Diskriminacija manjina
„Evropa bi trebala inicirati ogromne programe”

Tilman Zülch, generalni sekretar Društva za ugrožene narode, o situaciji u kojoj se nalaze manjine u Njemačkoj i debati o doseljavanju iz jugoistočne Evrope.

Gospodine Zülch, Vi ste 1970. godine bili jedan od osnivača Društva za ugrožene narode. Odakle potiče Vaše zanimanje za manjine?
 
Kada sam imao pet godina, moja porodica prognana je iz istočne Pruske. Bilo nas je devetoro žena i djece i jedan 74-godišnji  ruski Nijemac, koji nas je vodio. 650 kilometara, minus dvadeset stepeni, metar snijega. Završili smo u jednom selu u Holsteinu, u kojem je više od dvije trećine ljudi upravo bilo stiglo: Šlezi, južni Prusi, sudetski Nijemci. To iskustvo me je trajno obilježilo. Uz to je veoma rano došlo bavljenje nacističkim zločinima i genocidom počinjenim nad Jevrejima. 
 
Koji su narodi danas u Evropi ugroženi i može li im pomoći Društvo za ugrožene narode?
 
Moramo razlikovati tri vrste ugrožavanja i diskriminacije. Prvi oblik sastoji se, naprimjer, iz toga da se etničkim manjinama nameće državni jezik. U Evropi se protiv toga zalaže Federalistička unija evropskih narodnih grupa (FUEV), krovno udruženje organizacija nacionalnih manjina. Zajedno smo, naprimjer, vodili rasprave s pokrajinskom vladom pokrajine Schleswig-Holstein i postigli to da Danci, Sinti i osobe porijeklom iz sjeverne Frizije kao manjine budu uključeni u ustav pokrajine Schleswig-Holstein. Kao drugo se zalažemo za grupe koje su progonjene zbog vjerskih razloga. U Njemačkoj su to, recimo, Jezidi, vjerska manjina među Kurdima, koja živi u pokrajinama Niedersachsen i Westphalen i koja se susreće sa velikom količinom nerazumijevanja. I kod te vrste diskriminacije radi se o mekšem obliku, koji se može usporediti sa diskriminacijom nacionalnih manjina.

A treći stupanj?
 
To je brutalni oblik: masovna ubijanja i silovanja, sve do genocida. Dogo smo smatrali da se to u Evropi više ne može dogoditi, ali smo se prevarili – podsjećam na ono što se desilo u Bosni. 

PROBLEM PRISILNE PROSTITUCIJE

S kojim konkretnim problemima se danas moraju boriti manjine u Evropi?
 
Naručili smo studiju koja je istražila situaciju žena u njemačkim bordelima. Prema tom istraživanju, ali i prema izjavama osoba iz kriminalističke policije, žene često potiču iz manjinskih grupa, veliki broj crnkinja iz Afrike, Bosanki i Romkinja su među njima. Polovina njih je prisiljena da se prostituira.
 
Da li su te žene posebno ugrožene jer potiču iz manjinskih grupa?
 
Da, jer kao pripadnice manjine žive u posebno teškim socijalnim, ekonomskim i političkim okolnostima. Niko ne može kontrolirati da je djevojka koja je poslana u bordel već punoljetna. Ako te žene pokušaju pobjeći, često ih protjeraju u njihovu domovinu. Tamo onda stignu traumatizirane, fizički uništene i siromašnije nego što su bile prije svog odlaska.
 
EVROPSKA NAGRADA ZA GRAĐANSKA PRAVA SINTA I ROMA
 
Vi ste 2014. godine dobili Evropsku nagradu za građanska prava Sinta i Roma. Društvo za ugrožene narode tokom 1970-ih i 1980-ih godina zalagalo se za to da bude priznat genocid koji su nacionalsocijalisti počinili nad Sintima i Romima. Svoj spomenik u Berlinu te etničke grupe dobile su tek 2012. godine. Zašto je to trajalo tako dugo?                                                 

I nakon završetka rata, ostali su na snazi resantimani protiv takozvanih „Cigana”. Međutim, oni su bili u koncentracijskim logorima, zlostavljani su i ubijani. Kada smo tokom 1970-ih godina svoju pozornost posvetili njima, organizirali smo jednu veliku manifestaciju. Mediji od Japana do Sjedinjenih Američkih Država izvještavali su o njoj – a savezni kancelar Helmut Schmidt na kraju je nacionalsocijalističke zločine, počinjene nad Sintima i Romima, javno priznao kao genocid.  
 
Šta se promijenilo od tada?
 
Ime „Sinti i Romi” nametnulo se umjesto diskriminirajućih označavanja, a Sinti mogu polagati pravo na penzije koje se dodjeljuju progonjenim. Na hiljade njemačkih Sinta dobilo je nazad svoje njemačko državljanstvo, koje su im bili oduzeli nacionalsocijalisti.
 
Prije svega, Romi su još uvijek diskriminirani u velikom broju evropskih zemalja, a i u Njemačkoj postoji – djelimično populistički vođena – debata o pojačanom doseljavanju iz jugoistočne Evrope.
 
Situacija u kojoj se nalaze Romi može se usporediti sa situacijom u kojoj su se nalazili Afroamerikanci prije Martina Luthera Kinga. Romi se guraju sad na jednu, sad na drugu stranu, što je strašno i tužno. Evropa bi morala inicirati ogromne programe kako bi učinila nešto protiv diskriminacije – a morala bi te programe i intenzivno kontrolirati ako bi ih provodile vlade određenih zemalja. Najbolji bi bio program mladih Evropljana zajedno sa mladim Romima.