ΕΡΕΥΝΑ: «GENERATION WHAT?»
«H ΑΠΩΛΕΙΑ ΕΜΠΙΣΤΟΣΥΝΗΣ ΔΕΝ ΣΗΜΑΙΝΕΙ ΠΑΡΑΙΤΗΣΗ»
Μια πρόσφατη έρευνα δείχνει ότι οι νέοι της Ευρώπης ελάχιστα εμπιστεύονται την πολιτική και τα ΜΜΕ. Αυτό ωστόσο δεν συνεπάγεται λιγότερη ενασχόληση με τα κοινά, λέει ο συντονιστής του εγχειρήματος του ινστιτούτου δημοσκοπήσεων Sinus, Maximilian von Schwartz.
Κύριε von Schwartz, η «Generation What?» («Γενιά Τι;») είναι η μεγαλύτερη πανευρωπαϊκή έρευνα για τη γενιά στην ηλικιακή ομάδα 18-34 ετών. Συμμετείχαν σε αυτήν περίπου ένα εκατομμύριο άτομα από 35 χώρες, τα οποία ερωτήθηκαν, μεταξύ άλλων, για τη στάση τους απέναντι στην πολιτική και τα ΜΜΕ. Για μια επιστημονική έρευνα πρόκειται για εντυπωσιακά μεγάλο δείγμα, δεν συμφωνείτε;
Απολύτως! Αν και πρέπει να πούμε ότι η Generation What? δεν είναι μια αμιγώς επιστημονική έρευνα. Διαφέρει ως προς τους στόχους που θέσαμε και τη μεθοδολογία που ακολουθήσαμε, επειδή μας ενδιέφερε, ανάμεσα σε άλλα, να απευθυνθούμε σε έναν όσο το δυνατόν μεγαλύτερο αριθμό νέων ανθρώπων θέτοντάς τους μια ασυνήθιστα ευρεία γκάμα ερωτήσεων. Στην ουσία, θα μπορούσαμε να πούμε ότι η Generation What? δεν είναι μόνο μια έρευνα, αλλά και ένα πολυμεσικό πρόγραμμα.
Τι σημαίνει αυτό για την ερμηνεία των αποτελεσμάτων;
Πάντως όχι ότι πρέπει να τα πάρουμε λιγότερο σοβαρά. Σε ορισμένα πεδία, τα αποτελέσματα ίσως δεν είναι τόσο αυστηρά οριοθετημένα όσο σε άλλες έρευνες. Παρ’ όλα αυτά, είμαστε πεπεισμένοι ότι η έρευνα δίνει μια πολύ αντιπροσωπευτική εικόνα κάποιων κυρίαρχων τάσεων.
Τι διαπιστώνετε επομένως όσον αφορά την εμπιστοσύνη των Ευρωπαίων 18-34 ετών στους πολιτικούς θεσμούς;
Γιατί συμβαίνει αυτό;
Στην έρευνα διαπιστώθηκε ότι οι νέοι είναι εν μέρει πολύ δυσαρεστημένοι με το πολιτικό σύστημα. Το 87% είναι της άποψης ότι η κοινωνική αδικία αυξάνεται. Ένα ποσοστό 90% ισχυρίζεται ότι τα χρήματα παίζουν υπερβολικά σημαντικό ρόλο στην κοινωνία μας. Ακόμη, η πλειονότητα πιστεύει ότι υπάρχουν σημαντικά προβλήματα με τα οποία η πολιτική δεν ασχολείται με τρόπο αποτελεσματικό.
Όπως;
Όπως το θέμα του κλίματος ή η διαφθορά. Έχει ενδιαφέρον το γεγονός ότι η λίστα κατάταξης των χωρών στην ερώτησή μας για την εμπιστοσύνη στην πολιτική σχεδόν ταυτίζεται με τον κατάλογο κατάταξης ανάλογα με το Δείκτη Αντίληψης για τη Διαφθορά της Transparency International. Βλέπουμε, ας πούμε, ότι στην Ελβετία, τη Γερμανία και την Ολλανδία, στις χώρες δηλαδή με το χαμηλότερο δείκτη, η εμπιστοσύνη στους πολιτικούς θεσμούς είναι υψηλότερη από αλλού. Αντιστρόφως, στις χώρες με μεγάλα ποσοστά ανεργίας στους νέους, η εμπιστοσύνη στην πολιτική βρίσκεται στα χαμηλότερα επίπεδα.
ΚΑΜΙΑ ΑΠΩΛΕΙΑ ΩΣ προς ΤΗ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΠΟΙΗΣΗ ΣΤΑ ΚΟΙΝΑ
Πώς εξηγείται τότε ότι στη Γερμανία, παρά τις ευνοϊκές εν γένει συνθήκες, υπάρχει ένα 23% που δηλώνει ότι δεν εμπιστεύεται την πολιτική;Ένας λόγος θα μπορούσε να είναι ο κοινωνικός διχασμός που κυριαρχεί στη Γερμανία παρά τις ευνοϊκές συνθήκες και ανάγεται σε μια περιορισμένη κοινωνική κινητικότητα. Οι νεαροί Γερμανοί από χαμηλότερες τάξεις βλέπουν συγκριτικά λίγες ευκαιρίες ανέλιξης και είναι εν γένει πολύ λιγότερο αισιόδοξοι για το μέλλον απ’ ό,τι εκείνοι που ανήκουν σε στρώματα ανώτερου μορφωτικού επιπέδου. Εδώ έρχεται να προστεθεί το γεγονός ότι στα μάτια πολλών νέων ανθρώπων οι πολιτικές διαδικασίες φαίνονται αφενός σκηνοθετημένες κι αφετέρου πως διαδραματίζονται πολύ μακριά από τη δική τους πραγματικότητα. Αυτή η απόσταση από την καθημερινότητά καθιστά δύσκολη την εμπιστοσύνη στην πολιτική.
Σωστά. Θα μπορούσαμε εύκολα να παρασυρθούμε στο συμπέρασμα ότι μια απώλεια εμπιστοσύνης στην πολιτική θα οδηγούσε αυτομάτως σε μια έλλειψη ενασχόλησης με τα κοινά. Κάτι τέτοιο όμως δεν πιστοποιείται από την έρευνα. Παρά τη μεγάλη δυσπιστία, 15% δήλωσαν ότι έχουν υπάρξει μέλη πολιτικής οργάνωσης, ενώ 30% είπαν ότι θα μπορούσαν τουλάχιστον να φανταστούν ότι θα το έκαναν. Φαίνεται πως η γενική απογοήτευση δεν έχει ως αποτέλεσμα την παραίτηση.
Και για τη στάση των νέων Ευρωπαίων απέναντι στα ΜΜΕ τι μπορούμε να πούμε;
Στο ερώτημα εάν εμπιστεύονται απολύτως τα ΜΜΕ μόνο ένα 2% απαντά «ναι», ενώ 39% δεν τα εμπιστεύονται καθόλου. Ωστόσο, για να είμαστε ειλικρινείς, δεν διασαφηνίστηκε περαιτέρω ο όρος «ΜΜΕ». Μπορούμε λοιπόν να υποθέσουμε ότι εάν ρωτούσαμε ειδικά για τα δημόσια/κρατικά μέσα ενημέρωσης οι νέοι θα δήλωναν μεγαλύτερη εμπιστοσύνη. Στη Γερμανία, πάντως, το ποσοστό δεν είναι τόσο χαμηλό - όπως συμβαίνει και με τους πολιτικούς θεσμούς. Εδώ «μόνο» 22% λένε ότι δεν έχουν καμία εμπιστοσύνη στα ΜΜΕ.
ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΕΝΗ ΔΕΚΤΙΚΟΤΗΤΑ ΣΤΟ ΛΑΪΚΙΣΜΟ
Τα νούμερα αυτά μας επιτρέπουν άραγε να μιλήσουμε για μια κρίση εμπιστοσύνης;Νομίζω ότι πρέπει μεν να τα λάβουμε σοβαρά υπόψη, αλλά όχι να δραματοποιήσουμε την κατάσταση. Μια πιθανή εξήγηση για τον σχετικά μεγάλο σκεπτικισμό των νέων απέναντι στο ειδησεογραφικό περιεχόμενο των μέσων θα μπορούσε να είναι απλώς το γεγονός ότι οι νέοι χρησιμοποιούν μια μεγάλη ποικιλία πληροφοριών από μια πληθώρα πηγών, η αξιοπιστία των οποίων προφανώς αμφισβητείται εξ ορισμού. Υπ’ αυτή την έννοια, ένας βασικός σκεπτικισμός προφανώς επιβάλλεται. Δεν είναι άλλωστε η μόνη περίπτωση στην οποία βλέπουμε πως η νέα γενιά είναι γενικά πολύ προσεκτική στο θέμα της εμπιστοσύνης.
Τι αντίκτυπο έχει η έλλειψη εμπιστοσύνης που περιγράψατε στους μηχανισμούς της δημοκρατίας;
Πρώτα απ’ όλα υπάρχει σαφώς ο κίνδυνος εκμετάλλευσης της έλλειψης εμπιστοσύνης για λαϊκιστικούς σκοπούς. Ταυτοχρόνως όμως βλέπουμε μια περιορισμένη δεκτικότητα των νέων απέναντι στα λαϊκιστικά κελεύσματα. Για παράδειγμα, οι συμμετέχοντες στην έρευνα ερωτήθηκαν αν σε περιόδους κρίσης οι Γερμανοί πολίτες θα έπρεπε να προτιμώνται στη γερμανική αγορά εργασίας. Περισσότεροι από 75% απαντούν «όχι». Επίσης, πάνω από το 90% τάσσονται γενικά υπέρ της αλληλεγγύης. Η έλλειψη εμπιστοσύνης στην πολιτική προφανώς δεν οδηγεί αυτόματα σε εθνικιστικές τάσεις.