ΓΕΡΜΑΝΙΚΟ ΒΡΑΒΕΙΟ ΒΙΒΛΙΟΥ
Ο ROBERT MENASSE ΝΙΚΗΤΗΣ ΤΟΥ ΦΕΤΙΝΟΥ ΓΕΡΜΑΝΙΚΟΥ ΒΡΑΒΕΙΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ

Με το μυθιστόρημά του Die Hauptstadt [«Η πρωτεύουσα»], ο συγγραφέας έλαβε τη σημαντικότερη διάκριση στον κλάδο. Το βιβλίο που πραγματεύεται το πολιτικό πάρε-δώσε στις Βρυξέλλες είναι στην ουσία μια θερμή συνηγορία υπέρ μιας Ευρώπης πέρα από εθνικούς εγωισμούς.

Ώσπου ο μέχρι δακρύων συγκινημένος Robert Menasse να ξεστομίσει ένα «ευχαριστώ» πέρασε λίγη ώρα. Είπε πως είναι πολύ συγκινημένος που έλαβε το βραβείο. Ότι ταυτοχρόνως όμως είναι βέβαιος πως οι πέντε συνυποψήφιοί του άξιζαν εξίσου τη διάκριση.

Η κριτική επιτροπή του Γερμανικού Βραβείου Βιβλίου αιτιολόγησε την απόφασή της με τα λόγια: «Το βιβλίο του Menasse καθιστά σαφές πέρα από κάθε αμφιβολία ότι η οικονομία από μόνη της δεν μπορεί να μας εξασφαλίσει ένα πιο ειρηνικό μέλλον», προσθέτοντας ότι ο ανθρωπιστικός παράγοντας είναι κάτι για το οποίο αξίζει πάντα να αγωνιζόμαστε κι ότι δεν είναι ποτέ απόλυτα δεδομένος. Το γεγονός ότι αυτό ισχύει και για την Ευρωπαϊκή Ένωση, σύμφωνα με την επιτροπή, ο Menasse το δείχνει στο μυθιστόρημά του με τρόπο ανάγλυφο.

ΕΠΙΤΥΧΗΜΕΝΗ ΑΠΟΔΟΣΗ της ΑΤΜΟΣΦΑΙΡΑΣ της ΠΡΩΤΕΥΟΥΣΑΣ της ΕΥΡΩΠΗΣ

Το Die Hauptstadt πραγματεύεται το πολιτικό πάρε-δώσε στις Βρυξέλλες. Ο Αυστριακός Robert Menasse έκανε τέσσερα χρόνια επιτόπια έρευνα για το βιβλίο του, αναπτύσσοντας μια κριτική αν και τρυφερή ματιά απέναντι στους γραφειοκράτες της ΕΕ και τις ανθρώπινες αδυναμίες τους. Το βιβλίο είναι σάτιρα, αστυνομικό και ανάλυση την ίδια στιγμή – και επίσης θερμή συνηγορία υπέρ μιας Ευρώπης πέρα από εθνικούς εγωισμούς. Η επταμελής επιτροπή εγκωμίασε το βιβλίο ως «πολυεπίπεδο κείμενο, που συνυφαίνει αριστοτεχνικά υπαρξιακά ζητήματα του ιδιωτικού και του πολιτικού βίου και αφήνει τον αναγνώστη με την ελευθερία του ανοιχτού τέλους». Με δραματουργική μαεστρία, ο Menasse καταδύεται «με ευκολία στα βαθύτερα επίπεδα εκείνου του κόσμου που ονομάζουμε δικό μας».

Ο Robert Menasse έχει κάνει πολλές συζητήσεις σχετικά με την ευρωπαϊκή πολιτική, μεταξύ άλλων και με αφορμή την έκδοση κάποιων συλλογών δοκιμίων του για την Ευρώπη. Το 2012, στο βιβλίο Europäischer Landbote [«Αγγελιοφόρος των χωρών της Ευρώπης»] έγραφε θετικά για τους υπερεθνικούς θεσμούς και τις γραφειοκρατίες της ΕΕ. Τώρα θέλει στην ουσία να μιλάει μόνο για το μυθιστόρημά του. Το θέμα, όμως, εξακολουθεί να τον απασχολεί και πέραν των λογοτεχνικών του αναζητήσεων. «Πρόκειται για μια υφέρπουσα επανάσταση. Εδώ και 60 χρόνια οικοδομείται συστηματικά ένα κοινό πλαίσιο για όλο τον πλανήτη. Κι όταν συμβεί αυτό θέλω να μάθω ποιος το κάνει, πώς το κάνουν; Γι’ αυτό πήγα τότε στις Βρυξέλλες».

ΝΑ ΑΦΗΓΗΘΟΥΜΕ Ο,ΤΙ είναι ΚΑΜΩΜΕΝΟ από ΤΟΝ ΑΝΘΡΩΠΟ ΣΤΗΝ ΕΕ

«Θεωρώ αδαείς και σχεδόν επικίνδυνους εκείνους που λένε ότι η ΕΕ αποτελεί πρόβλημα, ότι μας αφαίρεσε την κυριαρχία μας, ότι πρέπει να βγούμε από αυτήν, ότι πρέπει να καταστραφεί» είπε ο Menasse στη συνέντευξη που έδωσε μετά την απονομή του βραβείου. «Η ιδέα είναι τολμηρή, είναι σημαντική και είναι η μοναδική ευκαιρία για όλους μας να εξακολουθήσουμε να έχουμε ένα μέλλον σ’ αυτόν τον πλανήτη. Για να μπορέσουμε να εξελίξουμε αυτή την ιδέα πρέπει να ασκήσουμε κριτική σε ό,τι πηγαίνει στραβά και, για να μπορέσουμε να το κάνουμε αυτό, πρέπει να ξέρουμε πώς λειτουργεί το όλο πράγμα. Τι είδους άνθρωποι εργάζονται εκεί; Τι τους ενδιαφέρει;» Υπάρχουν πολλά για να αφηγηθεί κανείς, προσθέτει, και είναι αναγκαίο να δείξουμε ότι η ΕΕ δεν είναι μια αφηρημένη έννοια. «Αυτό που συμβαίνει εκεί το έχουν φτιάξει άνθρωποι και όλα τα ανθρώπινα δημιουργήματα μπορούμε και πρέπει να τα αφηγηθούμε». Αυτή είναι η προσέγγιση που έχει ως μυθιστοριογράφος. «Έτσι θα πλησιάσουμε τη δυνατότητα να στοχαστούμε πάνω στη σύγχρονη κατάστασή μας και να την κατανοήσουμε καλύτερα, αλλά και να παρέμβουμε σε αυτήν!»  

Η «ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ» ΩΣ ΣΥΓΚΕΚΡΙΜΕΝΗ ΟΥΤΟΠΙΑ 

Ο Robert Menasse γεννήθηκε το 1954 στη Βιέννη. Ο Εβραίος πατέρας του το έσκασε το 1938 από τους εθνικοσοσιαλιστές και γύρισε στην Αυστρία μόλις μετά το τέλος του πολέμου. Ο Menasse σπούδασε γερμανική φιλολογία, φιλοσοφία και πολιτικές επιστήμες στη Βιέννη, το Ζάλτσμπουργκ και τη Μεσσήνη (Ιταλία) και έλαβε τον τίτλο του διδάκτορα το 1980 με μια εργασία για τον «Τύπο του αουτσάιντερ στο χώρο της λογοτεχνίας». Μέχρι το 1988 εργάστηκε ως επιμελητής αυστριακής λογοτεχνίας και ως καθηγητής στο Ινστιτούτο Θεωρίας της Λογοτεχνίας στο Πανεπιστήμιο του Σάο Πάολο στη Βραζιλία, όπου ξεκίνησε και να γράφει.
 
Το βιβλίο που τον έκανε γνωστό στο χώρο της λογοτεχνίας ήταν το μυθιστόρημα Schubumkehr [«Ανάστροφη ώση»], του 1995. Σε αυτό περιγράφει την αλλαγή εποχής, τέλη της δεκαετίας ’80, παίρνοντας ως παράδειγμα ένα χωριό στα σύνορα Αυστρίας-Τσεχίας. Με την Ευρωπαϊκή Ένωση και με θέματα κριτικής αντιμετώπισης της παγκοσμιοποίησης ο Menasse καταπιάνεται ήδη από το 2005, στα δοκίμιά του. Σε αυτά βλέπουμε ότι εξαρχής η στάση του απέναντι στην Ευρωπαϊκή Ένωση δεν είναι κατά βάση επικριτική, αλλά ότι αποδίδει τα δημοκρατικά ελλείμματα κυρίως στην επιρροή και την εξουσία των μεμονωμένων εθνικών κρατών. Οι εμπειρίες που αποκόμισε στις Βρυξέλλες, όπως λέει στη Φρανκφούρτη, δεν είχαν ως αποτέλεσμα να κάνει στροφή 180 μοιρών, αλλά να αποκτήσει περισσότερες γνώσεις επί του θέματος. Το γεγονός ότι η «Ευρωπαϊκή Δημοκρατία» είναι για εκείνον μια συγκεκριμένη ουτοπία το διακήρυττε το 2013 κιόλας. 

ΟΙ ΗΤΤΗΜΕΝΟΙ ΔΕΝ ΜΕΝΟΥΝ ΜΕ ΑΔΕΙΑ ΧΕΡΙΑ

«Είμαι εκτός εαυτού» απαντά ο συγγραφέας στην ερώτηση δημοσιογράφου για το πώς νιώθει μετά την απονομή του βραβείου, κάνοντας μια ιπποτική αναφορά στον τίτλο του μυθιστορήματος της συγγραφέως Sasha Marianna Salzmann, που θεωρούνταν φαβορί για το βραβείο. «Κάθε συγγραφέας που λέει ότι δεν επιθυμεί ένα τέτοιο βραβείο και πως δεν το χρειάζεται λέει ψέματα», δηλώνει και σημειώνει ότι αφού έλαβε το βραβείο παρατηρεί κάτι που τον παραξενεύει: «Νιώθω σαν απατεώνας, που μιλά για ένα μυθιστόρημα το οποίο έγραψε κάποιος άλλος».

Στη βραχεία λίστα για το καλύτερο γερμανόφωνο μυθιστόρημα της χρονιάς ήταν επίσης ο Gerhard Falkner (Romeo oder Julia), ο Franzobel (Das Floß der Medusa), ο Thomas Lehr (Schlafende Sonne), η Marion Poschmann (Die Kieferninseln) και η Sasha Marianna Salzmann (Außer sich). Οι συγγραφείς αυτοί θα λάβουν 2.500 ευρώ ο καθένας. Πέρυσι το Γερμανικό Βραβείο Βιβλίου έλαβε ο Bodo Kirchhoff για το μυθιστόρημά του Widerfahrnis [ελλ. τίτλος: Όταν δεν το περιμένεις, εκδ. Αιώρα, υπό έκδ.].

Από το 2005, το βραβείο απονέμεται κάθε χρόνο από τον Börsenverein des Deutschen Buchhandels (Σύνδεσμος Εμπορίας Βιβλίων). Στόχος του Συνδέσμου είναι να επιλέγει το καλύτερο μυθιστόρημα της χρονιάς στη γερμανική γλώσσα. Εκδοτικοί οίκοι από τη Γερμανία, την Αυστρία και την Ελβετία μπορούν να υποβάλουν τίτλους. Μια επταμελής επιτροπή, η σύνθεση της οποίας αλλάζει κάθε χρόνο, επιλέγει κατ’ αρχάς 20 τίτλους για τη μακρά λίστα. Στη βραχεία λίστα περιλαμβάνονται στη συνέχεια πέντε ή έξι συγγραφείς. Ο νικητής λαμβάνει χρηματικό έπαθλο 25.000 ευρώ και, κατά κανόνα, εξασφαλίζει για το βιβλίο του μία θέση ανάμεσα στα ευπώλητα. Η επίσημη τελετή απονομής πραγματοποιείται κάθε χρόνο στο Δημαρχείο της Φρανκφούρτης, το «Römer», μία μέρα προτού η Έκθεση Βιβλίου της Φρανκφούρτης ανοίξει τις πύλες της.