Rechtvaardigheid in de klimaatbeweging
Het Probleem met het Groene Kapitalisme

Groen kapitalisme wordt vaak voorgesteld als een gemakkelijke en comfortabele oplossing voor de klimaatcrisis, waarbij we onze manier van leven niet al te zeer hoeven te veranderen. Maar klopt dat? Kunnen we de klimaatcrisis echt oplossen binnen een kapitalistisch systeem?

Von Asuka Kähler

Vorige week kon u bij Lola al lezen dat de ‘Green Deal’ van de Europese Unie zijn beloften niet heeft kunnen waarmaken. Maar wat is groen kapitalisme of ecokapitalisme eigenlijk? Het is een vorm van ecologisme die de ‘waarde’ van ecosystemen en biodiversiteit wil weerspiegelen in de markt, zodat iedereen die aan die markt deelneemt, zich om het milieu zou gaan bekommeren en zich navenant zou gaan gedragen. De waarde wordt geacht te zijn veiliggesteld door op de markt gebaseerde beleidsinstrumenten, zoals belastingen op koolstofuitstoot of een systeem waarin die uitstoot kan worden verhandeld.

Is zo'n concept wel levensvatbaar?

Sommige aspecten van die theorie zijn zeker nuttig, en kunnen zelfs een tijdelijke oplossing vormen om de klimaatverandering minstens te vertragen. Andere aspecten slaan de bal mis, want hoe efficiënt we onze natuurlijke hulpbronnen ook gebruiken, de hoeveelheid is en blijft beperkt. Eindeloze groei is niet mogelijk. We kunnen ons gebruik van hulpbronnen afremmen, maar hopen dat innovatie al onze problemen zal oplossen is wellicht wat naïef. Zolang we vasthouden aan het idee van economische groei, zullen we noch een duurzaam, noch een rechtvaardig systeem creëren.

Waarom is het niet verenigbaar met klimaatrechtvaardigheid?

Kapitalisme zoals we dat globaal genomen kennen, leidt tot onrechtvaardigheid en uitbuiting, zowel van mensen als van natuurlijke hulpbronnen. Een vergroening van het kapitalisme zal - ongeacht de haalbaarheid - geen einde maken aan de neokoloniale structuren. Die structuren zijn in de nadagen van het kolonialisme ontstaan en zijn in grote mate bepalend voor het geopolitieke landschap van vandaag, waar de landen van het Noorden het meest van profiteren. Mensenrechten kunnen nog steeds genegeerd worden ten bate van de economie. Klimaatrechtvaardigheid betekent vechten voor de toekomst van de hele mensheid, niet alleen voor die van de bevoorrechten.
In een kapitalistisch systeem is dit niet mogelijk, en dat is iets waar heel wat activisten in de klimaatbeweging al herhaaldelijk op hebben gewezen.

Wat kunnen wij als activisten doen?

We moeten het heft in eigen handen nemen en actief proberen de samenleving te veranderen. Dat kan op verschillende manieren. In Duitsland begon het activisme van de groep ‘Ende Gelände’ met het bezetten van enkele kolenmijnen. Inmiddels komen zij niet alleen op voor klimaatrechtvaardigheid en solidariteit, maar laten ze hun stem ook horen tegen uitbuiting en racisme. Ze staan vooral bekend om hun massale acties van burgerlijke ongehoorzaamheid en hun antikapitalistische visie, die hun activisme in alle opzichten beïnvloedt. “Wij vechten nooit tegen individuele personen, maar altijd tegen het systeem als geheel. Zolang het verbranden van fossiele brandstoffen winst oplevert, zullen bedrijven het blijven doen. Wij proberen het antikapitalisme in de praktijk te brengen, maar het kapitalisme heeft een impact op elk onderdeel van ons leven. We moeten er ons stap voor stap tegen verzetten, bijvoorbeeld door onze pijlen te richten op één kolenbedrijf tegelijk”, zegt activiste Ronja Weil. Zij weet hoe moeilijk het is om op een antikapitalistische manier te leven: “Omdat we allemaal sterk beïnvloed zijn door de normen van het systeem, is het een grote uitdaging om onze manier van denken telkens weer te herzien en te proberen een leven te leiden dat zo min mogelijk afhangt van de uitbuiting van anderen. We krijgen ook te maken met veel repressie en soms met juridische gevolgen, die we proberen te voorkomen door onze acties in grote groepen te houden.”

Het voorbeeld van Ende Gelände toont aan dat deze sociale overwegingen vooral belangrijk zijn als de klimaatbeweging ook een rechtvaardigheidsbeweging moet zijn. Victoria Berni uit Frankrijk zal volgende week nader op dat verband ingaan.