Spreekuur - de taalkolom
Hoe komt een vreemd woord in de Duden?

De invloed van het Engels op de Duitse woordenschat is aanzienlijk, weet Kathrin Kunkel-Razum. Maar vragen zoals ‘Spreken we binnenkort allemaal “Denglish” (verengelst Duits)?’ vindt ze overdreven. Een woordje uitleg over hoe vreemde woorden in de Bijbel van de Duitse spelling worden opgenomen.

Von Kathrin Kunkel-Razum

Ondanks het feit dat woorden die oorspronkelijk uit het Engels komen een vaste plek hebben verworven in de spreek- en schrijftaal, vind je in de spelling-Duden nog altijd meer leenwoorden die uit het Latijn komen. Bij de woorden die in de vorige editie nieuw zijn opgenomen, waren er veel anglicismen, maar in de Duden overtreffen de latinismen de anglicismen nog altijd. De meeste vreemde woorden in de Duden hebben Latijnse wortels, de andere talen waaraan het vaakst woorden worden ontleend zijn respectievelijk het Engels, Grieks, Frans, Italiaans, Arabisch, Spaans, Hebreeuws, Nederlands en Russisch.

Integratie kan lukken

De integratie van vreemde woorden is een boeiend proces. Mijn favoriete voorbeeld is fluffig, afgeleid van het Engelse fluffy. Het accent en de schrijfwijze, en ook de woordsoortbepaling en de bijbehorende verbuiging, zijn intussen Duits, maar toch verloochent het woord niet waar het vandaan komt – dat vind ik een zeer geslaagd voorbeeld van integratie. En zo kan ik er nog eentje geven: onlangs vroeg iemand ons hoe je Instagrammer moet schrijven, met enkele of dubbele m, op het internet vind je immers beide schrijfwijzen. In navolging van het Engels, waar de schrijfwijze eenduidiger is, pleiten wij voor dubbele m. Bovendien sluit die schrijfwijze beter aan bij wat we in het Duits gewoon zijn. Dat soort voorbeelden illustreert al dat de opname van een vreemd woord in de Duden altijd gepaard gaat met een hele reeks vragen over inhoud, schrijfwijze, grammatica en soms zelfs fonetische kenmerken.

Hoe ga je om met anglicismen

Bij de inhoudelijke discussies gaat het natuurlijk – zoals bij alle woordenboekredacties in niet-Engelstalige landen – in de eerste plaats om de vraag hoeveel van die woorden we in onze taal en dus in onze woordenboeken willen hebben. Anders dan bijvoorbeeld in Frankrijk en Spanje is er in Duitsland geen nationale instelling zoals de Académie française of de Real Academia Española, die fel gekant is tegen de opname van anglicismen en actief ijvert voor het gebruik van Franse resp. Spaanse woorden en zich inspant om te voorkomen dat anglicismen ingeburgerd raken.
 
Onder andere omdat Duitsland geen centrale instelling heeft die zich met taalbeleid bezighoudt, is er veel minder controle op de opname van anglicismen. Ook al zijn er ook in ons land initiatieven ontstaan die zich soms fel tegen anglicismen verzetten, maar die hebben maar heel weinig invloed. Toch zien wij bij de Dudenredactie geen redenen voor alarmisme en op de vaak gestelde vraag ‘of we binnenkort allemaal Denglish (verengelst Duits) spreken’ antwoorden we heel duidelijk ‘nee’. Het probleem zit niet in de opname van individuele woorden uit het Engels, maar in het feit dat ze zo massaal en vaak in onverbogen vorm in teksten worden gebruikt. Daarom vinden wij het vooral belangrijk mensen die teksten schrijven tips te geven over hoe ze leenwoorden op een correcte en op een bij de doelgroep passende manier kunnen gebruiken.

Fake News of Fakenews?

Voor onze redactie is het niet altijd makkelijk om te beslissen welke schrijfwijze(n) we voor een vreemd woord in de Duden zullen opnemen. Voor de recentste editie hebben we ons heel lang het hoofd gebroken over Fake News en na stevige discussies hebben we beslist de drie mogelijke schrijfwijzen op te nemen. In de huidige Duden staan dus Fake News, Fake-News en Fakenews, maar wij raden de variant Fake News aan en kijken nu welke variant zich in de schrijftaal zal doorzetten. Bij de opname van Uluru, vroeger bekend als Ayers Rock, de beroemde berg in Australië, hebben we dan weer vooral uitgebreid informatie ingewonnen over de uitspraak. Hoe spreekt de lokale bevolking dat uit, hoe spreken mensen die Duits als moedertaal hebben dat uit?
 
De opname van vreemde woorden levert ons vaak nieuwe inzichten op en is heel verrijkend. Mijn favoriete nieuwe leenwoord in de 27ste editie is trouwens hyggelig – het Deense woord voor ‘gezellig’.