ΕΦΗΒΟΙ ΚΑΙ ΝΕΑ ΜΕΣΑ
ΤΟ SMARTPHONE ΣΑΝ ΕΝΑ ΤΡΙΤΟ ΧΕΡΙ

Είτε στο σπίτι είτε με φίλους, το κινητό είναι πάντα στην τσέπη του παντελονιού τους. Στη συνέντευξη που ακολουθεί, τρεις έφηβοι μιλάνε με αυτοκριτική διάθεση για τα smartphones, την υπερβολική χρήση και για το τι κάνουν οι ίδιοι για να αντιμετωπίσουν το πρόβλημα. 

Το 2016, πραγματοποιήθηκε στο Βερολίνο για πρώτη φορά το TINCON,ένα διαδικτυακό συνέδριο που διοργανώνεται από εφήβους και απευθύνεται σε εφήβους. Η Charly (16 ετών), ο Kaan (17 ετών) και ο Ole (16 ετών) είναι μέλη της επιτροπής του TINCON. Εκείνο που τους αρέσει στη δουλειά για το συνέδριο, όπως μας εξηγούν στα γραφεία του TINCON στο Κρόιτσμπεργκ του Βερολίνου, είναι ότι υπάρχει φιλικό κλίμα και αλληλοσεβασμός. Κάτι που δεν ισχύει πάντα στο διαδίκτυο.

Ole, Charly, Kaan, γιατί επικρατεί συχνά στο διαδίκτυο τόσο σκληρό και ωμό κλίμα;

Ο Ole (έτος γέννησης: 2000), που το πλήρες όνομά του είναι Γιαν Όλε Πίπερ, πηγαίνει στο σχολείο Waldorf του Αμβούργου. | Φωτ. (λεπτομέρεια): © προσωπικό αρχείο Ole: Αυτό συνέβη με τον καιρό. Μεταξύ φίλων το πείραγμα είναι φυσιολογικό. Αλλά ανάμεσα σε συμμαθητές, αυτό το πείραγμα μπορεί να φτάσει σε ακραία σημεία. Φυσικά, υπάρχουν ομάδες συζήτησης στο διαδίκτυο στις οποίες μιλάμε πολύ σοβαρά, υπάρχουν όμως και άλλες στις οποίες οι «συνομιλητές» προσβάλλουν ο ένας τον άλλον.  

Είναι πιο εύκολο για έναν ενήλικο να χειριστεί την επιθετικότητα στο Διαδίκτυο;

Kaan: Όχι. Πρόσφατα ο πατέρας μου αντέδρασε θυμωμένα σε ένα σχόλιο που έγινε σε μια ομάδα συζήτησης. Τον ρώτησα αν θέλει πράγματι να ανεβάσει την απάντησή του, γιατί έτσι ξεκινάνε οι διαδικτυακοί καβγάδες. Στο Διαδίκτυο δεν πρέπει ποτέ να δίνεις σημασία σε δηλώσεις που έχουν μοναδικό σκοπό να προκαλέσουν. Όταν αυτοί που τις κάνουν διαπιστώσουν ότι κανείς δεν αντιδρά στην πρόκληση, σταματάνε, γιατί παύει να έχει πλάκα γι’ αυτούς.

Ποια γενική συμβουλή θα δίνατε στους ενήλικους;

Η «Charly» (έτος γέννησης: 2000), που το πραγματικό της όνομα είναι Σαϊέν Νεπόλσκι, πηγαίνει στο σχολείο «Paula Fürst» του Βερολίνου. | Φωτ. (λεπτομέρεια): © προσωπικό αρχείο Charly: Τα παιδιά μεγαλώνουν με το διαδίκτυο και μαθαίνουν να μη «μισούν» κατευθείαν κάποιον που έχει μια διαφορετική άποψη, αλλά να τον ρωτάνε γιατί σκέφτεται έτσι. Οι ενήλικοι δεν το καταλαβαίνουν αυτό καμιά φορά και νομίζουν ότι μπορούν να γράφουν ό,τι θέλουν. Κατά τη γνώμη μου, πολλοί ενήλικοι πρέπει να μάθουν να επιδεικνύουν ένα βασικό επίπεδο ανοχής.

Εσείς πώς αποκτήσατε αυτό το βασικό επίπεδο ανοχής;

Charly: Χρειάστηκε να το διδαχτούμε από μόνοι μας, όπως μάθαμε και ορισμένα άλλα πράγματα. Οι 12χρονοι προσβάλλουν τους άλλους έτσι απλά, χωρίς ιδιαίτερο λόγο. Ύστερα όμως μαθαίνουν να μην το κάνουν πια – εν μέρει επειδή υπάρχουν άλλοι που έχουν το νου τους στο Διαδίκτυο και τους λένε: Γιατί το κάνεις, αλήθεια; Σκέψου πριν ποστάρεις κάτι. Θέλει χρόνο, αλλά οι έφηβοι καταφέρνουν να το ελέγξουν.

Για ποιους λόγους χρησιμοποιείτε το smartphone σας;

Charly: Για επικοινωνία.

Kaan: Πριν από το Διαδίκτυο δεν ήταν τόσο εύκολο να αποκτήσεις και να διατηρήσεις επαφή με κάποιον. Τώρα είναι πολύ πιο απλό να γνωρίσεις κόσμο χωρίς καν να βγεις από το σπίτι σου.

Ole: Όχι μόνο για επικοινωνία, για τα πάντα: για να μπεις στο youtube, να διαβάσεις κάτι ή να παίξεις ένα παιχνίδι για να σκοτώσεις την ώρα σου. Στην ουσία, πλέον δεν πλήττω ποτέ. Υπάρχουν αρκετές σειρές, ταινίες και παιχνίδια στο κινητό, που το έχεις πάντα μαζί σου, στην τσέπη σου.

Πόσο δύσκολο είναι να αφήσει κανείς το κινητό στην άκρη;

Ο Kaan Yildirim (έτος γέννησης: 1999) έχει τελειώσει το σχολείο και θα ξεκινήσει μια πρακτική άσκηση. | Φωτ. (λεπτομέρεια): © προσωπικό αρχείο Kaan: Το πρωί, μόλις ξυπνήσω κοιτάζω το κινητό. Τι ώρα είναι, πόσοι επικοινώνησαν μαζί μου, συνέβη κάτι σημαντικό; Επίσης, το κοιτάζω πάντα όταν δεν έχω τι να κάνω. Όταν έχω κάτι να κάνω, το αφήνω στην άκρη. Αν το χρησιμοποιούσα τώρα που μιλάμε θα ήταν παράξενο. Θα ένιωθα  Μόλις τελειώσουμε όμως, θα ρίξω μια ματιά στο κινητό. Άλλωστε, γιατί να το αφήσεις κάπου; Χωράει μια χαρά στην τσέπη.

Δεν είναι μειονέκτημα αυτό;

Kaan: Είναι. Το smartphone είναι το πρώτο βήμα για να γίνεις cyborg (σ.μεταφ. κάτι μεταξύ ανθρώπου και ρομπότ). Στο κινητό σου αποθηκεύονται πάρα πολλές πληροφορίες για σένα, που σε χαρακτηρίζουν. Είναι σαν ένα τεχνητό μέλος, σαν ένα τρίτο χέρι. Γι’ αυτό και θυμώνουν κάποιοι τόσο πολύ αν τους πάρεις το κινητό. Είναι σαν να τους κόβεις το χέρι. Δεν έχουμε συνειδητοποιήσει πόσο εξαρτημένοι είμαστε από αυτό.

Charly: Εγώ αυτή την τάση, να θέλω να το κρατάω συνέχεια στο χέρι, την έχω μόνο όταν είναι καινούργιο. Ύστερα από λίγο, αυτού του είδους ο «εθισμός» φεύγει. Προσωπικά πιστεύω ότι μπορείς να το αφήσεις στην άκρη το κινητό. Εγώ δηλαδή μπορώ μια χαρά να το κάνω.

Δεν νιώθετε ποτέ ότι σας έχουν κουράσει όλα αυτά τα μέσα;

Ole: Όχι με το κινητό, πιο πολύ με τον υπολογιστή, όταν έχω κολλήσει με κάτι. Όταν θέλω να περάσω ένα πρόγραμμα και δεν δουλεύει, με πιάνει απελπισία. Ή όταν κάνω μια εργασία για το σχολείο και κατακλύζομαι από από τις άπειρες πληροφορίες.

Kaan: Τα smartphones και οι υπολογιστές έχουν σχεδιαστεί καλά και έξυπνα. Υπάρχουν μεγάλα περιθώρια ανοχής ώσπου να νιώσεις ότι σε κούρασαν όλα αυτά. Υπάρχει το λεγόμενο Σύνδρομο Φανταστικής Δόνησης. Αυτό σημαίνει ότι νομίζεις πως το κινητό σου δονείται, ενώ δεν συμβαίνει κάτι τέτοιο. Αυτές είναι οι στιγμές που έχει ξεπεραστεί το όριο.

Charly: Γενικά πρέπει να το αφήνεις πιο συχνά στην άκρη και να βρεις τα δικά σου όρια.

Πώς εξασκείτε τον εαυτό σας στο να ηρεμεί από όλα αυτά;

Charly: Θέλει αυτοσυγκράτηση, πρέπει να θέτεις απαγορεύσεις στον εαυτό σου. Μπορείς, π.χ., να ρυθμίζεις ένα ξυπνητήρι  να χτυπάει όταν εξαντληθεί ο χρόνος που θέλεις να περάσεις στο κινητό. Ή μπορείς να φτιάξεις ένα φόντο στην οθόνη έναρξης που να λέει «Μη σπαταλάς τόση ώρα στο κινητό».

Ole: Κι αν δεν τα καταφέρνεις μόνος, μπορείς να ζητήσεις να σου το υπενθυμίζουν οι φίλοι σου κι η οικογένειά σου. Όταν ξοδεύω πολλή ώρα στο κινητό, λέω στον εαυτό μου ότι καλύτερα να βγώ έξω, να κάνω κάτι με τους φίλους σου αντί να κάθομαι μες στο σπίτι. Απόδραση από τον ψηφιακό κόσμο πίσω στον αναλογικό.

Charly und Kaan im Gespräch mit Thomas Feibel im Büro der Tincon | Foto (Ausschnitt): © Tincon Ως γνωστόν, στο Διαδίκτυο αφήνει κανείς και ίχνη δεδομένων που μπορούν να εκμεταλλευτούν, π.χ., οι διάφορες εταιρείες. Πώς το αντιμετωπίζετε αυτό;

Charly: Είναι κάτι που διαπιστώνω συχνά. Για παράδειγμα, γκουγκλάρω μια κονσόλα παιχνιδιών. Όταν αργότερα μπω στο eBay, μου εμφανίζονται τα αντίστοιχα εξαρτήματα και παιχνίδια. Και τότε αναρωτιέμαι: Πόσα ξέρουν για μένα; Μήπως πρέπει να είμαι πιο προσεκτική στο Διαδίκτυο; Δεν μου αρέσει που ξέρουν πράγματα για μένα, από την άλλη μεριά όμως δεν το θεωρώ και τόσο σημαντικό.

Αυτό όμως μπορεί να οδηγήσει σε χειραγώγηση. Μπορεί να μη λαμβάνετε πια παρά μονόπλευρες πληροφορίες για ένα θέμα.

Charly: Μπορείς να ανακτήσεις την ελευθερία σου στο Διαδίκτυο με μερικά κλικ. Γι’ αυτό και δεν είναι τόσο φοβερό.

Kaan: Εμένα προσωπικά με ενοχλεί πολύ. Μπορεί να μην αναλύεσαι εσύ προσωπικά, σαν άτομο, αλλά το ID ή το IP σου. Ωστόσο, αυτά αποκαλύπτουν πολύ περισσότερα για μας απ’ ό,τι πιστεύουμε. Εγώ το βρίσκω ανατριχιαστικό ότι ξέρουν τι θέλω. Δεν νιώθω ελεύθερος όταν έχω την αίσθηση ότι κάποιος με αξιολογεί.

Ole: Αυτό γίνεται όλο και πιο ακραίο, οι αλγόριθμοι βελτιώνονται συνεχώς, επειδή τους τροφοδοτούμε με πληροφορίες. Εμείς οι νέοι δεν το συνειδητοποιούμε καν αυτό. Κι όμως είναι κάτι που μας αφορά και θα έπρεπε να αντιδράσουμε.

Πώς σκέφτεστε να διαπαιδαγωγήσετε αργότερα τα παιδιά σας για το πώς να χειρίζονται το Διαδίκτυο;

Charly und Kaan – Ole ist über Skype aus Hamburg zugeschaltet. | Foto (Ausschnitt): © Tincon Ole: Τα πολύ μικρά παιδιά θα τα κράταγα μακριά από το Διαδίκτυο. Αργότερα, καλό είναι να μυηθούν βήμα βήμα και χωρίς απαγορεύσεις σ’ αυτό. Παρ’ όλα αυτά, θα έπρεπε να τηρούνται συγκεκριμένες ώρες και όρια. Ένα παιδί δεν πρέπει να αποκτήσει κινητό προτού μάθει τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματά του, αλλά και προτού γνωρίσει τι σημαίνει διασκέδαση στην πραγματική ζωή.

Kaan: Εγώ θα καθόμουν δίπλα στο παιδί και θα είχα το νου μου, αλλά πάνω απ’ όλα θα του εξηγούσα τα πάντα. Δεν το βρίσκω σωστό να απαγορεύεις κάτι σε ένα παιδί χωρίς αιτιολογία. Είναι σημαντικό να του πεις το λόγο, αλλιώς τα παιδιά δεν θα πάρουν την απαγόρευση στα σοβαρά. Θα έδειχνα όμως στο παιδί και τι σημαίνει πραγματικός κόσμος: οι φίλοι, το να βγαίνεις έξω. Μόλις βγεις έξω, ζεις πράγματα. Ένας ολόκληρος κόσμος σε περιμένει εκεί έξω.