ΓΕΡΜΑΝΟΦΩΝΑ ΚΟΜΙΚΣ
ΤΟ ΑΛΜΑ ΠΡΟΣ ΤΟΝ ΑΙΩΝΑ ΤΩΝ ΓΥΝΑΙΚΩΝ ΚΑΙ ΤΗΝ ΨΗΦΙΑΚΗ ΕΠΟΧΗ

Τα γερμανικά κόμικς γνωρίζουν επιτυχία σε κριτικούς και κοινό. Οι κυρίαρχες σύγχρονες τάσεις είναι τα θέματα σύγχρονης ιστορίας, οι νέοι τρόποι αφήγησης και τα κόμικς σχεδιαστριών.

Το 2016 θα καταγραφεί πιθανότατα ως μια χρονιά ιδιαίτερης βαρύτητας για την ιστορία των γερμανικών κόμικς. Κι αυτό γιατί κατά την απονομή του σημαντικού βραβείου «Max und Moritz», στο πλαίσιο του Διεθνούς Σαλονιού Κόμικς του Ερλάνγκεν, συνέβησαν διάφορα αξιοσημείωτα γεγονότα. Η αλλαγή εποχής φάνηκε κιόλας στη λίστα των 24 υποψήφιων τίτλων. Ενώ επί τρεις δεκαετίες και πλέον, υποψήφιοι για τη διάκριση ήταν κυρίως μεταφρασμένοι τόμοι κόμικς από τις ΗΠΑ και τον γαλλόφωνο χώρο, το 2016 η πλειονότητα των διαγωνιζόμενων κόμικς προέρχονταν για πρώτη φορά από τη γερμανόφωνη παραγωγή. Έτσι, ο χαρακτηρισμός της Γερμανίας ως «ανερχόμενης δύναμης στο χώρο των κόμικς», τον οποίο η τοπική σκηνή αρέσκεται να αναπαράγει, μπορούμε να πούμε ότι πλέον δικαιώθηκε. 

ΤΑ ΚΟΜΙΚΣ ΕΙΝΑΙ ΓΥΝΑΙΚΕΙΑ ΥΠΟΘΕΣΗ

Η Barbara Yelin βραβεύτηκε ως η «καλύτερη γερμανόφωνη καλλιτέχνιδα κόμικς του 2016». | Φωτ. (λεπτομέρεια): © Internationaler Comic-Salon Erlangen/Erich Malter Εξίσου αν όχι περισσότερο αξιοσημείωτο ήταν το γεγονός ότι στο ένα τρίτο σχεδόν των υποψήφιων τίτλων συμμετείχαν καλλιτέχνιδες – άλλο ένα ρεκόρ, που μερικά χρόνια πριν φάνταζε αδιανόητο. Σε όλες τις κατηγορίες στις οποίες διακρίθηκαν Γερμανοί καλλιτέχνες των κόμικς, τα βραβεία έλαβαν με μία μόνο εξαίρεση γυναίκες. Με το βραβείο του «καλύτερου καλλιτέχνη γερμανόφωνου κόμικς» τιμήθηκε μάλιστα για τρίτη συνεχή φορά γυναίκα. Μετά το 2012 και το 2014 και τη βράβευση της Isabel Kreitz και της Ulli Lust αντίστοιχα, το 2016 το πολυπόθητο Βραβείο Κόμικς έλαβε η Barbara Yelin.

Η σχεδιάστρια κόμικς από το Μόναχο, κέρδισε πρόσφατα το κοινό με το Irmina, μια ιστορία για χαμένες ευκαιρίες την εποχή του εθνικοσοσιαλισμού. Η Yelin άντλησε την έμπνευσή της από τα βιώματα της γιαγιάς της. Σημειωτέον ότι η Irmina δεν είναι κάποια μεγάλη ηρωίδα, αλλά συμβιβάζεται τελικά με τη ζωή στο πλαίσιο του εθνικοσοσιαλισμού, όπου συμπεριφέρεται (τρομακτικά) φυσιολογικά.
Το «Irmina» της Barbara Yelin είναι μια ιστορία για χαμένες ευκαιρίες την εποχή του εθνικοσοσιαλισμού. | Εικονογράφηση (λεπτομέρεια): © Barbara Yelin/Reprodukt

Η ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΙΣΤΟΡΙΑ ΚΥΡΙΑΡΧΕΙ

Η κριτική υποδέχτηκε με ενθουσιασμό το Irmina, το οποίο έγινε μπεστ-σέλερ στο κοινό του είδους. Έτσι, το graphic novel αποτελεί πρότυπο για μια σειρά νέων τόμων κόμικς που πραγματεύονται τα γεγονότα της γερμανικής ιστορίας του 20ού αιώνα. Ένα από αυτά είναι το Kinderland [Η χώρα των παιδιών], όπου ο Βερολινέζος σχεδιαστής Mawil περιγράφει την καθημερινή ζωή όταν ήταν παιδί στην Ανατολική Γερμανία, μεταδίδοντας στους αναγνώστες μια πολύ δυνατή αίσθηση των συνθηκών που επικρατούσαν τη χρονιά της πτώσης του Τείχους.

Η καλλιτέχνιδα των κόμικς Birgit Weyhe μεγάλωσε στην Αφρική. | Φωτ. (λεπτομέρεια): © Avant-Verlag Ακόμη περισσότερες άγνωστες πτυχές της Ιστορίας από την εποχή της ΛΔΓ ανακαλύπτει κανείς στο Madgermanes της Birgit Weyhe. Madgermanes αποκαλούνταν οι εργάτες που είχαν στρατολογηθεί στη Μοζαμβίκη και ήρθαν τη δεκαετία του 1970 στη ΛΔΓ, αλλά μετά το 1990 δεν μπορούσαν πλέον να παραμείνουν στην ενωμένη Γερμανία. Πίσω στην Αφρική, πολλοί από τους εκατοντάδες χιλιάδες ανθρώπους ένιωθαν εξαπατημένοι όσον αφορούσε όχι μόνο το μέλλον τους αλλά και τα μεγάλα ποσοστά του μισθού τους που είχαν παρακρατηθεί την εποχή της ΛΔΓ. Μια αδικία στην οποία έρχεται τώρα να επιστήσει την προσοχή μια καλλιτέχνιδα των κόμικς, η οποία μεγάλωσε στην Αφρική.

ONLINE ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΑ

Η Birgit Weyhe έλαβε για το Madgermanes το Βραβείο «Max und Moritz» 2016 στην κατηγορία «Καλύτερο γερμανόφωνο κόμικς». Για το «Καλύτερο comic strip» βραβεύτηκε η Katharina Greve. Παραδοσιακά η κατηγορία αυτή προοριζόταν για τα κόμικς που δημοσιεύονταν σε εφημερίδες. Όμως το 2016 η κριτική επιτροπή διεύρυνε την κατηγορία των comic strips συμπεριλαμβάνοντας σε αυτήν τις διαδικτυακές δημοσιεύσεις. Πολλά έργα που κυκλοφορούν online παρουσιάζουν συγγένειες με το κλασικό comic strip, όσον αφορά το περιεχόμενο αλλά και την αισθητική τους μορφή. Επίσης, πολλά κόμικς δημοσιεύονται σε σύντομα επεισόδια στο Διαδίκτυο.

Η Birgit Weyhe έλαβε για το «Madgermanes» το Βραβείο « Max und Moritz» του 2016 στην κατηγορία «Καλύτερο γερμανόφωνο κόμικς». | Εικονογράφηση: © Birgit Weyhe/Avant-Verlag

Αυτό ακριβώς κάνει και η Katharina Greve: τα strips που αναρτά εβδομαδιαίως στο Διαδίκτυο αποτελούν αυτοτελή επεισόδια, κάτι σαν «ορόφους» με τους οποίους χτίζει ένα οικοδόμημα σε ψηφιακή μορφή. Γι’ αυτό και το διαδικτυακό κόμικς της έχει τίτλο «Η πολυκατοικία. 102 όροφοι ζωή», Das Hochhaus – 102 Etagen Leben. Αυτός ο χειρισμός του υλικού της σε επεισόδια της επιτρέπει να επινοήσει μια μεγάλη αφηγηματική ενότητα, αλλά και να σχολιάσει τρέχουσες κοινωνικές εξελίξεις, όπως είναι η προσφυγική κρίση. Το 2017 η πολυκατοικία θα ολοκληρωθεί, ανήγγειλε η Greve.

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ ΣΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ

Ειδικά για τους άγνωστους σχεδιαστές κόμικς, η διάδοση έργων τους μέσω Διαδικτύου τούς είναι και μια ευκαιρία να τους γνωρίσει το κοινό. Έτσι, ο σχεδιαστής από το Σάαρ Erik ξεκίνησε στο Διαδίκτυο το deae ex machina, στο οποίο συνδυάζει μυστικιστικά στοιχεία με τις τεχνολογικές και κοινωνικές επαναστατικές εξελίξεις του πρώτου μισού του 20ού αιώνα.  Μόνο αφότου η διαδικτυακή δημοσίευση έτυχε μεγάλης προσοχής, η κλασική ως προς τη μορφή της σειρά τυπώθηκε σε έντυπο περιοδικό και κυκλοφόρησε σε άλμπουμ από έναν εκδοτικό οίκο. Το ίδιο συνέβη και με επιτυχημένα έργα, όπως το Σήμερα είναι η τελευταία μέρα της υπόλοιπης ζωής σου [Heute ist der letzte Tag vom Rest deines Lebens] του Ulli Lust ή το Fahrradmod [Ποδηλάτης και mod] του Tobi Dahmen, τα οποία προτού κυκλοφορήσουν ως graphic novels στην αγορά του βιβλίου, είχαν δημοσιευθεί στο Διαδίκτυο. Το να βρεις εκ των προτέρων εκδότη για τέτοια έργα που εκτείνονται σε πολλές εκατοντάδες σελίδες είναι δύσκολο, ενώ η τελική τους έκδοση παίρνει χρόνια. Μια προδημοσίευση στο Διαδίκτυο σού επιτρέπει να δεις τις αντιδράσεις του κοινού μέσα στη μακρά περίοδο ως την ολοκλήρωσή τους.

Το «Fahrradmod» του Tobi Dahmen δημοσιεύθηκε αρχικά στο Διαδίκτυο. | Εικονογράφηση: © Tobi Dahmen/Carlsen-Verlag

ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΕΣ ΑΦΗΓΗΜΑΤΙΚΕΣ ΤΕΧΝΙΚΕΣ

Επιπλέον, ο ψηφιακός κόσμος δίνει τη δυνατότητα νέων αφηγηματικών τεχνικών. Αυτό φαίνεται με εντυπωσιακό τρόπο στο Wormworld Saga του Daniel Lieske. Το ψηφιακό κόμικς εισάγει την «οθόνη δίχως τέλος». Αντί να κάνει κλικ για να προχωρήσει στην επόμενη σελίδα, ο αναγνώστης «σκρολάρει» για να διαβάσει την ιστορία. Το Union der Helden [Η Ένωση των Ηρώων] του Arne Schulenberg, πάλι, είναι ένα φωτογραφικό κόμικς για σούπερ-ήρωες από τη Γερμανία, διανθισμένο με μια σειρά από flash animations. Τέλος, στο Zuhause während der digitalen Revolution [Στο σπίτι κατά τη διάρκεια της ψηφιακής επανάστασης] εκείνο που ξεχωρίζει είναι ότι ο σχεδιαστής Digirev, κατά κόσμον Wolfgang Buechs, ναι μεν έχει τοποθετήσει τα διαδικτυακά του strips έτσι ώστε να μπορούν να διαβαστούν καρέ καρέ, όμως κάθε τόσο βέλη που επιγράφονται με τη λέξη «Συνέχεια» επιτρέπουν στον αναγνώστη να διακόψει τη γραμμική του ανάγνωση και να διαλέξει απλά μια άλλη διακλάδωση της αφήγησης.

Το αν αυτές οι εξελίξεις έχουν μέλλον μένει να αποδειχθεί. Ωστόσο, το γεγονός ότι τα γερμανικά κόμικς χαρακτηρίζονται ολοένα εντονότερα από την παρουσία των γυναικών και τη χρήση των δυνατοτήτων του ψηφιακού κόσμου, μπορούμε να πούμε ότι είναι μια μη αναστρέψιμη εξέλιξη, η οποία θα οδηγήσει σε βαθιές αλλαγές στο χώρο των κόμικς, που εξακολουθεί να είναι ανδροκρατούμενος και αναλογικός. Ακόμη κι αν το μερίδιο αγοράς των ψηφιακών κόμικς παραμένει σε χαμηλά και μονοψήφια ποσοστά, είναι χαρακτηριστικό ότι σχεδόν το ένα τέταρτο των υποψήφιων κόμικς για το Βραβείο «Max und Moritz» του 2016 είχαν αρχικά δημοσιευθεί στο Διαδίκτυο. Ως πεδίο καλλιτεχνικού πειραματισμού, το Διαδίκτυο αποδείχτηκε μια ανέλπιστη ευκαιρία ειδικά για τα γερμανόφωνα κόμικς.