Društveni pokreti
Više od ogorčenja
Demokratija živi od debate, a protesti su važno sredstvo političke participacija. Međutim, kako nastaje protest i kada protivljenje pojedinaca prerasta u mobilizaciju masa?
Sve je više protesta. Petkom za budućnost, Crni životi su važni i protesti protivnika mera zaštite koje je država uvela zbog pandemije kovida 19 su u poslednje vreme izveli nekoliko desetina hiljada ljudi na ulice širom Nemačke. Bilo da se tada zahtevaju društvene promene ili pak održavanje postojećeg stanja - demokratije žive od sučeljavanja različitih stavova, što se ogleda i u tome što je pravo na demonstracije zagarantovano članom 8 Ustava Savezne Republike Nemačke.
U Nemačkoj se protest smatra uobičajenim, mahom legitimnim sredstvom izražavanja različitih interesa. Protest se smatra izrazom političke i društvene participacije - oblikom direktnog izražavanja mišljenja, drugačijim od izbora ili učešća u organima političkih stranaka. Osim masovnih demonstracija, koje nisu toliko česte, u Nemačkoj se svakodnevno organizuju manje demonstracije najrazličitim povodima. Pri tome ciljevi tih protesta nisu baš uvek progresivni, što pokazuju demonstracije protiv mera zbog pandemije kovida 19, već su katkad usmereni i protiv liberalno-demokratskog osnovnog poretka. Međutim, kada zapravo nastaje protest? I koji uslovi dovode do toga da ogorčenje i protivljenje pojedinaca prerasta u mobilizaciju masa?
POBUNA PROTIV PROBLEMA KOJE JE PROUZROKOVAO ČOVEK
Veliki protesti uglavnom zahtevaju komplikovanu organizaciju i mobilizaciju: Potencijalni učesnici/ce moraju da se informišu i ubede da ulože svoje vreme i energiju. Istraživanja su pokazala da postoji najmanje četiri faktora za nastanak nekog protesta i njegovog prerastanja u masovnu manifestaciju ili čak društvenog pokreta.
Prvo, ishodište protesta je uvek subjektivno percipirana problematična situacija koja, međutim, uglavnom ima neko objektivno utemeljenje. Ako veliki broj ljudi deli istu percepciju problema i ako imaju osećaj da je promena moguća, povećava se verovatnoća da će odatle proisteći pojedinačni protest ili društveni pokret. Teme su toliko raznolike kao i sukobi unutar nekog društva. Na najnovijim velikim protestima u Nemačkoj su izneti zahtevi za promenom politike zbog sve veće krize izazvane klimatskim promenama (Petkom za budućnost), bili su usmereni protiv rasističkog nasilja i diskriminacije (Crni životi su važni) ili protiv mera za suzbijanje pandimije kovida 19 (Querdenken). Bez obzira na sve razlike, svim ovim protestima je zajedničko da su inicijatori/ke polazili/e od toga da nisu usamljeni u svojoj percepciji problema i da problemi koji predstavljaju uzrok nisu sudbinski, već ih je stvorio čovek.
„Gde ima ljudi, ima i moći“: Ljudi su se nakon sudske presude zbog smrti Džordža Flojda okupili na Trgu Džordža Flojda u Mineapolisu, u Saveznoj državi Minesoti u SAD.
| Foto (detalj): © picture alliance/Captital Pictures/ IS/MPI/Chris Tuite
„Gde ima ljudi, ima i moći“: Ljudi su se nakon sudske presude zbog smrti Džordža Flojda okupili na Trgu Džordža Flojda u Mineapolisu, u Saveznoj državi Minesoti u SAD.
| Foto (detalj): © picture alliance/Captital Pictures/ IS/MPI/Chris Tuite
Da li će se zajednička percepcija problematične situacije razviti u mobilizaciju masa, takođe zajvisi od toga koji resursi stoje na raspolaganju organizatorima/kama. Osim vremena, potrebni su i materijalni resursi za oglašavanje protestnim manifestacija putem flajera, plakata, društvenih medija i internet stranica kao i za tonsku tehniku, bine za govornike i druge logističke detalje. Međutim, i društvene mreže i simbolički kapital poput učešća poznatih ličnosti utiču na to koji broj potencijalnih učesnika/ca može da se dostigne.
ŠTA JE JOŠ POTREBNO: KOMUNIKACIJA I PRILIKA
Povrh toga, tumačenje i intepretacija problematične situacije utiču na to argumentaciju u prilog protesta, na način upućivanja poziva na učešće („frejming“) i vođenja strateške komunikacije. Primer za frejming koji nailazi na odjek jeste tumačenje klimatskih promena kao „generacijskog problema“ putem kojeg je pokretu Petkom za budućnost pošlo ta rukom da naiđe na odobravanje velikog broja mladih ljudi širom sveta.
Konačno, protesti se uvek odvijaju unutar nekog društvenog konteksta koji nudi priliku za protestno postupanje. Konkretne političke odluke ili važni događaji, npr. Samit G20, neretko predstavljaju dobar povod za stvaranje vidljivosti za određeni cilj. Osim ovih „političkih prilika“ postoje i „diskurzivne prilike“. To su momenti u kojima su pozicije koje zastupaju akteri protesta naročito podložni daljem povezivanju - npr. jer su u tom trenutku izuzetno prisutne u društvenim ili medijskim debatama - dakle, već su naišle na odobravanje jednog dela populacije i samim tim postoji javni rezonantni prostor za njihove ciljeve.
OBRAZOVANJE I BLAGOSTANJE PODSTIČU SPREMNOST ZA PROTEST
U najkraćim crtama: Teme koje pokreću mnoge ljude omogućavaju veću mobilizaciju. Organizatori/ke koji računaju sa podrškom različitih inicijativa i u stanju su da mobilišu postojeće mreže, a uz to imaju iskustvo sa strateškom komunikacijom, imaju veće šanse da iniciraju masovne proteste.
Pored toga, i individualna situacija učesnika/ca utiče na to koliko je verovatno da će se priključiti nekom društvenom pokretu koji poziva na protest. Aktuelne ankete koje su, između ostalih, sprovedene u vezi sa pokretima Petkom za budućnost i protivnicima mera protiv pandemije kovida 19 navode na zaključak da delovi populacije koji su dobro obrazovani i ekonomski bolje pozicionirani daleko češće učestvuju u velikim protestima.