ΕΠΟΙΚΟΔΟΜΗΤΙΚΗ ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΙΑ
ΧΑΠΙ ΕΝΤ ΑΝΤΙ ΓΙΑ ΤΡΑΓΙΚΕΣ ΕΙΔΗΣΕΙΣ

Καλές ειδήσεις είναι μόνο οι κακές ειδήσεις… Ισχύει αυτό; Όχι, λένε κάποια ΜΜΕ στη Γερμανία που μελλοντικά θέλουν να στραφούν σε μια πιο «εποικοδομητική» ειδησεογραφία. Οι μεγαλύτεροι επικριτές τους ωστόσο ανήκουν στις τάξεις τους.

«Gut zu wissen», «Καλό νέο» – αυτό είναι από τα τέλη του 2016 το νέο, ανεπίσημο σλόγκαν της Sächsische Zeitung, γερμανικής τοπικής εφημερίδας στην ανατολική Σαξονία. Σε κάθε έκδοσή της, το μότο αυτό φιγουράρει μαζί με ένα πράσινο smiley πάνω από ορισμένα άρθρα. Για την εφημερίδα της περιφέρειας αυτό ισοδυναμεί με μια μικρή επανάσταση, επειδή το συγκεκριμένο σλόγκαν αντιπροσωπεύει μια νέα προσέγγιση άσκησης της δημοσιογραφίας.

Το δόγμα που η SZ δεσμεύτηκε να ακολουθήσει ονομάζεται «εποικοδομητική δημοσιογραφία». Αντί να ενημερώνει ως επί το πλείστον για προβλήματα, όπως η ισλαμική τρομοκρατία, τα μολυσμένα ποτάμια ή τα σκάνδαλα δημαρχιών, η συντακτική ομάδα της εφημερίδας προβάλλει συνειδητά αισιόδοξα θέματα και προτείνει λύσεις. Το σκεπτικό είναι ότι η δημοσιογραφία πρέπει να αποτυπώνει τον κόσμο στο σύνολό του. Αντιθέτως, ισχυρίζονται οι εμπνευστές της ιδέας, τα ΜΜΕ επιλέγουν να δημοσιογραφούν κυρίως για τις πάσης φύσεως συγκρούσεις και για αρνητικές εξελίξεις, προκειμένου να προκαλέσουν το ενδιαφέρον των αναγνωστών τους, μένοντας πιστά στην παλιά εκείνη ρήση που έλεγε ότι μόνο οι κακές ειδήσεις είναι καλές ειδήσεις. Θέλοντας να βάλει ένα τέλος σε αυτή την παγιωμένη τακτική η Sächsische Zeitung έχει δημοσιεύσει μέχρι στιγμής γύρω στα 400 άρθρα με το smiley και την «ετικέτα» του καλού νέου.

ΩΡΑΙΟΠΟΙΗΣΗ ΚΑΙ ΠΡΟΠΑΓΑΝΔΑ ΜΕ ΣΚΟΠΟ ΤΗΝ ΑΠΟΒΛΑΚΩΣΗ ΤΟΥ ΛΑΟΥ, ΛΕΝΕ ΟΙ ΕΠΙΚΡΙΤΕΣ

Η ιδέα δεν είναι καινούργια. Πρωτοεμφανίστηκε στα χρόνια μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Ωστόσο, η πραγματική εφαρμογή της εποικοδομητικής δημοσιογραφίας από τους μεγάλους εκδοτικούς ομίλους έχει ξεκινήσει μόλις τα τελευταία χρόνια. Ένα από τα γνωστότερα πρώτα παραδείγματα το συναντάμε στους New York Times, όπου ο Αμερικανός συγγραφέας David Bornstein το 2012 εγκαινίασε μια στήλη προσανατολισμένη στις λύσεις προβλημάτων, με την ονομασία «Fixes», στην οποία πραγματεύεται προτάσεις για τη βελτίωση της παγκόσμιας κατάστασης.

Η Sächsische Zeitung πειραματίζεται από τον Νοέμβριο του 2016 με αυτή τη «θετική» ματιά των ειδήσεων. Οι υποστηρικτές της εποικοδομητικής δημοσιογραφίας δεν θέλουν να παραβλέψουν ή να σιωπήσουν για τα δυσάρεστα θέματα. Εκείνο που τους ενδιαφέρει όμως είναι να τονίσουν διαφορετικές πτυχές και να τα παρουσιάζουν πάντα μαζί με προτάσεις επίλυσης.

Το πείραμα αμφισβητήθηκε ακόμη και στους κόλπους της ίδιας της εφημερίδας: Αρχικά «υπήρξαν αντιδράσεις από τους συντάκτες», ομολογεί ο Oliver Reinhard, υποδιευθυντής των επιφυλλίδων. Ορισμένοι συνάδελφοι, λέει ο Reinhard, ισχυρίστηκαν ότι η νέα προσέγγιση είναι ένα είδος ωραιοποίησης. «Κάποιοι τη χαρακτηρίζουν προπαγάνδα με σκοπό την αποβλάκωση του λαού». Ο ίδιος ανήκει στους πρωτεργάτες της ιδέας μέσα στην εφημερίδα. Μάλιστα, τον Μάιο του 2017 υπερασπίστηκε το εγχείρημα μπροστά σε άλλους δημοσιογράφους, στο συνέδριο για τα μέσα ενημέρωσης με τίτλο «European Newspaper Congress». «Δεν υπάρχει μέρα στην οποία να συμβαίνουν μόνο άσχημα πράγματα στον κόσμο», λέει ο Reinhard και συνεχίζει: «Μια εφημερίδα οφείλει να το αποτυπώνει αυτό».

ΚΥΡΙΩΣ ΟΙ ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΕΚΤΙΜΟΥΝ ΤΟ «ΚΑΛΟ ΝΕΟ»

Οι αντιδράσεις του αναγνωστικού κοινού επιβεβαίωσαν την επιτυχία του πειράματος. Γύρω στο 90% των επιστολών αναγνωστών ήταν από καλοπροαίρετες έως θετικά διακείμενες. Αυτή τη στιγμή, η εφημερίδα προσπαθεί να προβάλλει καθημερινά δύο έως τέσσερα εποικοδομητικά άρθρα. Για να χαρακτηριστεί ένα άρθρο «εποικοδομητικό» πρέπει κατά το 80% του να εκπέμπει «ένα θετικό μήνυμα, να εμπνέει και να κινητοποιεί» τον αναγνώστη.

Υπέρ της νέας προσέγγισης μιλάνε και τα νούμερα, λέει ο Reinhard. Τα άρθρα με το smiley έχουν 4-18% μεγαλύτερη αναγνωσιμότητα, όπως ισχυρίζεται. Αυτή η πιο εποικοδομητική ειδησεογραφία βρίσκει απήχηση ειδικά στις γυναίκες και στους ανθρώπους με υψηλό μορφωτικό επίπεδο. Επίσης, αυξήθηκαν τα διαφημιστικά έσοδα. «Ωστόσο, δεν μας έχει γίνει ακόμα βίωμα. Το πιο δύσκολο πράγμα στην εποικοδομητική δημοσιογραφία είναι το πώς θα την κάνεις πράξη κάθε μέρα» παραδέχεται ο Reinhard και εξηγεί ότι κάποιες μέρες εξακολουθούν να βγαίνουν φύλλα χωρίς καλά νέα. «Κατά τη γνώμη μου, μια τέτοια εφημερίδα δεν θα έπρεπε να τυπώνεται καν», λέει.

Στη Γερμανία πάντως και οι online εκδόσεις των δύο σημαντικότερων παγγερμανικών εβδομαδιαίων μέσων, Der Spiegel και Die Zeit , ανήγγειλαν ότι θα δημοσιεύουν περισσότερο «εποικοδομητικό» περιεχόμενο. Ο Florian Harms, πρώην Διευθυντής Σύνταξης του Spiegel Online, έχει υποσχεθεί ήδη από το 2015 περισσότερα άρθρα τα οποία «ακόμη και όταν πραγματεύονται στενάχωρα θέματα θα αποκαλύπτουν μια πτυχή που δίνει ελπίδα ή προτείνει μια κάποια διέξοδο». Στις διαδικτυακές πλατφόρμες, ωστόσο, τα άρθρα αυτά δεν έχουν κάποια ιδιαίτερη σήμανση. Μόνο στην έντυπη έκδοση, το Der Spiegel παραχώρησε στην ιδέα έναν μόνιμο χώρο, με τη ρουμπρίκα «Παλιά όλα ήταν χειρότερα». 

αλλες ΧΩΡΕΣ ειναι ΠΙΟ ΜΠΡΟΣΤΑ απο ΤΗ ΓΕΡΜΑΝΙΑ

Σε σύγκριση με άλλες μορφές ειδησεογραφικής κάλυψης, η εποικοδομητική δημοσιογραφία στη Γερμανία έχει δευτερεύοντα ρόλο. Ως αυστηρή γραμμή πλεύσης ακολουθείται μόνο σε μικρής εμβέλειας και -στην πλειονότητά τους- νεόκοπα ΜΜΕ: Τα Tea after Twelve, Brandeins, Perspective Daily και Kater Demos είναι μερικά από αυτά.

«Σε εμάς η εποικοδομητική προσέγγιση χαρακτηρίζει όλο το τεύχος», εξηγεί ο Alexander Sängerlaub, ιδρυτής και Διευθυντής Σύνταξης του Kater Demos. Από το 2015 το περιοδικό του επικεντρώνεται ανά εξάμηνο σε κοινωνικές και πολιτικές ουτοπίες, για παράδειγμα την εργασία και τα ΜΜΕ του μέλλοντος. «Έχουμε τη δυνατότητα να διαλέγουμε μεγάλα θέματα. Ύστερα, έχουμε πολύ χρόνο και χώρο, ώστε να παρέχουμε στοιχεία για προσεγγίσεις επίλυσης. Κάτι που σαφώς είναι πολύ πιο δύσκολο να γίνει στον καθημερινό Τύπο». Η παραγωγή του περιοδικού χρηματοδοτείται με crowdfunding, το οποίο η συντακτική ομάδα διεξάγει κάθε φορά για τη νέα έκδοση. Την τελευταία φορά συγκεντρώθηκαν 11.000 ευρώ. Για λόγους αρχής το έντυπο δεν δημοσιεύει διαφημιστικές καταχωρήσεις. Όπως λέει ο Sängerlaub, η σύνταξη πρέπει να παραμένει ανεξάρτητη.

Άλλες χώρες, όπως η Δανία, είναι πολύ πιο μπροστά όσον αφορά την εποικοδομητική δημοσιογραφία, θεωρεί ο Sängerlaub. Στο τοπίο των γερμανικών ΜΜΕ βέβαια αυτή τη στιγμή καταγράφονται ριζικές αλλαγές. Οι αναγνώστες, πιστεύει, επιθυμούν περισσότερες ιστορίες «εποικοδομητικής» δημοσιογραφίας. «Για να είμαι ειλικρινής, όμως, όταν γράφουμε δεν σκεφτόμαστε τόσο τους αναγνώστες» ομολογεί και προσθέτει γελώντας, «Φτιάχνουμε απλώς ένα περιοδικό που θα μας άρεσε να διαβάζαμε και οι ίδιοι».