Hartelijk bedankt, Wolfgang!

Het ‚hoogtepunt‘ van mijn Goethe-carrière was mijn halve jaar in 2014 in Indonesië, waar ik fulltime in Surabaya en Jakarta als begeleidend docent vier jonge Indonesische docenten Duits heb opgeleid en zelf ook veel les heb gegeven. Daarbij merkte ik dat sommige van mijn aanbevelingen aan docenten in de praktijk toch niet zo goed werkten, haha.

Verder ben ik het Goethe-Institut natuurlijk eeuwig dankbaar dat ze me in 1997 vrijstelden van het lesgeven, zodat ik vanwege mijn toen erg wankele gezondheid — ik leef sinds 1990 met hiv — niet op mijn 39e met vervroegd pensioen (WAO) hoefde. Men bedacht toen dat Wolfgang een nieuwe taak zou kunnen krijgen: het opzetten van een vakbibliotheek voor Duits als vreemde taal (DaF). En dat heb ik met veel elan gedaan. Ik zag mezelf altijd als het front office van de pedagogische afdeling, de BKD, op de derde verdieping.
Ik vond het ontzettend leuk om vriendelijk mensen te benaderen die naar het Goethe-Institut kwamen, op hun vragen in te gaan en hen tips te geven voor het lesgeven of voor het leren van de Duitse taal. Later, toen het dankzij de nieuwe medicatie steeds beter met mij ging, gaf ik ook veel workshops, waaronder DLL – Deutsch Lehren Lernen, waarmee we al bij het Goethe-Institut in Indonesië werkten. Daarnaast gaf ik les op scholen en lerarenopleidingen, waar ik veel ervaring heb opgedaan.

Mijn mooiste ervaringen in Amsterdam waren de bijeenkomsten ’s avonds in de bibliotheek, oorspronkelijk bedoeld voor VMBO-docenten. In een ontspannen sfeer wisselden we twee keer per jaar met een kleine groep geïnteresseerden vanaf 19:00 uur ervaringen uit en probeerden we nieuwe lesmaterialen, spelletjes, enzovoort uit, die we ook kritisch evalueerden. Om 22:00 uur moest ik ze dan het instituut uitwerken, zo gezellig was het.

 

Spelenderwijs leren met tastbare activiteiten vind ik altijd ideaal: gespreksballen die je moet vangen en waarbij je spontaan moet reageren, de spelletjesverzamelingen van Hueber met dubbelzijdige kaartjes waarmee leerlingen zichzelf kunnen corrigeren (de antwoorden staan op de achterkant – ze zijn strenger dan wij!). Dit zijn in feite oefeningen van structuren, zoals vroeger in het talenpracticum, en door constante herhaling automatiseer je de kennis.
Beweging in de les vind ik ook erg belangrijk: bijvoorbeeld Klassenspaziergänge over allerlei onderwerpen, ook wel Autogrammjäger genoemd (dat woord bestaat niet in het Nederlands; het gaat gewoon om handtekeningen verzamelen!). Het werkt het beste met stevige schrijfplanken, zodat je er makkelijk op kunt schrijven. Dit brengt leven in de brouwerij. Of artikel-gymnastiek met drie groepen (der, die, das), woorden vangen door enkele woorden uit een tekst op losse blaadjes te schrijven. Dan moeten leerlingen goed luisteren en snel reageren. Ja, het kan onrustig worden en er wordt veel gelachen. Maar dat is toch het allerbelangrijkste? Dat het leuk is en dat je er ongemerkt iets van leert.
Nieuwe woorden zou ik ook altijd met een kleine zachte bal (of een zachte knuffel) herhalen, bijvoorbeeld door steeds te vragen: ‚Is het der, die of das?‘ en de bal over te gooien totdat het goed is. Je kunt ook kort checken of iedereen weet hoe het woord in het Nederlands heet – maar liever niet woord voor woord overhoren.
Daarnaast kan ik natuurlijk ook veel digitale tools aanraden, zoals het rad van fortuin op Wordwall, Padlet, Quizlet Live en tegenwoordig ook de fascinerende AI-tools! Er zitten geweldige mogelijkheden tussen; zo kun je bijvoorbeeld van een tekst een lied laten maken. Dit moet je zeker uitproberen en dan een tool kiezen die je het meest aanspreekt.
 

Helaas moet ik zeggen dat er in al die jaren weinig veranderd is. Hoewel wij samen met talloze super gemotiveerde docenten Duits ons best hebben gedaan vanuit het Goethe-Institut om het vak Duits in Nederland leuker te maken – dus communicatiever, speelser en minder gericht op grammatica – is er nog steeds weinig vooruitgang geboekt. Het imago van de Duitse taal, en ook van Duitsland, komt nog steeds niet overeen met de veelzijdige realiteit van Duitsland, hoewel het natuurlijk veel beter is dan 35 jaar geleden. Maar in de lessen wordt er nog steeds te veel gefocust op grammatica en constant vertaald (dat is zó moeilijk!) – waarom? Het gevolg is dat steeds minder leerlingen Duits kiezen, bijna niemand meer Duits studeert of docent wil worden. Vernieuwde eindexamens zullen hopelijk een ommekeer teweegbrengen, zodat je niet alleen slaagt voor het eindexamen als je de lastige examenvragen goed weet te beantwoorden.