De stripmarkt in Duitsland
Import verslaat export

Asterix en Tim und Struppi (De avonturen van Kuifje), One Piece en Sailor Moon, Maus en The Walking Dead... Wie zich de hedendaagse bestsellerlijsten van strips en manga´s aanschouwt, komt snel tot de volgende vaststelling: de Duitse markt wordt nog altijd door buitenlandse tekenaars en schrijvers gedomineerd, in eerste instantie vanuit Japan, Frankrijk / België en de VS. Het aandeel buitenlandse strips in het repertoire van de belangrijkste Duitse stripuitgeverijen ligt tussen 75 en net onder 100 procent.

"Ook al nemen we steeds weer Duitse publicaties in ons programma op en subsidiëren we die werken, toch is ons programma voor 95 procent gebaseerd op buitenlandse licenties," vertelt Alexandra Germann, hoofd van het repertoire bij uitgeverij Ehapa in Keulen, een van de grootste Duitse uitgeverijen van strips en manga´s, die o.a. klassiekers zoals Carl Barks´ Disney verhalen, Asterix en Sailor Moon in het Duits uitgebracht heeft. Ook Dirk Rehms, hoofd van uitgeverij Reprodukt, een Berlijnse uitgeverij die gespecialiseerd is in hoogwaardige beeldromans, rekent uit dat "ongeveer driekwart" van de werken uit het buitenland ingevoerd wordt.

Stripklassiekers en manga´s domineren de markt

De inventaris bij de andere Duitse uitgeverijen oogt – nog – gelijkaardig  Langzaam winnen, naast buitenlandse, ook Duitse schrijvers en tekenaars aan belang. Dit geldt zowel voor manga beststellers, die op de Duitse stripmarkt nog steeds de hoogste omzetcijfers behalen, als voor beeldromans. Dat kan evenwel niet verdoezelen dat, wat verkoopcijfers betreft, stripkassiekers van Franco-Belgische en VS-Amerikaanse oorsprong, en ingevoerde manga´s nog altijd de Duitse markt domineren.

Zo heeft de Hamburgse Carlsen uitgeverij in de voorbije jaren van de reeks Dragon Ball van Akira Toriyama ongeveer acht miljoen exemplaren verkocht, vertelt Kai-Steffen Schwarz, die aan het hoofd staat van het mangaprogramma. Van reeksen zoals One Piece van Eiichiro Oda en Naruto van Masashi Kishimito werden er in Duitsland telkenmale meer dan drie miljoen boekdelen verkocht. Eigentijdse Duitse schrijvers kunnen daar binnen afzienbare tijd enkel van dromen.

Daarenboven bereiken geïmporteerde werken, die al vorige generaties van Duitse lezers konden bekoren en nog altijd goed verkopen, recordcijfers in Duitsland. Aan de top staan de vaders van Asterix, Albert Uderzo en René Goscinny, met ruim 100 miljoen verkochte albums bij uitgeverij Egmont, deelt Germann mee. Bij uitgeverij Carlsen staan de Avonturen van Kuifje van de Belgische stripauteur Hergé ononderbroken bovenaan de bestsellerlijsten.

Stripduitsland, importkampioen

Maar ook deze twee grote stripuitgeverijen concentreren zich in toenemende mate op eigen Duitse publicaties, omdat ze het spectrum van de uitgeverij inhoudelijk willen verrijken met thema´s die als import gewoon niet bestaande zijn. Zo verschijnt deze zomer bij uitgeverij Carlsen de eerste beeldroman over de inzet van Duitse strijdkrachten in Afghanistan, geschreven en getekend door de Berlijnse illustrator Arne Jysch. "Duitse tekenaars en scenaristen zijn van grote betekenis om strips in Duitsland tastbaar te maken en een gezicht te verlenen", zegt Germann, hoofd van het repertoire bij uitgeverij Egmont Ehapa. Om deze tere bloesem tegen de concurrentie uit het buitenland te ondersteunen, heeft de uitgeverij onlangs een stripbeurs uitgeschreven voor Duitse jonge kunstenaars, die gedoteerd is met 5000 euro en een gegarandeerde publicatie.

Ook op het vlak van manga´s maken Duitse tekenaars en schrijvers, ondanks de aanhoudende sterke dominantie van buitenlandse schrijvers, bij Duitse uitgeverijen in toenemende mate deel uit van het vaste repertoire – hoewel ze in verhouding tot hun Japanse collega´s nog steeds een kleine minderheid vormen. Volgens Tokyopop spreker Sam Aminfazli waren van de 231 boeken die in het jaar 2011 bij de manga uitgeverij gepubliceerd werden, slechts vijf afkomstig van Duitse schrijvers en tekenaars, bijna alle andere werken kwamen uit Japan. Bij uitgeverij Carlsen is het aandeel geïmporteerde strips net zo hoog: van de de 200 volumes die per jaar geproduceerd worden, zijn er volgens Schwarz slechts zes Duitse uitgaves bij.

Binnen afzienbare tijd blijven de Duitse uitgeverijen dus aangewezen op bevoorrading uit het buitenland, om hun repertoire aantrekkelijk te houden. Elke uitgeverij hoopt met buitenlandse tekenaars die tot nu toe in Duitsland weinig bekend zijn, nieuwe lezers te winnen. Bij Reprodukt zijn dat bijvoorbeeld de Franse Camille Jourdy en de Fin Ville Ranta. Hun werken werden voor het eerst in het voorjaar van 2012 aan het Duitse publiek voorgesteld.

Uitgeverij Egmont Ehapa koestert  grote hoop voor de in Duitsland nog zo goed als onbekende manga tekenares Tsukiji Nado, de Finse Disney tekenaar Kari Kohonen en de Fransman Alexis Chabert. Carlsen tracht op het vlak van manga met twee Japanners, die bekend staan voor gedistingeerde vertellingen, toenemend lezers te winnen uit de achterban van de stripromans. Zij wedden op Naoki Urasawa´s Pluto en twee werken van Yoshihiro Tatsumi, die dit jaar voor het eerst in het Duits verschijnen.

Zo blijkt: terwijl Duitsland in economisch opzicht lang de reputatie van wereldkampioen export had, zal het op het vlak van strips en manga´s nog lang tot de importkampioenen horen.