Berlinale Blogger 2024
Το βερολινέζικο σχολείο αλλιώς

Κάτι παραπάνω από εξαιρετικές… Το Sieger sein / Winners και το Ellbogen / Elbow είναι δυο εντελώς διαφορετικές ταινίες για την «προβληματική» βερολινέζικη συνοικία Βέντινγκ, με δυνατές πρωταγωνίστριες. 

του Philipp Bühler

«Αυτό το σχολείο είναι σκέτη καταστροφή». Η Μόνα, μια προσφυγοπούλα από τη Συρία που ήρθε πρόσφατα στο Βερολίνο, έχει πολύ σαφή άποψη για το θέμα. Μετά τις ταινίες με θέμα το σχολείο στην περασμένη Berlinale, οι οποίες εγκωμιάστηκαν από κοινό και κριτικούς, ίσως ήταν καιρός να δοθεί μια ρεαλιστική εικόνα του γερμανικού εκπαιδευτικού συστήματος. Στο Das Lehrerzimmer  / Το γραφείο των καθηγητών (Ιλκέρ Τσατάκ, Γερμανία, 2023), που ατυχώς έμεινε έξω από το Διαγωνιστικό τμήμα του φεστιβάλ και πλέον βρίσκεται σε οσκαρική τροχιά, όλα ήταν τελικά μια χαρά. Το Herr Bachmann und seine Klasse / Ο κύριος Μπάχμαν και η τάξη του (Μαρία Σπετ, Γερμανία, 2021) μάς παρουσίαζε έναν υποδειγματικό παιδαγωγό που από μαθήτριες και μαθητές πολύ διαφορετικής καταγωγής έφτιαξε μια δεμένη κοινότητα.

Ακριβώς αυτό είναι που δεν πετυχαίνει με τίποτα στο Sieger sein (Γερμανία, 2024), μια ξεκαρδιστική κωμωδία της Σολίν Γιουσέφ με θέμα το σχολείο. Παρόλο που και εδώ έχουμε έναν κύριο Μπάχμαν: τον αφοσιωμένο δάσκαλο κύριο Τσε – ο οποίος φοράει ένα μάλλον κωμικό σκουλαρίκι με το σήμα της αναρχίας και φυσικά δεν λέγεται στ’ αλήθεια έτσι. Αυτός, όμως, απελπίζεται με τα όσα φέρνουν σε απόγνωση και τη Μόνα: τους πεισματικά αντιδραστικούς μαθητές, τους συναδέλφους του και τις άκρως ξεπερασμένες μεθόδους διδασκαλίας τους – κοινώς, όλα του φωνάζουν πως πρέπει να τα παρατήσει και να φύγει.

Απλή πλοκή, αυθεντικοί διάλογοι: Η Μόνα ταράζει τα νερά στο Βέντινγκ 

Το σχολείο της Μόνα βρίσκεται στο Βέντινγκ του Βερολίνου, έχει μεγάλο ποσοστό παιδιών με μεταναστευτικό υπόβαθρο, χαρακτηριστικό ολόκληρης της συνοικίας. Ως «προσφυγοπούλα», η 11χρονη Κούρδισσα βρίσκεται σε πολύ δύσκολη θέση. Τυχαίνει, όμως, η Μόνα να παίζει ποδόσφαιρο «κάτι παραπάνω από εξαιρετικά». Παρακολουθούμε μια ομολογουμένως απλή πλοκή, στην οποία ο προπονητής Τσε καταφέρνει στο τέλος τις παίκτριες που μισιούνται θανάσιμα να αναπτύξουν το απαραίτητο ομαδικό πνεύμα. Αυτό που μου άρεσε στην ταινία ήταν η αναμφίβολα αυθεντική γλώσσα των νέων. Λετζίτ! Κριντζ! Ούτε καν! «Γελοία καλό» είναι όμως και το μήνυμα της Μόνα ότι η ελευθερία, η αυτοδιάθεση και η δημοκρατία δεν είναι αυτονόητα. «Κάποιοι θυσιάζουν τη ζωή τους γι’ αυτά!» ‒ η θεία της είναι αγωνίστρια της κουρδικής Αντίστασης, επομένως ξέρει για τι μιλάει. 

Αποκλεισμός και φυγή για την Κωνσταντινούπολη: η οργή της Χαζάλ 

Η ταινία Sieger sein άνοιξε την Παρασκευή το παιδικό τμήμα «Kplus». Στην κατηγορία για τους έφηβους «Generation 14plus», προβλήθηκε πρώτη η ταινία Ellbogen (Γερμανία/Τουρκία, 2024). Ίσως οφείλεται στο γεγονός ότι έχουμε ένα «φεστιβάλ του κοινού» που πολλές γερμανικές ταινίες είναι γυρισμένες και φέτος στο Βερολίνο. Η δραματική ταινία της Ασλέ Εζαρσλάν διαδραματίζεται μάλιστα και αυτή στο Βέντινγκ, που εδώ παρουσιάζεται με αρκετά πιο ζοφερά χρώματα. Η Γερμανοτουρκάλα Χαζάλ βλέπει να γκρεμίζονται τα όνειρά της λόγω των ίδιων προβλημάτων που τα κορίτσια στο Sieger sein πρόκειται ίσως να αντιμετωπίσουν αργότερα: Δεν έχει πρόσβαση στη μόρφωση, δεν μπορεί να μπει στο κλαμπ κι ας είναι τα γενέθλιά της. Αποκλεισμός. Μια νύχτα, η οργή της Χαζάλ βρίσκει διέξοδο στη βία. Το σκάει για την Κωνσταντινούπολη. Εκεί, ναι μεν προσέχουν όλοι την προφορά της και την αφέλεια της «Γερμάνισσας» όσον αφορά την καταπίεση των Κούρδων. Όμως, σε αντιστάθμισμα, εκείνη ξέρει το Βερολίνο («Το Βέντινγκ; Ενδιαφέρουσα γειτονιά κι αυτή») – και όχι μόνο από την τουριστική του πλευρά. 

Τιμά τον μεταναστευτικό γερμανικό κινηματογράφο το γεγονός ότι έχει τόσο αμφιλεγόμενες και δυνατές ηρωίδες – η πρωταγωνίστρια Μέλια Κάρα ανήκει σε ένα εκπληκτικό καστ από ερασιτέχνες ηθοποιούς. Ας ελπίσουμε ότι τα τμήματα ενηλίκων του φεστιβάλ θα εκπληρώσουν τα όσα μας υπόσχεται η νεολαία.