Η τέχνη του κινηματογράφου,
η κουλτούρα του διαλόγου και μια νέα διευθύντρια
Berlinale 2025

Οι προσδοκίες είναι μεγάλες όσον αφορά τη νέα διευθύντρια του φεστιβάλ. Η 54χρονη Τρίσια Τατλ έχει επιφορτιστεί να διασφαλίσει το μέλλον της Berlinale και να εδραιώσει τον ρόλο της διοργάνωσης στην κατηγορία των κινηματογραφικών φεστιβάλ πρώτου μεγέθους – μια όχι εύκολη αποστολή. Τον Απρίλιο του 2024 ανέλαβε η Τατλ το πόστο από τη Μαριέτε Ρίσενμπεκ και τον Κάρλο Τσατριάν, οι οποίοι μοιράζονταν τη διοικητική και καλλιτεχνική διεύθυνση. Έτσι, δεν είχε την πολυτέλεια μιας μεταβατικής περιόδου ώσπου να προετοιμάσει την 75η επέτειο του Διεθνούς Φεστιβάλ Κινηματογράφου του Βερολίνου, όπως είναι η επίσημη ονομασία της Berlinale. Παρ’ όλα αυτά, η Αμερικανίδα διευθύντρια έχει τα ιδεώδη προσόντα στη φαρέτρα της: διεθνή δικτύωση, πίστη στην ομαδική δουλειά και δεκαετίες εμπειρίας στα φεστιβάλ. Η πρόκληση μπορεί να είναι μεγάλη, αλλά η υψηλή ειδίκευση της Τατλ γεννά ελπίδες πως θα παγιώσει τη θέση της Berlinale ως ενός σημαντικού χώρου για την τέχνη του κινηματογράφου και τον διάλογο.

Σε αναζήτηση νοήματος και κανονικότητας

Στο Διεθνές Διαγωνιστικό Τμήμα συμμετέχουν 19 ταινίες από 26 χώρες προκειμένου να κερδίσουν τη Χρυσή και τις Αργυρές Άρκτους. Πολλές παραγωγές κινούνται θεματικά γύρω από την καθημερινότητα και την ιδιωτική ζωή, γύρω από ερωτήματα περί νοήματος και της αίσθησης του ανήκειν. Ταινίες όπως το Hot Milk της Ρεμπέκα Λένκιεβιτς ή η αυστριακή παραγωγή Mother’s Baby της Γιοχάνα Μόντερ ρίχνουν φως σε περίπλοκες σχέσεις μητέρας-παιδιού. Στο γαλλικό road movie Ari, η Λεονόρ Σεράιγ στέλνει έναν νεαρό δάσκαλο σ’ ένα ταξίδι αναζήτησης του εαυτού του. Δύο γυναίκες και ένα κορίτσι το οποίο είναι θύμα απαγωγής βρίσκονται στο επίκεντρο του κινέζικου θρίλερ Girls on Wire της Βίβιαν Τσου. Μία από τις λίγες συμμετοχές που καταπιάνονται με μια επίκαιρη πολιτική διαμάχη είναι ουκρανικής προέλευσης: το Timestamp από την Κατερίνα Γκορνοστάι. Ως το μοναδικό ντοκιμαντέρ του Διαγωνιστικού Τμήματος αποτυπώνει με διεισδυτική ματιά την καθημερινότητα δασκάλων και μαθητών μέσα στον πόλεμο.
  Ένα κυρίως πρόγραμμα με πολύ arthouse σινεμά

Δύο γερμανικές παραγωγές προσφέρουν γνήσιο arthouse σινεμά: Το Yunan του γεννημένου στην Ουκρανία Αμίρ Φάχερ Ελντίν εστιάζει σε έναν κουρασμένο από τη ζωή Άραβα εξόριστο. Το Was Marielle weiß / What Marielle Knows, η δεύτερη μεγάλου μήκους ταινία του Φρέντερικ Χάμπαλεκ, είναι μια κωμικοτραγική οικογενειακή ιστορία με τη Γιούλια Γεντς και τον Φέλιξ Κράμερ στους πρωταγωνιστικούς ρόλους.
  Περισσότερες από 400 ήταν οι υποβολές ταινιών για το Διαγωνιστικό Τμήμα, κι ωστόσο λείπουν οι μεγάλες χολιγουντιανές παραγωγές. Τα φεστιβάλ των Καννών και της Βενετίας φαίνεται πως είναι πιο ελκυστικά για τα στούντιο παραγωγής απ’ ό,τι εκείνο στο χειμωνιάτικο Βερολίνο. Είναι και αυτός ένας λόγος για τον οποίο η Τατλ προτίμησε να ακολουθήσει μια δοκιμασμένη στρατηγική: Το κυρίως πρόγραμμα χαρακτηρίζεται από ισχυρή παρουσία του arthouse κινηματογράφου και έναν ισορροπημένο συνδυασμό νέων ανακαλύψεων και αναγνωρισμένων σκηνοθετών. Ονόματα όπως αυτό του πειραματιστή Ράντου Τζούντε από τη Ρουμανία, του Αμερικανού Ρίτσαρντ Λίνκλεϊτερ ή του Κορεάτη Χονγκ Σανγκ-σου (What Does That Nature Say to You) φροντίζουν να προσελκύσουν το παγκόσμιο ενδιαφέρον στο φεστιβάλ. Ο Τζούντε, που το 2021 έλαβε τη Χρυσή Άρκτο για τη δηκτική του κοινωνική σάτιρα Ατυχές πήδημα ή παλαβό πορνό, στρέφεται με την ταινία του Kontinental '25 σε συγκρούσεις ηθικής φύσης. Τέλος, το Blue Moon του Ρίτσαρντ Λίνκλεϊτερ για τον τραγουδοποιό Λόρεντς Χαρτ, με τον Ίθαν Χοκ και τη Μάργκαρετ Κουάλεϊ στο καστ, φέρνει και σταρ παγκόσμιας φήμης στο Βερολίνο.
  Από την Τίλντα Σουίντον ως τον Μπένεντικτ Κάμπερμπατς: Οι αστέρες επισκέπτονται το Βερολίνο

Χάρη στην εμπειρία της στη διοργάνωση φεστιβάλ, η Τατλ ξέρει καλά την έλξη που ασκούν οι διεθνείς αστέρες. Έτσι, οι οπαδοί του κινηματογράφου και οι κυνηγοί αυτογράφων έχουν λόγους να χαίρονται: Η Τζέσικα Τσάστεϊν θα ταξιδέψει στη γερμανική πρωτεύουσα με τη μεξικανική συμμετοχή στο Διαγωνιστικό Τμήμα Dreams (σκηνοθεσία: Μισέλ Φράνκο). Η Τίλντα Σουίντον θα είναι εκεί στα εγκαίνια ήδη, όπου και θα της απονεμηθεί η τιμητική Άρκτος για το σύνολο του έργου της. Ο Τιμοτέ Σαλαμέ που υποδύεται τον Μπομπ Ντίλαν στη βιογραφική ταινία A Complete Unknown (σκηνοθεσία: Τζέιμς Μάνγκολντ) θα χαρίσει αίγλη και λάμψη στη διοργάνωση, αν και εκτός του Διαγωνιστικού Τμήματος. Αναμένονται επίσης ο Ρόμπερτ Πάτινσον (Mickey 17, σκηνοθεσία: Μπονγκ Τζουν-χο) και ο Μπένεντικτ Κάμπερμπατς (The Thing with Feathers, σκηνοθεσία: Ντίλαν Σάουθερν) για τις προβολές στο Gala.

Και μια νέα κατηγορία: Perspectives

Στο φετινό φεστιβάλ θα παρουσιαστούν γύρω στις 200 ταινίες, που σημαίνει ότι η Τατλ έχει κρατήσει το πρόγραμμα σε περιορισμένα πλαίσια. Όλοι ανυπομονούν για το νέο διαγωνιστικό τμήμα «Perspectives», όπου θα προβληθούν ταινίες μεγάλου μήκους πρωτοεμφανιζόμενων δημιουργών. Σε αυτό θα διαγωνιστούν φέτος 14 παραγωγές. Το διαγωνιστικό τμήμα «Encounters» για πρωτοποριακές παραγωγές, που εισήγαγε ο Κάρλο Τσατριάν, η Τατλ το αφαίρεσε από τη διοργάνωση. Ναι μεν η προώθηση της νέας γενιάς είναι μέσα στους στόχους ενός φεστιβάλ, αλλά το ερώτημα είναι: Χρειάζεται μια ξεχωριστή κατηγορία γι’ αυτό;
  Ανέκαθεν ένας χώρος διαλόγου

Η Berlinale, που ιδρύθηκε το 1951 ως «παράθυρο σε έναν ελεύθερο κόσμο», ήταν εξαρχής κάτι περισσότερο από ένα κινηματογραφικό φεστιβάλ. Ήθελε να δώσει ένα πολιτικό μήνυμα εν μέσω του Ψυχρού Πολέμου, να χτίσει γέφυρες επικοινωνίας μέσω του πολιτισμού. Μέχρι σήμερα, η Berlinale αυτοπροσδιορίζεται ως ένας χώρος για συζητήσεις κοινωνικών ζητημάτων στον οποίο αντανακλώνται οι παγκόσμιες διαφωνίες. Βέβαια, η αξίωση αυτή συνεπάγεται και προκλήσεις.
Στην 75ετή ιστορία του, το φεστιβάλ υπήρξε πολλές φορές χώρος πολιτικών αντιπαραθέσεων – από την κλιμάκωση γύρω από το o.k. του Μίχαελ Βερχόφεν το 1970, η οποία οδήγησε στην πρώτη και μοναδική διακοπή και ακύρωση της διοργάνωσης, μέχρι τις διενέξεις για την τελευταία έκδοσή του, αυτή του 2024, όταν δηλώσεις για τον πόλεμο Ισραήλ-Γάζας πυροδότησαν μια συζήτηση για τον αντισημιτισμό. Οι εντάσεις αυτές δείχνουν ότι ένα φεστιβάλ καλείται, μεταξύ άλλων, να βρει χρυσή τομή ανάμεσα στην ελευθερία της γνώμης και στον διάλογο που γίνεται με σεβασμό στις διαφορετικές απόψεις.
  Πάνω απ’ όλα, οι ταινίες

Η Τρίσια Τατλ τόνισε στη φετινή παρουσίαση του προγράμματος της Berlinale ότι η ομάδα της ξόδεψε πολλή ενέργεια ώστε να ηρεμήσουν τα πνεύματα χωρίς να διακυβευτεί το ανοιχτό πνεύμα του φεστιβάλ: «Η Berlinale πρέπει να παραμείνει ένας χώρος στον οποίο μπορούν να συζητηθούν διαφορετικές τοποθετήσεις σχετικά με πολιτικές διενέξεις». Ταυτόχρονα, όμως, προειδοποιεί πως δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι το πιο σημαντικό κομμάτι του είναι οι ταινίες. Γιατί αυτές είναι που συλλαμβάνουν τις διαφορετικές κοινωνικές πραγματικότητες, που μας δείχνουν νέες οπτικές γωνίες – και που κάνουν την Berlinale αυτό που είναι. Αν το φεστιβάλ θα τα καταφέρει σε αυτή την άσκηση ισορροπίας μένει να αποδειχτεί τις επόμενες μέρες τόσο στη μεγάλη οθόνη όσο και στις συζητήσεις, οπότε και θα απαντηθεί το κατά πόσον μπορεί η τέχνη, η ελευθερία της γνώμης και η πολιτική να συνομιλήσουν.