ΝΟΤΙΟΑΝΑΤΟΛΙΚΗ ΕΥΡΩΠΗ
ΜΑΘΗΜΑΤΑ ΣΕ ΝΕΟΥΣ ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΙΣΤΕΣ ΑΠΟ ΤΟΝ ALLAN STARSKI
Πώς να γυρίσεις την πρώτη σου μεγάλου μήκους ταινία, όταν οι επιδοτήσεις είναι περιορισμένες και ο ανταγωνισμός μεγάλος; Το εργαστήριο FIRST FILMS FIRST βοηθά οκτώ νεοεμφανιζόμενους σκηνοθέτες από τη Νοτιοανατολική Ευρώπη να πραγματοποιήσουν το όνειρό τους. Έμπειροι δάσκαλοι, όπως ο σκηνογράφος και βραβευμένος με Όσκαρ Allan Starski, ο οποίος μιλά στη συνέντευξη που ακολουθεί, καθοδηγούν τους νέους κινηματογραφιστές.
Κύριε Starski, πώς βρεθήκατε στο σχεδιασμό παραγωγής;
Εγώ σπούδασα στην Ακαδημία Καλών Τεχνών της Βαρσοβίας εσωτερική διακόσμηση και όχι σκηνογραφία ή καλλιτεχνική διεύθυνση. Προέρχομαι όμως από μια οικογένεια κινηματογραφιστών, ο πατέρας μου ήταν σεναριογράφος και μάλιστα αρκετά γνωστός στην Πολωνία. Αυτό σημαίνει ότι πέρασα τα παιδικά μου χρόνια μέσα σε κύκλους που είχαν σχέση με τον κινηματογράφο και γνώριζα πολύ καλά το σινεμά πολύ καιρό πριν πάω στην Ακαδημία.
Όσο σπούδαζα, δεν είχα καθόλου στο νου μου να μπω στην κινηματογραφική παραγωγή. Είχα υψηλότερους στόχους, ή τουλάχιστον έτσι το έβλεπα τότε. Ήθελα να γίνω ένας γνήσιος καλλιτέχνης και όχι κάποιος που συμμετέχει απλά στα έργα άλλων. Καθώς φαίνεται, ωστόσο, ήταν γραφτό να καταλήξω στο σινεμά.
Ξεκίνησα κάνοντας σχέδια για διαφημιστικά. Σύμφωνα δε με το πτυχίο μου ήμουν σχεδιαστής για τη διεθνή αγορά. Βρήκα την πρώτη μου δουλειά επί κομμουνισμού, άρα οι πιθανότητες για μια διεθνή καριέρα ήταν ελάχιστες. Παρ’ όλα αυτά, η δεκαετία του ’70 ήταν μια καλή εποχή για τον κινηματογράφο στην Πολωνία. Υπήρχαν, π.χ., όλες εκείνες οι ταινίες του Αντρέι Βάιντα και της Ανιέσκα Χόλαντ. Κι όπως είπα, ο κινηματογράφος ήταν το πεπρωμένο μου!
Αυτό είναι ένα πρόβλημα που δημιουργεί η ελεύθερη αγορά. Προκειμένου να επιβιώσει κανείς σε μια αγορά με έντονο ανταγωνισμό, μια αγορά όπου οι μεγάλες ταινίες προβάλλονται παγκοσμίως, χρειάζεται ταινίες που να κάνουν πολλά εισιτήρια. Συχνά όμως λείπουν τα χρήματα για να συναγωνιστείς τις αμερικανικές παραγωγές. Επιπλέον, υπάρχουν πάμπολλες αξιόλογες low budget ταινίες, από τις οποίες λίγες καταφέρνουν να τύχουν διεθνούς αναγνώρισης. Επειδή γίνονται τόσο πολλές ταινίες, τα χρήματα δεν είναι αρκετά για όλες. Πολλές γυρίζονται μέσα σε περιορισμένους χρόνους, χωρίς επαρκή προετοιμασία και χωρίς σωστό προϋπολογισμό, κι είναι κρίμα.
Κατά την άποψή μου, ειδικά στην Ευρώπη οι συμπαραγωγές μπορούν να προσφέρουν τη δυνατότητα στους κινηματογραφιστές να κάνουν ταινίες τεχνικά πιο άρτιες και με περισσότερες πιθανότητες επιτυχίας.
Υπάρχει όμως κι άλλη μία διαφορά με την εποχή που ξεκίνησα εγώ στο χώρο του κινηματογράφου. Επειδή σήμερα ο ανταγωνισμός είναι μεγάλος, πρέπει και οι ταινίες να είναι πολύ πιο καλογυρισμένες. Δεν μπορείς πια να καταφύγεις σε φτηνές λύσεις. Δεν μπορείς, ας πούμε, να χρησιμοποιήσεις σαν χώρο ένα μικρό χωριό στην Κροατία, την Πολωνία ή την πΓΔΜ, και να λες ότι είναι το Τέξας, όπως γινόταν συχνά πριν από σαράντα χρόνια. Σήμερα, πολύς κόσμος έχει ταξιδέψει και ξέρει πώς είναι αυτά τα μακρινά μέρη, κι έτσι πρέπει να ξοδέψεις πολλά λεφτά για να πείσεις τους θεατές.
Κι επειδή πλέον ταινίες γυρίζονται και με το κινητό, υπάρχουν εκατοντάδες ντοκιμαντέρ και φιλμάκια, ή τηλεοπτικές σειρές που μπορείς να δεις στο σπίτι σου. Αυτό σημαίνει ότι για να προσελκύσεις τον κόσμο να έρθει στο σινεμά, πρέπει η ταινία σου να προσφέρει κάτι το εξαιρετικό, κάτι που οπτικά να είναι πολύ πιο δυνατό από τα τηλεοπτικά προγράμματα.
Ποια η γνώμη σας για το εργαστήριο First Films First και τους συμμετέχοντες σε αυτό;
Δεν κάνω πια τόσες ταινίες όσες έκανα δέκα χρόνια πριν – και επιλέγω πια πολύ προσεκτικά τι θα κάνω. Γι’ αυτό και ενδιάμεσα με ευχαριστεί να παραδίδω μαθήματα σε τέτοιου είδους εργαστήρια. Αυτό που μου αρέσει στο συγκεκριμένο εργαστήριο είναι πως οι συμμετέχοντες δεν είναι πια φοιτητές, αλλά ανερχόμενοι σκηνοθέτες. Είναι πολύ καλά προετοιμασμένοι, με ακούνε με ευχαρίστηση και τους αρέσει να μου δείχνουν τη δουλειά τους. Οι σπουδαστές δουλεύουν χρησιμοποιώντας ένα παρόμοιο σύστημα με το δικό μου, προκειμένου στη συνέχεια να γυρίσουν μεγάλου μήκους, επαγγελματικές ταινίες. Στο βαθμό που οι ταινίες τους αφηγούνται στο θεατή μια δυνατή ιστορία, η δουλειά μας είναι παρόμοια, η διαφορά βρίσκεται μόνο στον προϋπολογισμό και το μέγεθος του κινηματογραφικού συνεργείου.
Το εργαστήριο είναι πάντως και για μένα χρήσιμο, γιατί διαβάζω τα σενάρια και μαθαίνω ποια θέματα ενδιαφέρουν τους νέους ανθρώπους και για ποια επιλέγουν για να γυρίσουν ταινίες. Έτσι, επωφελούμαστε αμφότεροι. Εκείνοι με ακούνε και βλέπουν τι έχω κάνει, και για μένα είναι ενδιαφέρον να βλέπω τι μπορούν να μου προσφέρουν, ως θεατή των επόμενων χρόνων.
Η βασική ιδέα είναι καλή. Μια και είμαστε πλέον στο δεύτερο μέρος του εργαστηρίου, οι νέοι άνθρωποι μπορούν να μάθουν από εμένα πολύ περισσότερα απ’ ό,τι στο πρώτο μέρος. Τα σενάριά τους είναι ήδη πολύ δουλεμένα και έρχονται σε επαφή με ανθρώπους που τους βοηθάνε να τα «χτενίσουν» ακόμη περισσότερο και να επεξεργαστούν καλύτερα την οπτική πλευρά της ιστορίας τους. Νομίζω ότι αυτές οι συναντήσεις με επαγγελματίες του κινηματογραφικού χώρου τούς βοηθάνε πολύ.
Θα ήταν ωραίο αν στο τέλος του εργαστηρίου με προσκαλούσαν στα γυρίσματα, για να μου δείξουν πώς δουλεύουν στο πλατό. Αυτό θα μπορούσε να είναι και μια συνέχεια του εργαστηρίου. Αυτοί θα ήταν τα αφεντικά στο γύρισμα – κι εγώ θα ήμουν απλά ένας ταπεινός θεατής.
Τις ερωτήσεις έκανε ο Vladan Petkovic.