Το να βρίσκεσαι ξαφνικά σε μια νέα χώρα, με μια ξένη κουλτούρα και γλώσσα αποτελεί πρόκληση για όλους τους πρόσφυγες. Προκειμένου να κάνουν πιο εύκολη την περίοδο προσαρμογής τους, οι βιβλιοθήκες στη Γερμανία δραστηριοποιούνται με ποικίλους τρόπους, συνεισφέροντας έτσι στο να εδραιωθεί μια κουλτούρα του καλωσορίσματος.
«Φτάνοντας στη Λειψία», «Κάποιος ταξιδεύει», «Ξεπερνώντας το ανοίκειο», «Διάλογος στα γερμανικά», «Με ανοιχτές αγκάλες»… Σε πολλά ομοσπονδιακά κρατίδια όλο και περισσότερες δημόσιες βιβλιοθήκες προσφέρουν ειδικές υπηρεσίες σε πρόσφυγες και αιτούντες άσυλο θέλοντας να διευκολύνουν την εγκατάστασή τους στη χώρα. Στο πλαίσιο αυτό, οι βιβλιοθήκες συνεργάζονται συνήθως με ομάδες δράσης πολιτών. Οι βιβλιοθήκες προσφέρουν κατά κύριο λόγο εμπειρογνωμοσύνη και οπτικοακουστικό υλικό, ωστόσο η γνωριμία και η επαφή των προσφύγων με ντόπιους τούς διευκολύνουν παράλληλα να γνωρίσουν το νέο τους περιβάλλον.
ΓΝΩΣΗ ΚΑΙ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ
Όσον αφορά την προσφορά οπτικοακουστικών μέσων, οι βιβλιοθήκες ανατρέχουν σε συλλογές που συγκροτήθηκαν τις τελευταίες δεκαετίες για τους (οικονομικούς) μετανάστες. Χάρη σε κονδύλια που δόθηκαν για συγκεκριμένα προγράμματα και σε δωρεές, πολλές βιβλιοθήκες ανανέωσαν τις πολύγλωσσες αυτές συλλογές οπτικοακουστικών μέσων, οι οποίες τώρα βρίσκονται στη διάθεση των προσφύγων και των αιτούντων άσυλο. Οι βιβλιοθήκες προσπαθούν μάλιστα να απευθυνθούν άμεσα και να κάνουν γνωστές τις υπηρεσίες τους εκεί όπου ζουν οι πρόσφυγες: για παράδειγμα, με τα κουτιά οπτικοακουστικών μέσων της Δημοτικής Βιβλιοθήκης της Βρέμης ή τις κούτες προώθησης της γλώσσας που διαθέτει η Δημοτική Βιβλιοθήκη του Ερλάνγκεν. Στη Δημοτική Βιβλιοθήκη του Ντούισμπουργκ ή στην «Asylothek» του Γκράσσαου της Βόρειας Βαυαρίας διοργανώνονται ειδικές ξεναγήσεις από το προσωπικό της βιβλιοθήκης, στις οποίες παρουσιάζονται οι πολύγλωσσες υπηρεσίες οπτικοακουστικών μέσων. Μια άλλη σημαντική υπηρεσία των βιβλιοθηκών στην οποία δίνεται βάρος στο πλαίσιο των δράσεων καλωσορίσματος είναι η προσφορά οπτικοακουστικών μέσων για παιδιά και εφήβους. Το συγκεκριμένο target group αποτελεί προτεραιότητα και όσον αφορά τις υπηρεσίες επαφών και επικοινωνίας: οι βιβλιοθήκες της Κολωνίας προσφέρουν προγράμματα όπου ανάδοχοι ή μέντορες αναλαμβάνουν την εξωσχολική φροντίδα των παιδιών των προσφύγων. Σε άλλες πόλεις, οι δημοτικές βιβλιοθήκες διοργανώνουν συμβουλευτικά προγράμματα για οικογένειες στο πλαίσιο της πρωτοβουλίας καλωσορίσματος, ενώ σε μια δράση με τίτλο «Φτάνοντας στη Λειψία» η Δημοτική Βιβλιοθήκη της Λειψίας εκπαιδεύει ανάδοχους για πρόσφυγες και αιτούντες άσυλο.
Το δημιουργικό εγχείρημα «Κάποιος ταξιδεύει» της Δημοτικής Βιβλιοθήκης του Μαγδεβούργου έδωσε στα παιδιά προσφύγων την ευκαιρία να αφηγηθούν τα βιώματά τους και να μιλήσουν για τις πατρίδες τους. Με το εφηβικό εργαστήρι «Ξεπερνώντας το ανοίκειο», η Διεθνής Βιβλιοθήκη για Νέους στο Μόναχο προσέφερε τη δυνατότητα σε νέους Γερμανούς και πρόσφυγες ή αιτούντες άσυλο να ανταλλάξουν απόψεις μέσα από δημιουργικές δραστηριότητες.
Η ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ ΩΣ ΧΩΡΟΣ
Η Βιβλιοθήκη αποκτά ιδιαίτερη σημασία ως χώρος, αν λάβει κανείς υπόψη τις συνθήκες ζωής των προσφύγων και των αιτούντων άσυλο οι οποίοι στερούνται τεχνολογικού εξοπλισμού και σύνδεσης στο Διαδίκτυο: οι δημοτικές βιβλιοθήκες προσφέρουν υπηρεσίες εύκολης πρόσβασης και προσπαθούν να μειώσουν όσο το δυνατόν περισσότερο τα γραφειοκρατικά εμπόδια. Οι κάρτες μέλους των βιβλιοθηκών εκδίδονται δωρεάν, τυχόν ελλείψεις επίσημων εγγράφων ταυτοποίησης παραβλέπονται, ενώ διατίθενται ελεύθερα οι χώροι, η πρόσβαση στο Διαδίκτυο και τα οπτικοακουστικά μέσα. Οι πολίτες του Αμβούργου, για παράδειγμα, κάνουν δωρεές για την παροχή δωρεάν καρτών που επιτρέπουν σε πρόσφυγες και αιτούντες άσυλο τη χρήση των online υπηρεσιών των βιβλιοθηκών καθώς και το δανεισμό ενός περιορισμένου αριθμού συμβατικών μέσων. Για την εκμάθηση γερμανικών προσφέρονται αίθουσες με υπολογιστές και μαθήματα. Οι υπηρεσίες αυτές συμπληρώνονται από τα λεξικά που υπάρχουν στις συλλογές κάθε βιβλιοθήκης, με αποτέλεσμα να δημιουργούνται οι απαραίτητες προϋποθέσεις για να χρησιμοποιηθούν οι χώροι της βιβλιοθήκης είτε για την ατομική είτε για την ομαδική μάθηση. Τα μαθήματα εκμάθησης γλώσσας και πρωτοβουλίες όπως ο «Διάλογος στα γερμανικά» των δημόσιων βιβλιοθηκών του Αμβούργου έχουν απήχηση στον κόσμο. Μέσα σε μια ευχάριστη ατμόσφαιρα, οι συμμετέχοντες μπορούν να ανταλλάξουν εμπειρίες και να γνωριστούν μεταξύ τους.
ΕΘΕΛΟΝΤΕΣ, ΣΤΗΡΙΞΗ ΚΑΙ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ
Οι βιβλιοθήκες μπορούν να προσφέρουν τις υπηρεσίες αυτές μόνο χάρη στις δωρεές, τις χορηγίες και τη δημόσια χρηματοδότηση. Στο πλαίσιο αυτό, η εθελοντική εργασία είναι πολύτιμη για όλες τις δράσεις τους. Γι’ αυτό και οι βιβλιοθήκες συνεργάζονται στενά με ανθρωπιστικές οργανώσεις, όπως το Ίδρυμα Alfred Töpfer ή τον Γερμανικό Ερυθρό Σταυρό, και απασχολούν εθελοντές συνεργάτες. Μεταξύ αυτών, δραστηριοποιούνται και πολλοί άνθρωποι με μεταναστευτικό υπόβαθρο. Οι εθελοντές λαμβάνουν συνεχή κατάρτιση και υποστήριξη από τις δημόσιες βιβλιοθήκες.
ΤΟ ΠΡΩΤΟ ΒΗΜΑ ΓΙΑ ΜΙΑ ΚΟΥΛΤΟΥΡΑ ΚΑΛΩΣΟΡΙΣΜΑΤΟΣ
Οι ομάδες προσφύγων και αιτούντων άσυλο είναι συχνά εξαιρετικά ετερογενείς. Τα μέλη τους προέρχονται από διαφορετικές χώρες, με διαφορετικές γλώσσες και διαφορετικά πολιτισμικά περιβάλλοντα. Γι’ αυτό και αρχικά οι βιβλιοθήκες μπορούν να τους προσφέρουν μόνο γενικές υπηρεσίες. Η συμβολή των βιβλιοθηκών στην κουλτούρα του καλωσορίσματος έγκειται επομένως κατ’ αρχάς σε μια πιο εύκολη πρόσβαση στην πληροφορία και τη γνώση, αλλά και σε προγράμματα που δίνουν την ευκαιρία νέων γνωριμιών. Μόνον όταν οι δράσεις αυτές αφυπνίσουν το ενδιαφέρον του κόσμου, θα μπορέσουν οι βιβλιοθήκες να προχωρήσουν σε πιο εξειδικευμένα προγράμματα, προσανατολισμένα στις ατομικές ανάγκες των προσφύγων.
