Μια δηλωση
ΤΟ «ΣΚΑΡΔΑΜΥΣΣΟΝ ΦΩΣ»

Ο Ιταλός συγγραφέας Erri De Luca μιλά για τον παγκόσμιο Νότο ως πηγή του μέλλοντος, για τον ευρωπαϊκό εφιάλτη και για τους συγγραφείς ως εμπροσθοφυλακή των ανταρτών μιας νέας ΕΕ. Μια δήλωση.

Erri De Luca

Ο φάρος, που στέκει στην ακτή ή σε κάποιον προεξέχοντα βράχο, προειδοποιεί με το σκαρδαμύσσον φως του. Το σήμα του, σε ρυθμό ενός λόξυγκα, φέρνει στιγμιαίες αναλαμπές. Έτσι λειτουργεί η Ευρώπη: μόνο κατά διαστήματα μπορεί να φέρει φως στο σκοτάδι. Για παράδειγμα, ανοίγει καμιά φορά τα σύνορά της για να περάσουν οι πρόσφυγες, και μετά πατάει το διακόπτη και τα ξανακλείνει.

Η Ευρώπη πάσχει από μια πλάνη: θεωρεί τον μεσογειακό χώρο πρόβλημα. Η Ισπανία, η Ιταλία και η Ελλάδα τής προκαλούν έγνοιες εξαιτίας των προϋπολογισμών τους. Τα κράτη αυτά αντιμετωπίζονται σαν τους αναξιόπιστους πελάτες ενός πιστωτικού ιδρύματος. Η Ευρώπη δεν έχει εμπιστοσύνη στον Νότο, στον δικό της Νότο.  
  
Καμιά φορά προκαλώ ένα μειδίαμα, όταν λέω ότι υπάρχει περισσότερος Νότος απ’ ό,τι Βορράς στον κόσμο. Γιατί ο Νότος δεν παραμένει στο δικό του ημισφαίριο, ανεβαίνει πάνω από τον Ισημερινό, περιλαμβάνει τη Βόρεια Αφρική, απλώνεται ως τη Μεσόγειο. Ο Νότος δίνει το μέτρο της γεωγραφίας και της δημογραφίας. Η Ευρώπη χρωστά στη Μεσόγειο σχεδόν τα πάντα, από την αρχαία της ονομασία ως τις μυριάδες λέξεις στα λεξικά της, από την αρχιτεκτονική ως το κρασί, από τη γεωμετρία ως την αστρονομία, από τη φιλοσοφία, τους αριθμούς, το θέατρο, το λάδι ως και τη μονοθεϊστική της θρησκεία. Ο ευρωπαϊκός πολιτισμός γεννήθηκε μέσα από την επινοητικότητα του Νότου. Ο Νότος είναι καρπερός, σε γεννήσεις, σε εργατικά χέρια. Ο Νότος είναι η πηγή του μέλλοντος, το ενεργειακό του απόθεμα. 

Ως πολίτης του μεσογειακού χώρου θεωρώ όλους όσοι γεννήθηκαν σε χώρες που βρέχονται από θάλασσα αδέλφια μου εξ αίματος. Σήμερα έχω μάθει να αναγνωρίζω ως αδέλφια μου εξ αίματος και όλους αυτούς που πέθαναν σε αυτή τη θάλασσα. Ας πούμε ότι μπορεί κανείς να ναυαγήσει εάν επιβαίνει σε φουσκωτές βάρκες που πλέουν σε ήρεμη θάλασσα χωρίς καπετάνιο. Ας πούμε ότι το ανθρώπινο σώμα είναι το πιο προσοδοφόρο φορτίο που μπορεί να μεταφερθεί μέσω της θάλασσας του πολιτισμού.

Ο Όμηρος το είπε «υδάτινο δρόμο». Ήταν η κύρια οδός μας. Τα ψάρια που κρέμονται από τα αγκίστρια μας, που πιάνονται στα δίχτυα μας τρέφονται από σώματα που σκορπίζονται στον άνεμο σαν σπόροι. Γι’ αυτούς τους ταξιδιώτες της δυστυχίας ευχήθηκα την υποχώρηση των υδάτων της Ερυθράς Θάλασσας, το πέρασμα αβρόχοις ποσί, το οποίο δικαιούνται όλοι όσοι γίνονται πρόσφυγες για να γλιτώσουν από την καταπίεση.

Η Ευρώπη είχε το νησί Λαμπεντούζα σαν ένα είδος πρέσβειράς της στη Μεσόγειο. Διέθετε άλλωστε όλα τα απαιτούμενα προσόντα ώστε να ενσαρκώσει τον πολιτισμό ολόκληρης της ηπείρου. Σήμερα η Ευρώπη είναι το δεύτερο μέτωπο ενός παγκόσμιου εμφυλίου εναντίον του Ισλάμ. Κι αυτός δεν θα τελειώσει εάν δεν ηττηθεί ένα από τα δύο στρατόπεδα. Εχθρός της Ευρώπης είναι το νέο χαλιφάτο, που επικαλείται τα πρώτα χαλιφάτα, τα οποία κυριαρχούσαν στο ήμισυ του τότε κόσμου, από την Περσία ως την Ισπανία. Με την εδαφική του επέκταση το νέο χαλιφάτο είναι ο εφιάλτης που συγκλονίζει κυρίως τον ισλαμικό κόσμο και κατ’ επέκταση και την Ευρώπη. Η στρατιωτική νίκη επί του εφιάλτη αυτού είναι επιταγή των καιρών. Σημαντικοί, πολύτιμοι σύμμαχοι ήταν γι’ αυτόν το λόγο οι Κούρδοι, που ανάγκασαν τα στρατεύματα του χαλιφάτου μεταξύ Συρίας και Ιράκ σε υποχώρηση. Σήμερα, οι Κούρδοι δέχονται επίθεση από το σουλτανάτο της Τουρκίας και η Ευρώπη αρκείται στο να εκφράζει τη λύπη της.

Σήμερα, η Ευρώπη πρέπει να αναγνωρίσει ότι ο Νότος της είναι το κέντρο της πολιτικής δράσης της. Εγώ ανήκω στους αντάρτες της Ευρωπαϊκής Ένωσης και πιστεύω ότι τα κράτη-μέλη πρέπει να κινηθούν προς μια πιο ισχυρή ενότητα, προς ευρύτερες αρμοδιότητες για ενέργειες που θα οδηγήσουν σε μια κεντρική κυβέρνηση. Η Ευρώπη δημιουργήθηκε για να παρεμποδίσει τις φασιστικές και τις εθνικιστικές τάσεις. Ξεκίνησε με λίγα κράτη. Με έναν παρόμοιο πυρήνα πρέπει να αρχίσει τώρα ξανά. Αν η Ευρώπη προσπαθήσει να διατηρήσει την τωρινή της κατάσταση, θα χάσει. Εν όψει των νέων δεδομένων, πρέπει να ανεβάσει τον πήχη, όχι να τον χαμηλώσει.
 
Το καθήκον του συγγραφέα είναι ευκολότερο από εκείνο του εκπροσώπου ενός θεσμού. Η λογοτεχνία δημιουργεί παγκοσμίως με άμεσο τρόπο μια ενότητα ανάμεσα στους αναγνώστες και στο συγγραφέα. Για τα βιβλία δεν υπάρχουν σύνορα. Στις δικτατορίες, όπου υπάρχει λογοκρισία, το βιβλίο θα ακολουθήσει κρυφά μονοπάτια, αλλά δεν θα υποταχθεί. Οι συγγραφείς είναι ήδη μέρος μια ενισχυμένης ευρωπαϊκής ενότητας. Γι’ αυτό και αποτελούμε μια μικρή εμπροσθοφυλακή που έχει στήσει το στρατόπεδό της στο μέλλον.

Επιστρέφω στην εικόνα του φάρου. Η Ευρώπη πρέπει να εκπέμπει ένα διαρκές φως, χωρίς διακοπές, για να φωτίσει το σκοτάδι και τη σύγχυση.