ΜΠΕΡΛΙΝΑΛΕ 2018 – ΑΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ
ΣΥΖΗΤΗΣΕΙΣ, ΜΗΝΥΜΑΤΑ, ΕΚΠΛΗΞΕΙΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΡΙΤΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ

Σε αυτήν τη Μπερλινάλε έγινε πολλή συζήτηση: πριν, κατά τη διάρκεια, μετά. Η κριτική επιτροπή φαίνεται να στέλνει με τις αποφάσεις της και ένα μήνυμα.

Ανιαρή δεν ήταν η φετινή Μπερλινάλε. Αυτό δεν οφείλεται μόνο στις κινηματογραφικές συμμετοχές. Σπανίως είναι τόσο έντονη η διχογνωμία, και μάλιστα ακόμη και πριν την έναρξη του φεστιβάλ. Ο διευθυντής της Μπερλινάλε, Dieter Kosslick, δέχθηκε επικρίσεις: ο διαγωνισμός στερούταν χαρακτήρα. Τον τόνο έδωσαν από νωρίς θέματα dress code και σεξισμού, μεταφέροντας τη συζήτηση για το #MeToo στο κόκκινο χαλί.

«Black is the New Red! Ενώνουμε τις φωνές μας για να γίνει το χαλί της Μπερλινάλε μαύρο!» ήταν το αίτημα της ηλεκτρονικής ψηφοφορίας #blackcarpetberlinale, μιας πρωτοβουλίας της ηθοποιού Claudia Eisinger.

Χρειάστηκε λίγος καιρός ώσπου ο διαγωνισμός να βρει τη δυναμική του, αλλά η παραγωγική χρονιά αποδείχθηκε τελικά τολμηρή. Καταπληκτικός art-house, ασπρόμαυρος κινηματογράφος μέσα από τη βιογραφική ταινία της Emily Atef «3 Tage in Quiberon» (3 Μέρες στο Κιμπερόν),  με την Marie Bäumer σε ρόλο Romy Schneider. Σύγχρονες δημιουργίες, όπως το ιρανικό γκροτέσκο «Khook» (Γουρούνι) του Mani Haghighi ή η σουηδική κοινωνική σάτιρα «The Real Estate» (Η ακίνητη περιουσία), ανέδειξαν τη διάθεση για ιδιαίτερους στιλιστικούς πειραματισμούς. Το τρίωρο δράμα του Philipp Grönings, «Mein Bruder heißt Robert und ist ein Idiot» (Ο αδερφός μου είναι ο Ρόμπερτ και είναι ηλίθιος), το «Transit» (Μετάβαση) του Christian Petzold , το οποίο αποτελεί προσαρμογή του ομότιτλου μυθιστορήματος της εξορίας της Anna Seghers ή το μιούζικαλ του Lav Diaz «Ang Panahon ng Halimaw» (Η εποχή του διαβόλου) είναι μερικά ακόμη παραδείγματα της αισθητικής και θεματολογικής γκάμας δημιουργιών της χρονιάς που πέρασε – ακόμη κι αν δεν εξασφάλισαν κάποια διάκριση. Είναι σαν να επιχειρεί η Μπερλινάλε να εξισορροπήσει τις οπτικές της και να σμιλέψει τον δικό της χαρακτήρα απέναντι στις Κάννες και τη Βενετία.

ΑΙΣΘΗΜΑ ΝΤΡΟΠΗΣ ΚΑΙ ΑΝΤΑΝΑΚΛΑΣΤΙΚΑ ΦΥΓΗΣ

Όσο αμφιλεγόμενη και πλούσια κι αν ήταν η συμμετοχή, τη μεγαλύτερη έκπληξη επεφύλασσε η απονομή των Άρκτων. Ποιος περίμενε άραγε ότι φαβορί για το πρώτο βραβείο θα ήταν η Adina Pentilies με το ντεμπούτο της «Touch Me Not» (Μη με αγγίζεις), μια ταινία που θα δοκίμαζε τα αντανακλαστικά φυγής του κοινού; Πολλοί ήταν εκείνοι που αποχώρησαν από την κινηματογραφική αίθουσα κατά τις προβολές. Αποδοκιμάστηκε αλλά και χειροκροτήθηκε θερμά.
 

Μέσα από τολμηρές σκηνές, η νεαρή Ρουμάνα σκηνοθέτρια εξερευνά τα όρια της σωματικότητας και της οικειότητας. Παρακολουθούμε πώς ανάπηρα και μη ανάπηρα άτομα μαθαίνουν να αγγίζονται στο πλαίσιο ενός σεμιναρίου. Οι εικόνες της Pentilies υπερβαίνουν τα όρια της ντροπής με τρόπο δύσκολα υποφερτό. Εντούτοις, παρ’ όλες τις ενστάσεις που μπορεί κανείς να εγείρει, η ταινία κατορθώνει να αναστατώσει τις απόψεις και τις νοοτροπίες μας. Σε τέτοιες ακριβώς άβολες ταινίες μπορεί το φεστιβάλ να προσφέρει δημοσιότητα, συχνά δε και ευκαιρίες κινηματογραφικής εκμετάλλευσης.

ΑΣΥΝΗΘΙΣΤΟΣ ΣΥΓΧΡΟΝΟΣ ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟΣ

Εξίσου έντονο, αν και λιγότερο δραστικό, είναι το «Twarz» (Όψη), το οποίο δικαίως απέσπασε το Μέγα Βραβείο της κριτικής επιτροπής. Ένας νεαρός φαν της heavy metal μουσικής παύει να γίνεται αποδεκτός από την κοινωνία του χωριού μετά τη μεταμόσχευση προσώπου στην οποία προβαίνει. Με δυνατές εικόνες, μαύρο χιούμορ και περισσή συμπόνια για τον πρωταγωνιστή της, η σκηνοθέτρια Małgorzata Szumowska τοποθετεί την ιστορία της στην Πολωνία του σήμερα και θέτει ερωτήματα περί ταυτότητας και κοινωνικής ένταξης.
 

Έναν άλλον, σιωπηλό δρόμο προς το παρόν βρίσκουν δύο ταινίες, οι οποίες τιμήθηκαν με το βραβείο ερμηνείας. Στο «Las herederas» (Οι κληρονόμοι), την πρώτη συμμετοχή από την Παραγουάη στην ιστορία της Μπερλινάλε, ο Marcelo Martinessi περιγράφει τον κοινωνικό μετασχηματισμό στην πατρίδα του μέσα από την ιστορία χειραφέτησης μιας ηλικιωμένης γυναίκας. Για τη λεπτή υποκριτική της επίδοση, η ηθοποιός Ana Brun απέσπασε την Αργυρή Άρκτο. Ο νεαρός Γάλλος συνάδελφός της, ο Anthony Bajon, τιμήθηκε για τον ρόλο του ως Thomas στο «La Prière» . Με οξεία διεισδυτικότητα υποδύεται στο μάλλον μέτριο νεανικό δράμα του Cédric Kahn έναν νεαρό σε αναζήτηση νέων προοπτικών.

ΝΕΑ ΠΡΟΟΠΤΙΚΗ, ΑΛΛΟΙ ΔΡΟΜΟΙ

Η κριτική επιτροπή δεν θέλει να τιμά μόνο «όσα ο κινηματογράφος μπορεί» αλλά και τους άλλους δρόμους που αυτός μπορεί να πάρει, ανέφερε ο πρόεδρος της κριτικής επιτροπής Tom Tykwer κατά την απονομή των βραβείων στις 24 Φεβρουαρίου. Οι αποφάσεις της επιτροπής θα πρέπει λοιπόν να θεωρηθεί ότι αποτελούν μήνυμα. Ειδάλλως, γιατί άραγε να απονεμηθεί το βραβείο σκηνοθεσίας σε μια ταινία animation, στο «Isle of Dogs» (Νήσος των σκύλων) του Wes Anderson; Για σκηνοθεσία δεν μπορεί να γίνεται φυσικά λόγος σε ένα παραμύθι με ζώα γυρισμένο με την τεχνική του stop-motion. Βεβαίως, το «Isle of Dogs»  με τους αξιαγάπητους χαρακτήρες και την επιβραδυμένη του αφήγηση αποτελεί σπάνια δημιουργία στη μέινστριμ κινηματογραφική βιομηχανία του animation.
 

Τέσσερις από τις οκτώ Άρκτους απονεμήθηκαν φέτος σε γυναίκες. Για έκτη φορά στη σχεδόν 70ετή ιστορία της Μπερλινάλε, το πρώτο βραβείο καλύτερης ταινίας απέσπασε γυναίκα σκηνοθέτις. Σε μια φεστιβαλική χρονιά πλαισιωμένη από συζητήσεις περί σεξισμού, κακοποίησης και περί των ρόλων των φύλων, η εξέλιξη αυτή αποτιμάται ως ιδιαίτερα θετική.