Berlinale 2024
Το φεστιβάλ σε αλλαγή εποχής

Πνεύμα λιτότητας επικρατεί στο φεστιβάλ: Δύο τμήματα καταργήθηκαν και οι ταινίες που θα προβληθούν είναι συνολικά λιγότερες. Βέβαια, το Διεθνές Διαγωνιστικό τμήμα εμφανίζεται με ένα πλούσιο και πολλά υποσχόμενο πρόγραμμα. Μήπως αυτή η περικομμένη, τελευταία για το τωρινό διευθυντικό δίδυμο έκδοση της Berlinale μάς δίνει μια πρόγευση για το μέλλον της;

Ula Brunner

Έφτασε κιόλας η τελευταία Berlinale που ανέλαβαν να φέρουν σε πέρας η γενική διευθύντρια Μαριέτε Ρίσενμπεεκ και ο καλλιτεχνικός διευθυντής Κάρλο Τσατριάν στην πενταετή θητεία τους. Στο μεγαλύτερο, ανοιχτό στο κοινό φεστιβάλ του κόσμου θα προβληθούν περίπου 230 ταινίες. Το 2023 ήταν περισσότερες από 280, επί του προκατόχου των Ρίσενμπεεκ – Τσατριάν, Ντίτερ Κόσλικ ήταν πάνω από 400. Η Berlinale όλο και συρρικνώνεται. Οι λόγοι είναι προφανείς: πρώτα ήρθε ο κορωνοϊός με όλες του τις αρνητικές συνέπειες κι έπειτα προστέθηκαν ο πληθωρισμός και η κατακόρυφη διαρκής αύξηση των τιμών – τώρα πρέπει να κάνουμε οικονομία. Δύο τμήματα, το «Perspektive Deutsches Kino» και το «Berlinale Series» έπεσαν θύματα των περικοπών. Οι ταινίες τους θα προβληθούν παρ’ όλα αυτά, μοιρασμένες σε άλλες σειρές ή σε ειδικές εκδηλώσεις.

Ενας παγκοσμιος διαγωνισμος

Η νεοϊδρυθείσα από τον Κάρλο Τσατριάν σειρά «Encounters» θα παραμείνει, εντούτοις, ως είχε: 15 συμμετοχές περιλαμβάνονται σε αυτήν, ανάμεσά τους το The Fable με τον Μανότζ Μπατζπάι, η δεύτερη ινδική ταινία εδώ και 30 χρόνια που είναι υποψήφια σε διαγωνιστικό τμήμα της Berlinale. Το πλούσιο πρόγραμμά του διατηρεί και το Διεθνές Διαγωνιστικό τμήμα: 20 παραγωγές και συμπαραγωγές από 30 χώρες θα διαγωνιστούν για τη Χρυσή και την Αργυρή Άρκτο. Η επιλογή τους μαρτυρεί για άλλη μια φορά το λεπτότατο αισθητήριο του Κάρλο Τσατριάν για πρωτοποριακό ύφος και πρωτότυπες ιστορίες. Έτσι, για πρώτη φορά θα συμπεριληφθεί στην κατηγορία αυτή μια ταινία από το Νεπάλ. Το Shambala του Μιν Μπαχαντούρ Μπαμ συνοδεύει μια γυναίκα που ψάχνει τον σύζυγό της στις απέραντες εκτάσεις των Ιμαλαΐων. Διαπλανητικοί ιππότες καταλαμβάνουν ένα γαλλικό ψαροχώρι στην ιλαροτραγωδία του Μπρουνό Ντιμόν L’Empire. Σε μια άλλη ταινία επιστημονικής φαντασίας, το Another End του Πιέρο Μεσίνα, ο Γκαέλ Γκαρσία Μπερνάλ υποδύεται έναν άντρα του οποίου η πεθαμένη φίλη επανέρχεται στη ζωή. Από το Διαγωνιστικό τμήμα δεν λείπει βέβαια και ο Νοτιοκορεάτης καλτ σκηνοθέτης Χονγκ Σανγκσού. Στην κωμωδία του A traveler’s needs παίζει η Γαλλίδα σούπερ σταρ Ιζαμπέλ Ιπέρ.

Παρελθον, μελλον και ενας ιπποποταμος

Ως φιλμική υπόμνηση της πρόσφατης πανδημίας του κορωνοϊού μπορεί να εκληφθεί το Hors du Temps / Suspended Time. Ο Ολιβιέ Ασαγιάς το γύρισε κατά τη διάρκεια του lockdown στο εξοχικό των γονιών του. Το γερμανογαλλικό ντοκιμαντέρ Architecton του Βίκτορ Κοσακόφσκι, πάλι, ασχολείται με δύο δομικά υλικά, το τσιμέντο και τον χάλυβα, όπως και με το ερώτημα του πώς θέλουμε να ζούμε στο μέλλον. Τέλος, στην τέταρτη μεγάλου μήκους ταινία του με τίτλο Pepe, ο Νέλσον Κάρλο δε λος Σάντος Αρίας από τη Δομινικανή Δημοκρατία μιλά για έναν ιπποπόταμο και το πώς αυτός κατέληξε στον ιδιωτικό ζωολογικό κήπο ενός Κολομβιανού βαρόνου των ναρκωτικών – πρόκειται για τη συμμετοχή του Διαγωνιστικού που λιγότερο απ’ όλες επιδέχεται κάποια «κατηγοριοποίηση», είπε ο Κάρλο Τσατριάν, κάτι που μας κίνησε την περιέργεια.

Η ενταση της ζωης

Με τον Αντρέας Ντρέζεν και τον Ματίας Γκλάσνερ έχουμε δύο διακεκριμένους Γερμανούς σκηνοθέτες να διαγωνίζονται για την Άρκτο. Το In Liebe, Eure Hilde / From Hilde, with Love είναι μια ταινία για την αγωνίστρια της αντίστασης κατά των Εθνικοσοσιαλιστών Χίλντε Κόπι (στον ρόλο της η Λιβ Λίζα Φρις), που εκτελέστηκε το 1943 στο Βερολίνο. Το σενάριο έγραψε και πάλι η Λάιλα Στίλερ, που το 2022 βραβεύτηκε με την Αργυρή Άρκτο για το Ραμπιγιέ Κουρνάζ εναντίον Τζορτζ Μπους του Ντρέζεν. Μεγάλες προσδοκίες μπορούμε να έχουμε και για το οικογενειακό δράμα Sterben / Dying, με το οποίο ο Ματίας Γκλάσνερ επιστρέφει έπειτα από 12 χρόνια στο κυρίως πρόγραμμα του φεστιβάλ. Η ταινία για την «ένταση της ζωής έναντι της ξεδιαντροπιάς του θανάτου», όπως περιγράφεται από την εταιρεία διανομής, διακρίνεται για το εξαιρετικό καστ, με τους Λαρς Άιντινγκερ, Κορίνα Χάρφουχ και Λίλιθ Στάνγκενμπεργκ.

Αφρικανικος κινηματογραφος και καταπιεση από την Τεχερανη

Και η έκπληξη: Με τρεις παραγωγές, ο αφρικανικός κινηματογράφος έχει ισχυρή παρουσία στο κυρίως πρόγραμμα της φετινής χρονιάς, ενώ για πολύ καιρό ήταν ένα τυφλό σημείο στον παγκόσμιο χάρτη του σινεμά. Το Black Tea του παλαίμαχου σκηνοθέτη Αμπντεραχμάν Σισακό αφηγείται την ιστορία αγάπης ανάμεσα σε μια νεαρή γυναίκα από την Ακτή Ελεφαντοστού και σε έναν μεγαλύτερης ηλικίας Κινέζο. Στην κλοπή έργων τέχνης από τους αποικιοκράτες εστιάζει το ντοκιμαντέρ Dahomey σε σκηνοθεσία της Μάτι Ντίοπ. Με το Who do I belong to η Μέριαμ Τζομπέρ από την Τυνησία κάνει το ντεμπούτο της στις ταινίες μεγάλου μήκους. Εκτός από την Ντίοπ και την Τζομπέρ, η Κλερ Μπουρζέ (Langue Étrangère), η Μαργκερίτα Βικάριο με το σκηνοθετικό ντεμπούτο της Gloria! και η Αυστριακή Βερόνικα Φραντς (Des Teufels Bad / The Devil’s Bath) ανήκουν στη μικρή ομάδα των σκηνοθετριών. Το αν η Ιρανή Μάριαμ Μογκαντάμ θα μπορέσει να παρουσιάσει η ίδια την ταινία της My favorite cake για μια γυναίκα από την Τεχεράνη που θέλει να ορίζει τη ζωής της, παραμένει άγνωστο ακόμη. Η ιρανική κυβέρνηση επέβαλε σε εκείνη και τον συν-σκηνοθέτη της (και σύζυγο) Μπεχτάς Σαναέχα απαγόρευση εξόδου από τη χώρα. Τόσο η διεύθυνση της Berlinale όσο και πολιτικοί εκπρόσωποι ζητούν ελευθερία γνώμης για το ζευγάρι και αξιώνουν να του επιτραπεί να έρθει στο Βερολίνο. Ας ελπίσουμε ότι οι διαμαρτυρίες θα αποδώσουν καρπούς, την ώρα που η καταπίεση κατά των κινηματογραφιστών στο Ιράν έχει αυξηθεί.
 

Διαλογος και κινηματογραφικα διαμαντια 

Το φεστιβάλ χρησιμοποιεί για άλλη μια φορά την ακτινοβολία του προκειμένου να υποστηρίξει τον ανοιχτό διάλογο και την ειρηνική ανταλλαγή απόψεων. Το διευθυντικό δίδυμο τοποθετείται ξεκάθαρα κατά του ρατσισμού και «των διακρίσεων κάθε είδους». Για παράδειγμα, όσον αφορά τον πόλεμο που διεξάγεται αυτή τη στιγμή στην Εγγύς Ανατολή, ένα κινητό «Tiny House» θα προσφέρει τη δυνατότητα διαλόγου για την ισραηλινή-παλαιστινιακή σύγκρουση. Σε στρογγυλή τράπεζα θα συζητηθεί το θέμα παραγωγής ταινιών σε περιόδους κρίσης.   Ωστόσο, αυτή η 74η Berlinale δεν θα ασχοληθεί μόνο με κρίσεις. Στο επίκεντρο θα είναι ο κινηματογράφος – και οι αστέρες του. Στο Βερολίνο θα έρθουν ο Κίλιαν Μέρφι και η Έμιλι Γουάτσον από την ταινία Small things like these που θα ανοίξει το φεστιβάλ. Ο Γκαέλ Γκαρσία Μπερνάλ, η Ρούνι Μάρα, η Ιζαμπέλ Ιπέρ, η Κάρεϊ Μάλιγκαν, ο Πολ Ντέινο και η Κρίστεν Στιούαρτ έχουν επίσης αναγγείλει πως θα παραστούν. Θα έχουμε ακόμη την ευκαιρία να απολαύσουμε τον Μάρτιν Σκορσέζε, που θα λάβει τη τιμητική Χρυσή Άρκτο για το σύνολο του έργου του, αλλά και κινηματογραφικά διαμάντια όπως την αποκατεστημένη κόπια της κλασικής ιαπωνικής εκδοχής του Γκοτζίλα Gojira του 1954 – ή το 14ωρο ελληνικό ντοκιμαντέρ exergue – on documenta14. 

Έτσι τελικά, το περιορισμένο πρόγραμμα μοιάζει να αποφέρει οφέλη, αφού θα αναδειχθούν περισσότερο οι διάφορες παραγωγές στο διεθνές πλαίσιο. Ίσως ο Τσατριάν και η Ρίσενμπεεκ στην αποχαιρετιστήρια για εκείνους διοργάνωση να μας προσφέρουν με τη συρρίκνωση που εγκαινίασαν μια ματιά στο μέλλον της Berlinale.