Multimedialna instalacja z pierwszym w Polsce filmem wolumetrycznym
Gabinet

Pawilon „Das Kabinett“

Jednym z centralnych miejsc, gdzie rozgrywa się akcja filmu Gabinet doktora Caligari, jest cyrkowy wóz, gdzie Caligari umieścił skrzynię ze śpiącym Cezarem. Tam spędza on najwięcej czasu: śpi, jest karmiony przez swojego opiekuna, tam odwiedzają go lekarze i policjanci, pragnący poznać sekret somnambulika. Z tego wozu wychodzi na nocne eskapady oraz na pokazy podczas jarmarku - wtedy skrzynia jest przenoszona i ustawiona pionowo, by publiczność mogła łatwiej obserwować jego przebudzenie na rozkaz Caligariego. Nic więc dziwnego, że autorzy projektów scenograficznych, przede wszystkim Hermann Warm poświęcili zewnętrzu i wnętrzu wozu dużo uwagi, jako jednemu z najważniejszych centrów dramaturgicznych filmu.

W oparciu o zachowane w kolekcji Deutsche Kinemathek malarskie projekty i szkice, zrodziła się koncepcja stworzenia współczesnego wozu Caligariego w wersji wystawowej, który mieściłby urządzenia umożliwiające oglądanie filmu wolumetrycznego Sen Cezara, stanowiącego wyraz hołdu dla arcydzieła Roberta Wienego sprzed 100, w ultranowoczesnej formie. Oraz multimedialną rzeźbę samego Cezara, umieszczoną oczywiście w skrzyni.

Tak jak w 1919 reżyser i producent filmu powierzyli wykonanie scenografii wybitnym artystom wizualnym tamtej epoki, tak też my, 100 lat później, zwróciliśmy się do współczesnych artystów, by zaprojektowali ściany lekkiego pawilonu ekspozycyjnego, gdyż taką formę, a nie wozu, przyjęła ostatecznie instalacja. Namalował je polski neoekpresjonista Zdzisław Nitka, profesor Akademii Sztuk Pięknych we Wrocławiu, od 30 lat zafascynowany niemieckim ekspresjonizmem malarskim i filmowym. Powstał cykl 6 obrazów, wykonanych w technice mieszanej: gwaszu, pasteli i rysunku ołówkiem na kartonie, dla których inspiracją był film oraz projekty Warma. Obrazki zostały następnie zeskanowane, powiększone i wydrukowane na specjalnej tkaninie syntetycznej, by wypełnić ściany Pawilonu.

Autor multimedialnej figury Cezara, obecnej na wystawie, artysta rzeźbiarz, absolwent warszawskiej ASP, Sylwester Ambroziak, od początku swojej kariery odwoływał się do kanonów ekspresjonizmu i rzeźby afrykańskiej, w latach 80. i 90. XX w. jego twórczość klasyfikowana była przez krytykę jako część nurtu Nowej ekspresji, czyli polskiej odmiany neoekpresjonizmu. Warto też wspomnieć, że Ambroziak tworzy również eksperymentalne animacje.

Tak więc hołd arcydziełu filmu niemieckiego oraz jego twórcom: filmowcom, aktorom, ale i malarzom, złożyli polscy artyści współcześni, co stanowi widomy dowód na uniwersalizm i ponadczasowy charakter ekspresjonizmu, jako języka i poetyki wypowiedzi artystycznej.
 
Autor malarskich projektów ścian wewnętrznych Pawilonu: Zdzisław Nitka
Autor multimedialnej rzeźby Cezara: Sylwester Ambroziak
Idea i projekt Pawilonu: Krzysztof Stanisławski
Koordynacja i produkcja: Renata Prokurat, Goethe-Institut
 

Mobilna instalacja artystyczno-filmowa „Gabinet”, przygotowana przez Goethe-Institut w kontekście jubileuszu powstania Republiki Weimarskiej i 100-lecia filmu „Gabinet doktora Caligari”, to unikalna szansa nie tylko obejrzenia oryginalnego filmu z 1919 roku, poznania konstekstu jego powstawnia, ale też – dzięki technologii wolumetrycznej – bezpośredniego doświadczenia atmosfery „Gabinetu doktora Caligari”.

„Gabinet doktora Caligari” to jeden z najwybitniejszych filmów niemieckich powstałych w epoce Republiki Weimarskiej i jednocześnie przełomowy film w historii światowego kina. Dzieło w reżyserii Roberta Wienego to gesamtkunstwerk w stylu ekspresjonistycznym, łączący w doskonały sposób film ze sztukami wizualnymi: malarstwem, grafiką, scenografią.

Dekoracje, zbudowane specjalnie na potrzeby filmu w atelier w Berlin-Weißensee, były nie tylko scenografią, służącą zdjęciom filmowym, ale przede wszystkim instalacją artystyczną, jak dzisiaj nazwalibyśmy tego typu dzieło. Do tego faktu nawiązuje instalacja „Gabinet”, prowadząca zwiedzających przez trzyczęściowy kontener-labirynt.

W pierwszej części instalacji, do której dekoracje stworzyli dwaj polscy malarze neoekspresjoniści: Zdzisław Nitka i Eugeniusz Minciel, obejrzeć można multimedialne prezentacje wykorzystujące unikatowe zbiory archiwalne Deutsche Kinemathek i ukazujące konstekt powstania filmu. Dwie pozostałe części mieszczą galerię obrazów i plakatów oraz salę kinową, gdzie kilka razy dziennie pokazywany jest odrestaurowany film Roberta Wienego z 1919 roku. Punktem centralnym instalacji jest film „Sen Cezara”, wykonany pionierską na skalę światową techniką wolumetryczną, z Arkadiuszem Jakubikiem i Jakubem Gierszałem w rolach głównych.

Program pokazów instalacji „Gabinet” Film z otwarcia instalacji w Warszawie, 26.06.2019
Kurator: Krzysztof Stanisławski
Koordynacja projektu: Renata Prokurat, Goethe-Institut w Warszawie
Organizator: Goethe-Institut w Warszawie
Film wolumetryczny: Fabian Mrongowius, Volucap Studio UFA X Babelsberg
Reżyser filmu wolumetrycznego „Sen Cezara”: Sebastian Mattukat
Scenografia: Zbigniew Nitka, Eugeniusz Minciel, Sylwester Ambroziak, Paweł Paciorek
Partnerzy: Nowy Teatr, Deutsche Kinemathek Museum für Film und Fernsehen w Berlinie, F.W. Murnau Stiftung
Produkcja: MODULO Sp. z o.o. Zbigniew Łowżył
Architekt: Adam Wierciński
Pokazy filmu „Gabinet doktora Caligari” dzięki uprzejmości F.W. Murnau-Stiftung, Wiesbaden

„Sen Cezara” to pierwsza w historii kinematografii adaptacja filmu niemego w technologii filmu wolumetrycznego. Arcydzieła filmowego sprzed 100 lat będzie można doświadczyć w formie wirtualnej instalacji. 

Film jest interpretacją klasyka niemej kinematografii „Gabinet doktora Caligari” Roberta Wienego, którego głównym bohaterem jest somnambulik Cezar. Zwiedzający towarzyszą jemu oraz doktorowi Caligari w ich wzajemnej grze osadzonej pomiędzy snem a jawą, między wolnością a kontrolą.

Technologii filmu wolumetrycznego umożliwia widzowi wkroczenie w trójwymiarową przestrzeń filmu, swobodne podążanie za fabułą oraz spotkanie  postaci, które nie są zaprojektowane komputerowo lecz odgrywane przez aktorów według metody 3D Human Body Reconstruction.
W filmie występują Arkadiusz Jakubik oraz Jakub Gierszał.

Kuratorzy: Krzysztof Stanisławski, Fabian Mrongowius
Reżyser: Sebastian Mattukat
Scenariusz: Floris Asche
Scenografia/kierownictwo artystyczne: Nicolas de Leval Jezierski
Doradca merytoryczny: Muzeum Filmu i Telewizji Deutsche Kinemathek
Produkcja: Volucap Studio UFA X Babelsberg

Więcej o technologii filmu wolumetrycznego Program pokazów instalacji „Gabinet”

Gabinet doktora Caligari to nie tylko pierwszy na świecie film ekspresjonistyczny, uznany dziś za arcydzieło gatunku, ale jednocześnie przełomowy film w historii kina, podnoszący scenografię do roli środka artystycznego wyrazu.

Film, nakręcony w 1919 roku, miał swoją premierę w Berlinie w 1920 roku. Okres po dramatycznych wydarzeniach I wojny światowej to w Niemczech czasy napięć społecznych i politycznych. Wraz z ustanowieniem Republiki Weimarskiej w kraju miały zapanować porządek i demokracja parlamentarna, ale nastroje społeczne zdominowało poczucie niepewności i widmo kolejnej wojny. Panująca atmosfera znalazła zaskakujące odzwierciedlenie w filmie „Gabinet doktora Caligari”. Akcja filmu, zbudowana wokół motywu morderstwa i hipnozy, ukazuje problem dwoistości ludzkiej duszy i społecznego zdegenerowania. Tytułowy bohater – Caligari – jest zarówno doktorem i szarlatanem, naukowcem i szaleńcem. Jednocześnie widzimy społeczeństwo składające się z ludzi złamanych, obłąkanych, nieumiejących odnaleźć się w mrocznej rzeczywistości. Morderstwa i namiętności, sen i jawa przeplatają się ze sobą nasilając uczucie grozy. Film jest niczym zagadka na wielu poziomach – w stan niepewności wprawia zarówno jego treść, jak i forma.