Praktische tip
DACH-ervaring overal: cultureel leren op virtuele manier

Leerlingen Duits willen en moeten in contact komen met mensen en omstandigheden uit Duitstalige landen en regio's (DACH). Via het internet zijn verschillende inzichten vanuit de hele wereld mogelijk. Deze praktische tip biedt enkele suggesties. 

Von Antje Rüger

Wat is cultureel leren? 

Cultureel leren in de context van vreemdetalenonderwijs is veel meer dan feiten uit het hoofd leren over het land waar de doeltaal wordt gesproken. Het is een onderdompeling in nieuwe leefwerelden, het leren kennen en classificeren van verschillende manieren van leven en dus vooral het reflecteren op zichzelf. Door de ontmoeting met het voorheen onbekende kunnen de eigen overtuigingen in twijfel worden getrokken. Men moet zich herpositioneren ten opzichte van eerdere waarheden. Dit gebeurt door en met (de nieuwe) taal. Je hebt de vreemde taal nodig om deze nieuwe werelden te openen, maar vooral om je zegje te doen en zelf een bijdrage te leveren. De volgende tips tonen voorbeelden van hoe lessen Duits engagement met nieuwe interpretaties en overeenkomstige onderhandelingsprocessen kunnen stimuleren, zelfs buiten Duitstalige landen. 

Onderdompeling ondanks afstand? 

Natuurlijk is het niet gemakkelijk om op afstand met al je zintuigen te ervaren, maar sommige dingen zijn wél mogelijk dankzij de moderne technologie. Op de website virtualvacation.us kun je bijvoorbeeld wandelingen op veel plaatsen ter wereld ervaren. Het raden van de locaties vereist nauwkeurige observatie van details. Culturele leerprocessen kunnen ook worden ondersteund doordat leerlingen hun persoonlijke observaties moeten verbaliseren, met elkaar uitwisselen en vooral vragen formuleren die dan het uitgangspunt kunnen zijn voor verder onderzoek. Dit is mogelijk zelfs met relatief weinig kennis van de taal dankzij de diverse visuele stimuli en kan worden aangepast voor verschillende doelgroepen afhankelijk van de thematische focus. 

Het materiaal "Ontdek Leipzig" van de Universiteit van Leipzig biedt een voorbeeldige didactisering van 360°-foto's voor leerlingen in A2/B1-cursussen. Een overkoepelend leerdoel voor dit materiaal, dat is ontworpen als stationswerk, is de perceptie van ruimtes. De leerlingen denken na over hun individuele indrukken, uiten en vergelijken meningen over verschillende onderwerpen. De focus ligt altijd op vragen over persoonlijke ervaring: Wat zie je? Wat interesseert je? Wat zou je willen doen op deze plek? Wat vind je van...? Een onderdompeling in de complexe 360°-beelden kan worden bereikt met behulp van een VR-bril (bijvoorbeeld een eenvoudige Cardboard-bril waarin een smartphone wordt gestoken). 

Veel musea bieden ook dergelijke virtuele rondleidingen aan en kunnen nieuwe inzichten verschaffen, afhankelijk van het lesonderwerp en de interesses van de leerlingen. Een overzicht is te vinden op de website museum-virtuell.com.

Virtuele wandeling: Het museumeiland in Berlijn | © Adobe Stock

Hoe praat je over ...? 

Cultureel leren gaat niet over hoe iets "is" in Duitstalige landen, maar hoe mensen erover praten en schrijven. Wat belangrijk is, zijn niet (schijnbaar) objectieve feiten, maar de onderwerpen en discoursen die mensen bewegen. Wat belangrijk is, zijn de culturele patronen, bepaalde concepten en ideeën die gebruikt worden in de uitwisseling erover. Maar waar vind je dergelijke debatten uit de Duitstalige wereld als je niet ter plaatse bent? 

Een zeer rijke bron zijn sociale netwerken, met name openbare reacties op andere mediaproducten, zoals op videoportalen. Deze reacties, bijvoorbeeld op YouTube, bevatten vaak persoonlijke verklaringen over verschillende onderwerpen in zeer korte tekstfragmenten. Sociale debatten vloeien ook over in deze uitspraken. Verschillende meningen worden op een authentieke manier geuit en bediscussieerd. Leerlingen Duits krijgen zo rechtstreeks toegang tot de inhoud van deze discoursen. Ze leren ook taalkundige vormen om er zelf aan deel te nemen. 

In een video onderzoekt de jonge wetenschapsjournaliste Mai Thi Nguyen-Kim bijvoorbeeld of de vraag "Waar kom je vandaan?" normaal of racistisch is. In de commentaren vertellen gebruikers van het platform over hun eigen ervaringen en observaties. Ondanks het specifieke karakter van de beschreven situaties, komen sommige ervaringen overeen. Een mogelijke taak zou kunnen zijn om deze uitspraken eerst te categoriseren en hun specifieke kenmerken te analyseren: Welke gebruikers vinden de vraag over afkomst kwetsend? Wie ziet boven alles een authentiek belang in deze vraag? En hoe worden de verschillende standpunten gerechtvaardigd? 

Wat moet, wat kan, wat mag? 

Dit artikel kan slechts enkele voorbeelden geven van materialen en taken voor cultuurgebaseerd leren. Voorbeelden - niet meer en niet minder. Cultureel leren moet en kan alleen met voorbeelden werken. Misschien kan dit artikel je honger opwekken om een oneindig aantal van zulke voorbeelden te ontdekken.