χρεώσει εξίσου υψηλές τιμές. Όμως, τι ακριβώς είναι τα NFT και γιατί αποφέρουν τόσα κέρδη;
του Stefan Kobel
Ο τεχνικός όρος ενός στοιχείου blockchain –NFT ή Μη Ανταλλάξιμο Διακριτικό– είναι αυτή τη στιγμή το νούμερο ένα θέμα συζήτησης στην αγορά της τέχνης. Η συγκεκριμένη τεχνολογία επιτρέπει για πρώτη φορά και στα ψηφιακά έργα τέχνης τη διάκριση ανάμεσα στο πρωτότυπο και στο αντίγραφο, ανοίγοντας έτσι μια εντελώς νέα αγορά.
Το αργότερο από τότε που ο νεοϋορκέζικος οίκος δημοπρασιών Christie’s πούλησε το έργο Everydays: The first 5000 days του Beeple –κατά κόσμον Mike Winkelmann– για 69 εκατ. δολάρια, τα NFT μονοπωλούν το ενδιαφέρον στον χώρο. Κι αυτό γιατί το μυθικό ποσό δόθηκε για ένα ψηφιακό έργο που στην ουσία μπορεί να αναπαραχθεί κατά βούληση. Κάθε χρήστης του Διαδικτύου μπορεί να κατεβάσει ένα αντίγραφό του, έστω και αν η ανάλυση δεν είναι η υψηλότερη δυνατή. Η μόνη διαφορά ανάμεσα στο «πρωτότυπο» και στο «αντίγραφο» είναι το NFT του, που προστατεύει το πρωτότυπο από την πλαστογράφηση και το καθιστά έτσι μοναδικό (βλ. παρακάτω «Τι είναι τα NFT»).
Για τους καλλιτέχνες η εξέλιξη αυτή είναι κατ’ αρχάς θετική. Μέχρι τώρα, ήταν δύσκολο να εμπορευτεί κανείς την ψηφιακή τέχνη όπως για παράδειγμα έναν πίνακα ή ένα γλυπτό, γιατί δεν υπήρχε φυσικό αντικείμενο και άρα δεν υπήρχε πρωτότυπο, αλλά –αντιθέτως– άπειρα θεωρητικά πανομοιότυπα αντίτυπα του ίδιου έργου.
Χάρη στα NFT οι καλλιτέχνες μπορούν πλέον να εκδώσουν όσα κομμάτια θέλουν από τα ψηφιακά τους έργα – ως μοναδικές, περιορισμένες ή ανοιχτές εκδόσεις. Μπορούν επίσης να αποφασίσουν αν θέλουν ποσοστά από τη μεταπώληση των έργων τους. Πρόκειται για τεράστια πρόοδο συγκριτικά με την ως τώρα πρακτική, σύμφωνα με την οποία οι καλλιτέχνες συχνά δεν κέρδιζαν τίποτα από την αύξηση της αξίας των έργων τους και οι κληρονόμοι τους είχαν ίσως ένα μικρό κέρδος λόγω του δικαιώματος παρακολούθησης.
«How much is the fisch?» Στη Γερμανία, ένας από τους πρώτους μουσικούς που πιστοποίησε ειδικές εκδόσεις του καινούργιου του δίσκου με NFT ήταν ο H.P. Baxxter των Scooter.
| Φωτ. (λεπτομέρεια): © picture alliance/dpa/dpa-Zentralbild/Jens Kalaene
ΜΙΑ ΚΕΡΔΟΣΚΟΠΙΚΗ ΦΟΥΣΚΑ;
Παρ’ όλα αυτά, η οικονομική άνθηση που γνωρίζει ο κλάδος θα μπορούσε πολύ σύντομα να αποδειχθεί μια κερδοσκοπική φούσκα. Οι σχετικές πλατφόρμες κυριαρχούνται ακόμα από ψηφιακές κοινοτοπίες ‒τουλάχιστον όσον αφορά την ποσότητα‒, ενώ ο παραδοσιακός χώρος της τέχνης μοιάζει να κερδίζει έδαφος με πολύ αργούς ρυθμούς.
Επιπλέον, φαίνεται να υπάρχει μια ευρέως διαδεδομένη παρανόηση, πως τα NFT αφορούν γενικά την τέχνη. Κάτι που δεν ισχύει, γιατί ένα NFT μπορεί ουσιαστικά να είναι τα πάντα – π.χ., ένα CryptoPunk που αποτελείται από λίγα μόλις πίξελ, ή ένα τεράστιο ψηφιακό κολάζ όπως εκείνo του Beeple, ένα κινούμενο γραφικό υπολογιστή όπως αυτά της μουσικού Grimes, το σχέδιο ενός αθλητικού παπουτσιού, μια συλλεκτική κάρτα της λίγκας του NBA, ή εκείνη ακριβώς η ψηφιακή τέχνη που μέχρι τώρα ανήκε στον παραδοσιακό χώρο της τέχνης με τα μουσεία, τις ενώσεις καλλιτεχνών, τις γκαλερί και τις εκθέσεις του.
Το αν οι αγοραστές, που πλήρωσαν 140.000 ευρώ έκαστος για μία από τις εννέα κόπιες ενός από τα πάμπολλα ψηφιοποιημένα αριστουργήματα της Γκαλερί Ουφίτσι στη Φλωρεντία, θα αφήσουν ένα γερό κομπόδεμα στους κληρονόμους τους μένει να το δούμε. Όπως μένει να δούμε αν η επένδυση που έγινε με το ψηφιακό κολάζ του Beeple θα έχει κάποτε ικανοποιητική απόδοση ή αν σε εκατό χρόνια θα ενδιαφέρεται κανείς για το ποιος είναι ο κάτοχος του «πρωτότυπου» Nyan Cat. Μπορούμε με βεβαιότητα να τα θεωρήσουμε όλα ως περιφερειακά φαινόμενα της αγοράς της τέχνης. Κυρίως όμως, η οικονομική άνθηση των NFT είναι το αποτέλεσμα μιας κεφαλαιαγοράς που βρήκε στα κρυπτονομίσματα ένα ευπρόσδεκτο εργαλείο κερδοσκοπίας. Εδώ θα χρειαστεί να γίνουν αρκετές διορθώσεις, κάτι για το οποίο κατά πάσα πιθανότητα θα φροντίσουν ο χρόνος και η ίδια η αγορά.
ΤΙ ειναι ΤΑ NFT;
Ο όρος Μη Ανταλλάξιμο Διακριτικό (Non Fungible Token), εν συντομία NFT, ανήκει στον κόσμο της τεχνολογίας των blockchain και των κρυπτονομισμάτων. Μια blockchain (αλυσίδα μπλοκ, αλυσίδα συστοιχιών) αποτελείται από κλειστά σύνολα δεδομένων που είναι τοποθετημένα σε μια σειρά ή μια συστοιχία, σαν τους κρίκους μιας αλυσίδας. Η προσπάθεια να επέμβει κανείς ή να αλλάξει έναν από αυτούς τους κρίκους θα έσπαγε την αλυσίδα. Γι’ αυτό και οι blockchains θεωρούνται εν γένει ασφαλείς σε ό,τι αφορά τις απόπειρες πλαστογράφησης και χάκινγκ – γεγονός που τις κάνει πολύ ενδιαφέρουσες για τη χρήση τους ως μέσων πληρωμής, φερ’ ειπείν.
Τα αποκεντρωμένα, αποθηκευμένα στην blockchain εικονικά μέσα πληρωμής είναι ανταλλάξιμες μεταξύ τους μονάδες – τα λεγόμενα ανταλλάξιμα διακριτικά: Ένα bitcoin ή ένα ether μοιάζει στην ουσία με το άλλο, μια και έχουν κάθε φορά την ίδια αξία περιουσιακού στοιχείου. Αυτό δεν ισχύει στα Μη Ανταλλάξιμα Διακριτικά: Εδώ, βασική συνιστώσα δεν είναι η εμπορική αξία του εκάστοτε «νομίσματος», αλλά το γεγονός ότι κάθε μονάδα ή κάθε διακριτικό (token) στην αποκεντρωμένη blockchain είναι σαφώς αναγνωρίσιμο μέσω ενός μοναδικού hashcode και άρα είναι ασφαλές έναντι της πλαστογράφησης. Κάθε άλλη μονάδα που έπεται αυτής «γνωρίζει» για αυτήν.
Η συγκεκριμένη ιδιότητα μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε πολλούς τομείς –από το ηλεκτρονικό κτηματολόγιο μέχρι το πιστοποιητικό εμβολιασμού– για τον σκοπό της επαλήθευσης. Από το 2015 οι ασφαλιστικές κυρίως αναζητούν μια δυνατότητα να χρησιμοποιήσουν αυτά τα διακριτικά ώστε να προσθέσουν στα έργα τέχνης ένα ηλεκτρονικό υδατογράφημα κι έτσι να τα καταστήσουν αναγνωρίσιμα και ανιχνεύσιμα. Αυτό θα στερούσε από τους πλαστογράφους και τους απατεώνες τη βάση της δραστηριότητάς τους. Ωστόσο, το τεχνικό κομμάτι είναι λιγάκι περίπλοκο: Πώς μπορεί ένα αρχείο να συνδεθεί φυσικά με ένα αντικείμενο έτσι ώστε αφενός να είναι απρόσβλητο και να μην μπορεί να αφαιρεθεί χωρίς εξουσιοδότηση και αφετέρου να μην επηρεάζει αρνητικά το ίδιο το αντικείμενο;
Ευρηματικά μυαλά βρήκαν γι’ αυτό μια απλή λύση: Απλώς αφήνουμε κατά μέρος το φυσικό έργο τέχνης και το αντικαθιστούμε με ένα ψηφιακό – για παράδειγμα, ένα jpg. Το αποτέλεσμα είναι ακριβώς το φαινόμενο που αυτή τη στιγμή έχει δημιουργήσει σάλο στον κόσμο της τέχνης: το NFT. Επομένως, τα NFT είναι πρώτα απ’ όλα απλώς μία μέθοδος προσθήκης μιας υπογραφής σε αρχεία –άρα και σε ψηφιακά έργα τέχνης– ώστε να γίνουν μοναδικά.