CO2lonialisme
Wat heeft kolonialisme te maken met klimaatrechtvaardigheid?

Toen ik me voor het eerst ging verdiepen in de gevolgen van de klimaatcrisis, was mijn kijk op het probleem zeer beperkt. Het geheel leek op een erg moeilijke rekenoefening. Een temperatuurstijging van 1,5 graden Celsius tegen 2100 moet - via een vermindering van de uitstoot - koste wat het kost vermeden worden. Maar al snel besefte ik dat je de klimaatcrisis niet zomaar kunt vergelijken met een rekensommetje. Want als we onze planeet willen redden, moeten we ons ook bezighouden met sociale rechtvaardigheid en komaf maken met koloniale (co2loniale) en imperialistische structuren.

Von Matilde Alvim

Achter het begrip klimaatrechtvaardigheid schuilt het idee dat bepaalde partijen een zeer grote verantwoordelijkheid voor deze wereldwijde klimaatcrisis dragen. Het gaat dan enerzijds om grote, multinationale concerns die fossiele brandstoffen exploiteren, en anderzijds om banken en regeringen die aan die processen meedoen. Die ‘global players’, meestal uit Europa of de VS, zijn alleen geïnteresseerd in een op winst gerichte economie die rijkdom en macht genereert, zonder rekening te houden met mens en milieu. Klinkt bekend, zegt u? Het kapitalisme heeft zijn wortels in het kolonialisme, dat de Europese staten heeft geholpen om territoriale en economische dominantie te verwerven en rijkdom te vergaren. Dat kolonialisme mag dan officieel niet meer bestaan, in werkelijkheid heeft het slimme manieren gevonden om zich te vermommen.

HOE EEN CAMPAGNE AANDACHT GENEREERDE

Met de term ‘Co2lonialisme’ verwijzen we naar fossiel kolonialisme. In het algemeen bedoelen we hiermee de exploitatie van fossiele brandstoffen in het Zuiden door ondernemingen uit het Noorden. Die activiteiten werken klimaatrampen in de hand en bestendigen het koloniale extractiemodel. Cabo Delgado in Mozambique is daarvan een voorbeeld. Die regio, waar fossiel aardgas in de grond zit, is de afgelopen jaren geteisterd door extreme militarisering, terroristische aanslagen en klimaatrampen. Bijgevolg zagen de lokale gemeenschappen zich gedwongen hun land te verlaten. Volgens een grafiek die gepubliceerd werd door het internationale activistencollectief Gastivists, ligt de belangrijkste verantwoordelijkheid voor deze politieke chaos bij Europese verzekeringsmaatschappijen, bedrijven en banken, aangezien zij aanspraak maken op de op acht na grootste gasreserve ter wereld. Bij hen onder meer het Portugese bedrijf voor ontginning van fossiele brandstoffen Galp, de Portugese bank Millennium BCP en het Portugese bouwbedrijf Mota-Engil.

Na de terroristische aanslagen in maart brachten Portugese media uitvoerig verslag uit over de situatie in Cabo Delgado, maar in het publieke debat dat daarop volgde, was er maar weinig aandacht voor de verantwoordelijkheid van Galp. Weinig later – al in april 2020 – organiseerde Climáximo, samen met enkele andere organisaties, de actie ‘Galp Must Fall’. Die werpt een verhelderend licht op het kolonialistische optreden van Galp, zowel in Mozambique als in andere voormalige Portugese kolonies. Door aan de actie deel te nemen, ben ik gaan beseffen hoe belangrijk de antikoloniale focus was om veel verschillende mensen samen te brengen voor een ‘Twitterstorm’ en verbluffende Instagram Lives met kunstenaars uit de Afrikaanse landen waar Portugees een officiële taal is. Om op te roepen tot een digitale staking, maakte FFF samen met Justiça Ambiental Mozambique een mobilisatievideo. Daarin vertelt activiste Kate: “In Mozambique worden de gemeenschappen van Cabo Delgado geconfronteerd met het bedrijf Galp, dat gas wil exploiteren op hun land. Dit koloniale extractieproject mag niet doorgaan. JA! eist de rechten voor deze gemeenschappen en de natuur weer op.”

Op 1 april 2021 doken in Lissabon valse Galp-affiches op met het opschrift ‘Onze toekomst is Co2lonalisme’. Ze maakten deel uit van de campagne ‘Clean Gas is a Dirty Lie’ van de Gastivists, waarbij ook organisaties uit Mozambique, zoals JA!, betrokken waren, en maakten duidelijk welke rol Galp speelt in de klimaatcrisis

SOLIDARITEIT MET HET MONDIALE ZUIDEN

Maar het CO2-kolonialisme laat zich niet alleen voelen in Mozambique. De structuren van dit fenomeen moeten worden neergehaald door de bevolking van het Zuiden, in volledige solidariteit met de bevolking van het Noorden. Op het Wereld Sociaal Forum in januari 2021 presenteerde ik samen met Jawad Moustakbal van ATTAC/CTDM Marokko het Akkoord van Glasgow. Tijdens die presentatie zei hij:
“Onze missie als mensen uit het Zuiden is niet alleen om de zogenaamde ‘westerse moderniteit’ in te halen, maar vooral om problemen die door de westerse beschaving veroorzaakt worden, op te lossen en te overwinnen. Het is aan ons om andere mensen in het Zuiden te steunen (...) en om onze traditionele kennis van het samenleven met elkaar en met andere levende wezens op aarde aan hen door te geven”.

Hoe meer ik als activist onderweg ben, hoe meer ik besef dat de structuren van het kapitalisme en die van het kolonialisme erg nauw samenhangen. Als activisten van het Noorden hebben we de plicht solidair te zijn met organisaties die strijden voor rechtvaardigheid voor hun gemeenschappen.

In het volgende blogartikel zullen Belén en Carmen dieper ingaan op het thema ‘klimaatvluchtelingen uit het Zuiden’. Ook dat onderwerp kan niet los worden gezien van het kolonialisme.