kyklàda.press
​Με τη σκέψη στο Αρχιπέλαγος του Αιγαίου

Το kyklàda.press είναι ένας μικρός εκδοτικός οίκος στην Αθήνα, που ίδρυσε μια ομάδα καλλιτεχνών από διαφορετικούς χώρους της τέχνης κατά τη διάρκεια της πανδημίας. Η Stefanie Peter, διευθύντρια του πολιτιστικού τμήματος του Goethe-Institut Athen, μίλησε για το εγχείρημα αυτό με τον David Bergé, συνιδρυτή και διευθυντή, και τη Δήμητρα Κονδυλάτου, καλλιτέχνιδα και συγγραφέα.

Ιδρύσατε μόλις έναν εκδοτικό οίκο: Πώς σας γεννήθηκε η ιδέα και πώς θα περιγράφατε την πρακτική σας;
  
David: Την καλλιτεχνική πρακτική τη φαντάζομαι ως κάτι ρευστό, σαν το ανθρώπινο σώμα, έναν ζωντανό οργανισμό ικανό να προσαρμόζεται σε διαφορετικά κλίματα, συνθήκες, περιβάλλοντα και συμφραζόμενα. Ένα σώμα μπορεί να μετακινηθεί στον χώρο, να ταξιδέψει, να απομονωθεί, να συγκεντρωθεί, να χαλαρώσει, να πάρει διαφορετικά σχήματα, να αρρωστήσει, να αναρρώσει, να συνδεθεί με άλλα σώματα, να φάει και να αναπαυθεί. Με την εμφάνιση της πανδημίας, οι καλλιτεχνικές πρακτικές μετασχηματίζονται σε ό,τι είναι εφικτό και διαθέσιμο – στη δική μου περίπτωση, σε μια πιο τοπική προσέγγιση. Σε μερικά πρόσφατα έργα πειραματίστηκα με τη γλώσσα, τον λόγο και τη γραφή, και αυτή τη φορά αντί να ακολουθήσω αυτό το μονοπάτι με τη δική μου πρακτική, το άνοιξα σε έναν μικρό κύκλο ανθρώπων του περιβάλλοντός μου. Για μένα, τα κυκλαδικό τοπίο συνδυάζει τον χαρακτήρα της υπαίθρου με εκείνον της πόλης και συνεχίζεται ως τους λόφους της Αθήνας. Εκεί γεννήθηκε η ιδέα για ένα πείραμα γραφής με τη διάθεση να μεταδίδει γνώσεις για το Αρχιπέλαγος του Αιγαίου. 
 
Όσον αφορά τώρα την πρακτική των εκδόσεων kyklàda.press, η προσέγγισή μας δεν επικεντρώνεται ούτε στον εκάστοτε συγγραφέα ούτε σε κάποιον συγκεκριμένο τομέα του επιστητού. Αυτή η ομάδα των έξι ανθρώπων έφτιαξε τέσσερα βιβλία, μέσα από τον διάλογο και την από κοινού έρευνα, η οποία συχνά μπολιάζεται και ενισχύεται από ήδη υφιστάμενες έρευνες των μελών της ομάδας. Ως ομάδα διαβάζουμε συνολικά γύρω στις 9 γλώσσες, είμαστε εξοικειωμένοι με διάφορα πεδία κι έχουμε πρόσβαση σε πολλές πρακτικές δεξιότητες που είναι χρήσιμες όταν θέλει κανείς να προχωρήσει στην αυτοέκδοση βιβλίων: από τις ιδέες στη διόρθωση των δοκιμίων, από τον σχεδιασμό στην εκτύπωση, στη σύλληψη ενός webshop ή ενός λογαριασμού στο Instagram και στο να μαθαίνουμε πώς να επωφεληθούμε από ήδη υπάρχοντα δίκτυα υλικοτεχνικής υποδομής και διανομής. 
 
Ως καλλιτέχνες είστε συνηθισμένοι σε άλλες μορφές παρουσίασης. Τι καθιστά την ιδιότητα του εκδότη τόσο ελκυστική αυτή την εποχή; Δεν παίζει ρόλο και το γεγονός ότι αυτή τη στιγμή σε πολλά μέρη του κόσμου είναι αδύνατο να γίνουν εγκαίνια εκθέσεων με τη μορφή κοινωνικών εκδηλώσεων;
 
David: Οφείλω να ομολογήσω ότι το να φτιάχνεις βιβλία στο πλαίσιο μιας ομάδας μέσω βιντεοδιάσκεψης και κοινών εγγράφων δεν είναι πάντοτε εύκολο. Ιδανικά, το εγχείρημα θα ξεκινούσε ως ένα εργαστήριο γραφής με φυσική παρουσία, στο οποίο θα μπορούσαμε να γνωρίσουμε πραγματικά ο ένας την πρακτική του άλλου και μετά να ξεκινήσουμε αυτή την προσπάθεια. 


Η εμπειρία της τέχνης μιας περφόρμανς ή μιας εγκατάστασης είναι πράγματι διαφορετική από την εμπειρία του βιβλίου. Στις περισσότερες περιπτώσεις, η ανάγνωση είναι μια εσωτερικευμένη διαδικασία, μακριά από τα πλήθη. Το μέγεθος τσέπης των εκδόσεων kyklada.press προσκαλεί τον αναγνώστη σε μια άλλου είδους οικειότητα, αλλά οι εκδόσεις δεν στοχεύουν σε καμία περίπτωση στο να αντικαταστήσουν την παρουσίαση άλλων πρακτικών στον χώρο ή στον χρόνο. 
 
Δήμητρα: Ως μέλος αυτού του εκδοτικού εγχειρήματος και ως υποκείμενο που υφίσταται αυτή τη στιγμή απαγόρευση κυκλοφορίας, βρίσκω επίσης σημαντικό το γεγονός ότι τα βιβλία έχουν τη δυνατότητα να μας τραβήξουν μακριά από την οθόνη. Καθώς πολλές από τις δραστηριότητές μας πραγματοποιούνται τώρα διαδικτυακά, η φυσικότητα της offline ανάγνωσης και η υλικότητα των βιβλίων μπορεί να έχουν μια καταπραϋντική επίδραση στο πώς βιώνουμε την καθημερινότητά μας μέσα στο σπίτι, κατά τη διάρκεια του lockdown.  
 
David: Στις εκδόσεις kyklàda.press, εκτός από αυτόν τον κατάλογο βιβλίων, εκ των οποίων έχουν κυκλοφορήσει τα τέσσερα, επεξεργαζόμαστε παράλληλα ένα εγχείρημα που για την ώρα το ονομάζουμε «περιβάλλοντα Corpoterranea»: πρόκειται για νέους τρόπους συνύπαρξης σε έναν μετα-πανδημικό κόσμο, συνύπαρξης με τα βιβλία και με άλλους ανθρώπους, αλλά περισσότερα γι’ αυτό θα σας πούμε την επόμενη χρονιά!
 
 
kyklàda.press: Η ονομασία αυτή τα λέει όλα;
 
David: Για να χρησιμοποιήσω τα λόγια του μέλους της ομάδας μας, Juan Duque: «Μέσω της ναυσιπλοΐας, η δυτικοποιημένη αίσθηση της προοπτικής που είχαμε καθιέρωσε έναν κοινό ορίζοντα, απλοποιώντας τα νησιά ως οπτικά σημεία στην επιφάνεια της θάλασσας. Στις εκδόσεις kyklàda.press πιστεύουμε ότι τα νησιά δεν είναι εξωτικές οντότητες στα θαλάσσια ύδατα. Τα νησιά παραμένουν συνδεδεμένα τόσο με την ηπειρωτική χώρα όσο και μεταξύ τους, από τις κορυφές των βουνών ως τις κρυμμένες τοπογραφίες στον πυθμένα της θάλασσας: μυριάδες πλάσματα και μη οργανική ύλη που ζουν σε μία διαρκή συμβίωση με το νερό – τεκτονικές πλάκες, αγωγοί ορυκτών καυσίμων και καλώδια μετάδοσης δεδομένων».  
 
Δήμητρα: Συνήθως όταν αναφερόμαστε στα νησιά των Κυκλάδων, χρησιμοποιούμε τον πληθυντικό, Κυκλάδες. Η «Κυκλάδα» –στον ενικό– περιγράφει έναν κύκλο ή κάτι που περικυκλώνει κάτι άλλο. Αναφέρεται στη μεθοδολογία μας να «κυκλώνουμε» ιδέες ή πράγματα που μπορεί να προέρχονται από μία τοποθεσία, αλλά αντανακλώνται στις διαφορετικές τοποθεσίες και τις θέσεις των μελών της διεθνούς και διεπιστημονικής ομάδας των εκδόσεων kyklàda.press. 



David: Το όνομα προέρχεται από μια πρώιμη συζήτηση που κάναμε με τον Δημήτρη Θεοδωρόπουλο και τον Νικόλα Λακιωτάκη. Υποδηλώνει τον κύκλο, το κυκλικό σύμπλεγμα των Κυκλάδων, στο οποίο η Δήλος είναι περίπου στο κέντρο. Το λογότυπο χωρίζει το όνομα αυτό σε τρεις διακριτούς ήχους: KY - KLÀ – DA ‒ μια αναφορά στο Pulsar, ένα ποίημα από το 1975 του Βραζιλιάνου Augusto de Campos του ρεύματος της Συγκεκριμένης Ποίησης (Concrete Poetry), και τραγούδι του Caetano Veloso. Στα τέλη της δεκαετίας του 1960, τόσο ο de Campos όσο και ο Veloso ήταν κεντρικές μορφές του κινήματος Tropicália στη Βραζιλία, το οποίο προσπαθούσε μέσω της μουσικής, του θεάτρου, της Συγκεκριμένης Ποίησης και του κινηματογράφου να δώσει τη βραζιλιάνικη απάντηση στον κυρίαρχο αμερικανικό και ευρωπαϊκό απροκάλυπτο καπιταλισμό και μοντερνισμό.
 
Με κάθε τόμο της σειράς των εκδόσεων kyklàda.press –μόλις εκδώσαμε τους πρώτους τέσσερις– συγκροτούμε σιγά σιγά έναν κατάλογο ρευστών μορφών της νεωτερικότητας: υλικά σώματα – ιστορικά και αληθινά, πραγματικά και φανταστικά. 
 
 
Ο τόμος «Public Health in Crisis. Confined in the Aegean Archipelago» έχει εκδοθεί με την υποστήριξη του Goethe-Institut Athen. Με δυο λόγια, τι πραγματεύεται ο τόμος;
 
David: Καλύτερα να απαντήσει η Δήμητρα, που είχε και την ιδέα για τη συγκεκριμένη έκδοση.
 
Δήμητρα: Ο τόμος «Public Health in Crisis. Confined in the Aegean Archipelago» [«Η δημόσια υγεία σε κρίση. Περιορισμένοι στο Αρχιπέλαγος του Αιγαίου»] εστιάζει στον περιορισμό και συγκεντρώνει αποσπάσματα της καθημερινής ζωής και της διαχείρισης της υγείας εν μέσω πανδημίας σε διαφορετικές εποχές στην περιοχή. Όταν ο David μού ζήτησε να συμμετάσχω στις εκδόσεις kyklàda.press, έκανα μια έρευνα για το λαζαρέτο της Σύρου την οποία θα χρησιμοποιούσα στο εργαστήριο «Εναλλακτικά Μονοπάτια» που ετοίμαζα τότε για το Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Σύρου. Τα λαζαρέτα ήταν οι πρώτες οργανωμένες δομές καραντίνας για ταξιδιώτες και εμπορεύματα, οι οποίες ιδρύθηκαν τον 15ο αιώνα, στην πληγείσα από την πανούκλα Βενετία. Παράλληλα αποτελούν και ένα ιστορικό προηγούμενο για τα προληπτικά μέτρα που συνδέονται με τα ταξίδια. Ενώ μάθαινα περισσότερα πράγματα για αυτά, συνειδητοποίησα ότι η καραντίνα ήταν επί αιώνες ένα σύνηθες, δυσάρεστο, υποχρεωτικό στάδιο για όλα τα είδη ταξιδιών. Για το βιβλίο αυτό διαλέξαμε το ιστορικό παράδειγμα του λαζαρέτου γύρω από το οποίο ξετυλίγονται ιστορικές, γεωπολιτικές, θεωρητικές και βιωματικές πτυχές του χώρου και της διαχείρισης της υγείας. Η ομάδα των εκδόσεων kyklàda.press συμμετείχε στην έρευνα και με βοήθησε να εμβαθύνω σε αυτό το πλούσιο υλικό. Στον τόμο αυτό, προσεγγίζουμε τις διαφορετικές μορφές περιορισμού σε διαφορετικές χρονικές περιόδους. Η αναφορά στις θρησκευτικές και τις ιατρικές πρακτικές κατά της βουβωνικής πανώλης, στο ρόλο των λαζαρέτων για τη ρύθμιση του εμπορίου, και η παράθεση εμπειριών και εντυπώσεων από μαρτυρίες ταξιδιωτών που είχαν τεθεί σε καραντίνα σε πλοία και κτίρια χτισμένα ειδικά για υγειονομικούς σκοπούς, αναδεικνύουν σημαντικά ζητήματα που σχετίζονται με τη διαχείριση της δημόσιας υγείας. Ένα από αυτά είναι η σχέση της με τη δημόσια τάξη και την επιτήρηση, που εξασφαλιζόταν και ρυθμιζόταν μέσω της αρχιτεκτονικής και της νομοθεσίας. Ο λιμός στη Σύρο κατά τη διάρκεια της κατοχής της Ελλάδας από τις δυνάμεις του Άξονα τη δεκαετία του 1940, τον οποίο παρουσιάζει ο Νικόλας Λακιωτάκης, φωτίζει μία άλλη σημαντική πτυχή, όπου ο επιβεβλημένος περιορισμός δεν ήταν το αποτέλεσμα, αλλά η αιτία μιας υγειονομικής κρίσης. Σε όλες τις περιπτώσεις περιορισμού υπάρχει άγχος. Το άγχος, όπως περιγράφεται στο κείμενο της Hulya Ertas, προκαλείται από τα βιώματα του θανάτου, του πένθους, της απώλειας, της απομόνωσης, του άγνωστου. Το βιβλίο αυτό είναι μια απόπειρα να αναστοχαστούμε, μέσα από τα αποσπάσματα και το υλικό του παρελθόντος, γύρω από τη σημερινή κατάσταση, την οποία, καθώς είναι ακόμα σε εξέλιξη, δεν μπορούμε ακόμη να κατανοήσουμε πλήρως.  


Το kyklàda.press είναι ένας μικρός εκδοτικός οίκος, μια σειρά βιβλίων με έδρα την Αθήνα. Υπό τη διεύθυνση του David Bergé και με την καθοδήγηση μιας διεπιστημονικής ομάδας, εξερευνά τα φαινόμενα του Αρχιπελάγους του Αιγαίου και διερευνά θέσεις κριτικής και πειραματικής γραφής.

Λέξεις-κλειδιά: νησιωτικές τοπογραφίες, πολιτισμός του Αρχιπελάγους, εμπειρίες σε τοπία, αστικός τρόπος ζωής, αρχιτεκτονική, σωματικότητα, ιστορικές (α-)συνέχειες, queer κουλτούρα, ισότητα των φύλων, μη-πατριαρχία, ταξιδιωτικά και τουριστικά αφηγήματα, φωτογραφία, τέχνη και ποίηση.
 
www.kyklada.press