100 ΧΡΟΝΙΑ BAUHAUS
ΕΝ ΣΥΝΤΟΜΙΑ: ΤΟ BAUHAUS ΣΕ ΕΞΙ ΦΡΑΣΕΙΣ
Το Bauhaus το συναντάμε στην καθημερινότητά μας πιο συχνά απ’ ό,τι νομίζουμε – και μάλιστα όχι μόνο στο κατάστημα επίπλων. Μερικοί αφορισμοί από τη σχολή σχεδιασμού έμειναν γνωστοί στην ιστορία και πέρασαν στην καθομιλουμένη.
-
«Απώτατος σκοπός κάθε εικαστικής δραστηριότητας είναι το κτίριο!»
Τα πάντα περιστρέφονται γύρω από το κτίριο… Ο Walter Gropius, ιδρυτής και ταυτόχρονα πρώτος διευθυντής της Σχολής Bauhaus, έχει πολύ συγκεκριμένη άποψη για τον προσανατολισμό του ιδρύματός του. Έγραφε το 1919 στο μανιφέστο του Bauhaus: «Ας δημιουργήσουμε μαζί το νέο κτίριο του μέλλοντος που θα τα εμπερικλείει όλα στη μορφή του: αρχιτεκτονική, γλυπτική και ζωγραφική». Με βάση αυτή τη διακλαδική προσέγγιση ήθελε να παντρέψει τις καλές τέχνες με την οικοδομική τέχνη εστιάζοντας ‒σε τι άλλο;‒ στο κτίριο». -
«Οι ανάγκες του λαού και όχι η ανάγκη για πολυτέλεια».
Ανοίξτε το δρόμο για την προλεταριακή αρχιτεκτονική! Ο Ελβετός αρχιτέκτονας Hannes Meyer διαδέχτηκε τον Gropius στη θέση του διευθυντή της Σχολής Bauhaus. Απέναντι στη δουλειά του προκατόχου του τηρούσε μια κριτική στάση, θεωρώντας την πρώτη φάση της Σχολής υπό τη διεύθυνση του Gropius «σεκταριστική και εστέτ». Για να δώσει νέο προσανατολισμό στη Σχολή, διακήρυξε νέες κατευθυντήριες αρχές: «Η διδασκαλία μου θα ακολουθεί ως βασική γραμμή μια καθ’ όλα λειτουργική-συλλογική-κατασκευαστική τάση». Αυτό σήμαινε στην πράξη ότι όλα τα αντικείμενα του Bauhaus έπρεπε να σχεδιάζονται για την χαμηλού κόστους μαζική παραγωγή προκειμένου να είναι προσιτά στον καθένα. -
«Η μορφή ακολουθεί τη λειτουργία».
Όχι στολίδια, όχι πλουμίδια, όχι μπιχλιμπίδια: Το σχεδιαστικό αξίωμα «form follows function», «η μορφή ακολουθεί τη λειτουργία», ναι μεν δεν προέρχεται από τους στοχαστές του Bauhaus –παρότι συχνά αποδίδεται σε αυτούς–, βρήκε όμως για πρώτη φορά στη Γερμανία συνεπή εφαρμογή στη Σχολή Bauhaus. Ακόμη και αν συνολικά η γλώσσα του Bauhaus θα μας έκανε να πιστέψουμε ότι το δόγμα αυτό συμπυκνώνει την πεμπτουσία της Σχολής, ο Wassily Kandinsky το διαφοροποίησε με τη φράση «Η αναγκαιότητα γεννά τη μορφή». -
«Όπου υπάρχει μαλλί, υπάρχει και μια γυναίκα που υφαίνει, έστω για να περάσει την ώρα της».
Όσο μοντέρνο κι αν φαντάζει το Bauhaus για την εποχή του, ο Gropius κατέστησε πολύ γρήγορα σαφές ότι δεν έδινε τελικά σημασία στην απόλυτη ισότητα των φύλων, που ο ίδιος είχε αρχικά εξαγγείλει, και ότι δεν προτίθετο να ενδιαφερθεί ιδιαίτερα για τις γυναίκες. Το πόσο απείχε από το να προωθήσει τη χειραφέτηση των γυναικών γίνεται σαφές το αργότερο με τη σύστασή του προς το Συμβούλιο Δασκάλων του Bauhaus να μην επιδίδονται σε «περιττούς πειραματισμούς». Οι γυναίκες έπρεπε όσο το δυνατόν πιο άμεσα να στέλνονται στο εργαστήριο υφαντουργίας και να αποκλείονται από τα μαθήματα αρχιτεκτονικής. -
«Ένα πράγμα καθορίζεται από την ουσία του».
... διαπίστωνε ο Gropius το 1925. Ως εδώ καλά. «Για να το σχεδιάσουμε έτσι ώστε να λειτουργεί σωστά, πρέπει πρώτα να ερευνήσουμε την ουσία του. Γιατί πρέπει να εξυπηρετεί πλήρως το σκοπό του, που σημαίνει να πληροί τη λειτουργία του στην πράξη, να είναι ανθεκτικό, φθηνό και “όμορφο”». Τα πράγματα έπρεπε λοιπόν να αναλύονται ως προς την ουσία τους – έτσι εξηγούνται κάποια άκρως ανορθόδοξα μαθήματα, στα οποία οι σπουδαστές καλούνταν να… μπουν στη θέση των αντικειμένων. -
«σαφώς αφιλόξενη»
Αυτό λοιπόν πρέπει να είναι η αρχιτεκτονική; Η αλήθεια είναι ότι οι θιασώτες της δέχτηκαν τα πυρά της κριτικής όταν το 1923 αυτή η ψυχρή, λειτουργική αρχιτεκτονική πρωτοπαρουσιάστηκε στην «Έκθεση Bauhaus». Ένα ασβεστωμένο κτίριο από χάλυβα και μπετόν με πρωτοποριακά στοιχεία εσωτερικής διαρρύθμισης: οι τοίχοι στα παιδικά δωμάτια ήταν φτιαγμένοι έτσι ώστε να μπορούν να μουντζουρωθούν και να ζωγραφιστούν, ενώ τα έπιπλα μπορούσαν να μαζευτούν για να εξοικονομηθεί χώρος. «Σταθμός του Βόρειου Πόλου», «χειρουργικές αίθουσες», «αρχιτεκτονικό καλαμπούρι» (για την κάτοψη), «σαφώς αφιλόξενη, ορθόδοξη-πουριτανική» (για τη συνολική εντύπωση) – αυτά ήταν τα σκληρά λόγια κάποιων συγκαιρινών του Bauhaus.
Σχόλια
Σχολιάστε