ΡΑΠ ΜΕ ΕΜΦΥΛΗ ΔΙΑΣΤΑΣΗ
ΕΝΑΝΤΙΑ ΣΤΟ ΣΕΞΙΣΜΟ

Στην αρχή οι ρόλοι ήταν ξεκάθαροι: Το αρσενικό υποτάσσει το θηλυκό. Όμως, καθώς ο διάλογος για τα φύλα διευρύνεται, συναντάμε μεγαλύτερη ποικιλία και στις κατηγορίες της γερμανικής χιπ χοπ ‒ μιας σκηνής που βρίσκεται σε διαρκή εξέλιξη.

Εάν θεωρούσαμε ότι τα βίντεο-κλιπ της ραπ δίνουν μια αξιόπιστη εικόνα της συγκεκριμένης μουσικής σκηνής, τότε «οι γυναίκες δεν θα είχαν να πουν τίποτα στη χιπ χοπ» γράφουν οι Kiwi Menrath και Clara Völker στο συλλογικό τόμο female hiphop. «Παραμένουν βουβές και παθητικές – οι γυναίκες δεν δρουν, αλλά συμβιβάζονται και σκέπτονται μόνο τους άνδρες τους οποίους έχουν βάλει στο μάτι,». Το βιβλίο female hiphop έχει κυκλοφορήσει ήδη από το 2007, όμως η διαπίστωση που έκαναν οι Menrath και Völker εξακολουθεί να ισχύει σήμερα: Στον κόσμο των εικόνων της χιπ χοπ οι άνδρες έχουν τον ενεργό ρόλο, ενώ οι γυναίκες τούς χρησιμεύουν σαν σύμβολα κύρους και παίζουν, στην καλύτερη περίπτωση, ρόλους κομπάρσων, που περιορίζονται στη «σεξουαλικότητα και τη σωματική τους υπόσταση».

Ταυτόχρονα όμως, το να βγάλει κανείς ένα τέτοιο μονόπλευρο συμπέρασμα για όλη τη σκηνή της χιπ χοπ θα ήταν σήμερα εξίσου λάθος, όσο και τότε. Εξάλλου, αυτό ακριβώς καταδεικνύουν οι δύο συγγραφείς παρουσιάζοντας ως εντυπωσιακά αντι-παραδείγματα ποικίλα γυναικεία πρότυπα στο χώρο, από την queen bitch και την conscious sista ως την gangsta ράπερ. Γιατί, «απ’ όποια μεριά και να το δει κανείς, η ραπ σκηνή είναι και θα παραμείνει ένα περίεργο συνονθύλευμα γεμάτο αντιφάσεις» – όπως λέει η Βερολινέζα ράπερ, οπαδός του queer φεμινισμού και υπεύθυνη δισκογραφικής Sookee στην ίδια έκδοση.

ΣΤΕΡΕΟΤΥΠΑ ΚΑΙ ΑΠΟΡΡΙΨΗ

Αυτές οι αντιφάσεις χαρακτηρίζουν μέχρι σήμερα τη δημόσια εικόνα της χιπ χοπ, που ως αστικό αφροαμερικανικό μουσικό ύφος δεχόταν και δέχεται τα πυρά της κριτικής όσο κανένα άλλο είδος της ποπ μουσικής, λόγω του σεξισμού της. Η ραπ θεωρείται κατεξοχήν «ανδρικός χώρος», που περιφρονεί τις γυναίκες. Ωστόσο, οι γυναίκες είχαν ανέκαθεν παρουσία στη σκηνή της ραπ και εκπροσωπούνται σε αυτήν από προσωπικότητες που έχουν μπει ενεργά και με αυτοπεποίθηση στο χώρο. Παρ’ όλα αυτά, ως επί το πλείστον, αυτές οι γυναίκες μουσικοί είτε δεν τύγχαναν της ίδιας προσοχής με τους άντρες συναδέλφους τους είτε εκλαμβάνονταν ως εξαιρέσεις. Γερμανόφωνες πρωτοπόροι στο χώρο, όπως οι Cora E, Aziza A, Nina MC, οι Tic Tac Toe, που έχουν συχνά κατηγορηθεί για την mainstream επιτυχία τους, αλλά και η Schwester S, κατά κόσμον Sabrina Setlur, παραμένουν σήμερα εν πολλοίς αδρανείς και είναι γνωστές μόνο σε εξειδικευμένο κοινό. Στο μεταξύ, οι Beginner, που γνωρίζουν συνεχή επιτυχία από τις αρχές της δεκαετίας του ’90, έβγαλαν καινούργιο δίσκο το καλοκαίρι του 2016. Ο τίτλος του, Advanced Chemistry, είναι ένας φόρος τιμής στο ομώνυμο σχήμα που από τα τέλη της δεκαετίας του ’80 ανήκε στη σκηνή της Χαϊδελβέργης, όπως  και η Cora E.

Ήδη από τη δεκαετία του 2000 και μετά, στη Γερμανία γίνονται προσπάθειες να αναδειχθούν περισσότερο οι γυναίκες στη ραπ και να θιγούν θέματα που έχουν να κάνουν με τα κοινωνικό φύλο, μέσα από διαδικτυακές πλατφόρμες, όπως η femalehiphop.net, το περιοδικό An Attitude, φεστιβάλ όπως το «Female Focus» και το «We B* Girlz», δημόσιες συζητήσεις και επιστημονικά άρθρα. Όμως, ακόμη και σήμερα συναντά κανείς διαλόγους στο Διαδίκτυο γύρω από το ερώτημα «Ποιες γυναίκες ράπερ υπάρχουν;», ή δημοσιογραφικά κείμενα με τίτλους όπως «Πέντε γυναίκες ράπερ που θα έπρεπε να γνωρίζετε» – ενώ θα ήταν αντίστοιχες γενικεύσεις με βάση το φύλο τους, θα ήταν αδιανόητες για τους άνδρες ράπερ . Μουσικοί όπως η Lady Bitch Ray ή η Schwesta Ewa, που επιδεικνύουν τον σεξουαλικό δυναμισμό τους, όπως ακριβώς και οι άντρες συνάδελφοί τους, καθυβρίζονται διαρκώς σε διαδικτυακές πύλες όπως το ΥouTube ως «βρόμες», παροτρύνονται σε σχόλια γεμάτα μίσος να «πάνε να πλύνουν κανένα πιάτο», ή δέχονται ρατσιστικά υβριστικά σχόλια λόγω της τουρκικής ή της πολωνικής καταγωγής τους.

ΕΠΑΝΕΡΜΗΝΕΙΑ ΚΑΙ ΕΞΙΣΟΡΡΟΠΗΣΗ

Εντούτοις, την ίδια στιγμή είναι σε εξέλιξη μια διαδικασία εξομάλυνσης. Γιατί όσο πιο ξεκάθαρα και πολύπλευρα κάνουν αισθητή την παρουσία τους στη χιπ χοπ οι γυναίκες, αλλά και άτομα που δεν χωράνε σε μονοσήμαντα καλούπια φύλου, τόσο λιγότερο θα πρέπει πρέπει να δικαιολογήσουν αυτή την παρουσία. Συνειδητά «προκλητικές» μουσικοί, όπως η Antifuchs, ραπάρουν τώρα όχι «σαν γυναίκες», αλλά «σαν άντρες», ενώ το ντουέτο SXTN «σου γαμάει τη μάνα» και η Kitty Kat, ακριβώς όπως και ο Sido, απαιτεί: «γλείψε μου τον πούτσο». Οικειοποιούνται  φαλλοκρατικές δηλώσεις και χειρονομίες ανεξαρτήτως του φύλου τους. Ταυτόχρονα, ανδρικά σχήματα όπως οι K.I.Z., οι οποίοι αρχικά ήταν στην εταιρεία Royal Bynker, γνωστή για την παραγωγή επιθετικά σεξιστικής battle rap, τώρα όλο και περισσότερο προβάλλουν το σεξισμό των στίχων τους ως μέσο για να σατιρίσουν το είδος και διοργανώνουν συναυλίες «Μόνο για γυναίκες» τη Διεθνή Ημέρα της Γυναίκας.

Η Haiyti, η μυστηριώδης trap ράπερ από το Αμβούργο, όπως και η βουλγαρικής καταγωγής χίπστερ-ράπερ Dena ,«η M.I.A. από το Νόικελν» του Βερολίνου, αφήνουν πίσω τους κάθε φυλετικό προσδιορισμό. Η Haiyti παράγει έναν ήχο που παραπέμπει σε ψυχεδελικά τριπ, όπως ακριβώς εκείνος των αντρών συναδέλφων της, στον οποίο το φύλο δεν παίζει κανένα ρόλο. Γυναίκες ράπερ όπως η Akua Naru ή η Leila Akinyi από την Κολωνία, αντίθετα, θεωρούν αυτονόητο να αναφερθούν στο ρατσισμό ή το σεξισμό που σχετίζονται με το γεγονός ότι είναι μαύρες και γυναίκες – conscious rap ονομάζεται αυτό το παρακλάδι του είδους, και οι στίχοι του καταπιάνονται με κοινωνικά και πολιτικά θέματα. Το ίδιο και η Miss Platnum και η Eunique, βετεράνος και νεοεμφανιζόμενη αντίστοιχα στο χώρο της neo soul και της χιπ χοπ, εκφράζουν το θυμό τους για το σεξισμό μέσα από τους στίχους τους.
  Η ράπερ Haiyti από το Αμβούργο.

Η βερολινέζικη δισκογραφική της Sookee «Springstoff» εξακολουθεί, με μια σαφώς πολιτική αλλά και παιδαγωγική συνείδηση, να στοχεύει σε έναν πιο προσιτό τρόπο διάδοσης του φεμινισμού και του αντι-σεξισμού μέσα από τη μουσική. Έτσι, προσφέρει με μουσικούς όπως η FaulenzA ή ο Msoke, ένα χώρο έκφρασης και σε διεμφυλικά άτομα, τα οποία με τη συνειδητά βιωμένη ταυτότητά τους εξαλείφουν τις διαχωριστικές γραμμές μεταξύ των δύο φύλων, που στη χιπ χοπ θεωρούνται συχνά τόσο σημαντικές. Το ίδιο ισχύει για τον αφροαμερικανό μουσικό της πειραματικής ραπ Black Cracker, ο οποίος ζει στο Βερολίνο και φιλοσοφεί με δημιουργικό-καλλιτεχνικό τρόπο για τη μετάβασή του στο ανδρικό φύλο. 

Οι γυναίκες στη χιπ χοπ ανέκαθεν προχωρούσαν πολύ πιο πέρα από το να είναι διακοσμητικά στοιχεία ή αξεσουάρ. Επιπλέον, η ραπ, χάρη στις διάφορες μουσικούς, έφτασε σε μια εποχή, όπου η ύπαρξη δύο μόνο, ξεκάθαρα προσδιορισμένων φύλων αμφισβητείται διαρκώς. Είτε μέσω εμφανίσεων, όπου η σεξουαλικότητα τονίζεται υπερβολικά σαν μεταμφίεση, είτε μέσω κοριτσιών που είναι «one of the boys» κι έτσι θέτουν υπό αμφισβήτηση το τι σημαίνει τελικά να είσαι αγόρι, είτε μέσω ανθρώπων που ζουν πέρα από τις νόρμες που καθορίζονται από τα φύλα. Γιατί, ευτυχώς,το τι ειναι τελικά το δημοφιλέστερο μουσικό είδος, που συχνά κατηγορείται ως σεξιστικό ή ομοφοβικό, εξαρτάται από τους πρωταγωνιστές του.