Nghệ thuật tại không gian công cộng Snežana Golubović
Ảnh: Hoàng Anh
Về nghệ sĩ Snežana Golubović
Snežana Golubović là một nữ nghệ sĩ trình diễn đến từ Frankfurt/Main. Chị là người gốc Serbia (Nam Tư cũ) và sống ở Đức từ năm 1992. Tháng bảy năm nay chị là khách mời của Anh em họ Lê (Le Brothers ) ở Huế. Lê Ngọc Thanh và Lê Đức Hải là anh em sinh đôi và là hai nghệ sĩ nổi tiếng thế giới. Từ 8 năm nay họ điều hành một nơi lưu trú cho nghệ sĩ ở một khu ngoại thành với các biệt thự, chùa chiền và một ao sen. Ai đăng ký thành công có thể ở đây một tháng hay thậm chí lâu hơn. Có nghệ sĩ mang theo khoản tài trợ từ quê hương mình và đóng góp một chút phí tốn cho khu lưu trú. Những người khác không có tài trợ cũng vẫn được chào đón tại đây. Huế từng là một cố đô lớn của Việt Nam, ngày nay là thủ phủ của một tỉnh với nhiều địa điểm đẹp, với ẩm thực nổi tiếng cả nước, có dòng sông Hương trải rộng, ít tầu thuyền qua lại. Tên của dòng sông đã nói lên phần nào về không khí và cảnh quan của Huế. Ai đến với Anh em họ Lê đều nhận được sự chăm sóc tốt, được liên lạc với những nghệ sĩ khác và trường Cao đẳng Văn hóa Nghệ thuật, có thể thực hiện một bài thuyết trình hoặc tổ chức một buổi tập huấn tại đó – hiện nay, ưu tiên là trong lĩnh vực nhiếp ảnh, nghệ thuật video, nghệ thuật trình diễn.
Phỏng vấn Snežana Golubović
Snežana Golubović: Từ khi gặp Anh em họ Lê tại “fields of vision”, một Festival nghệ thuật trình diễn ở Reutlingen và Tübingen năm 2017, chúng tôi đã sôi nổi trao đổi với nhau. Chúng tôi đã phát hiện một loạt những điểm tương đồng, như vai trò của chính trị, nguyên nhân sâu xa của chủ nghĩa cộng sản, chiến tranh và tính ham tìm tòi của chúng tôi, muốn biết trước kia ở Nam Tư cũ và Việt Nam ra sao, hoặc điều gì đã khiến tôi rời khỏi đất nước mình, và điều gì Hai anh em họ Lê sẽ không bao giờ làm.
Ngoài ra còn có niềm vui to lớn và tình yêu thiên nhiên. Chúng tôi đã trò chuyện rất thường xuyên về những điều này và cuối cùng Anh em họ Lê đã mời tôi đến Việt Nam. Điều này đã làm tôi rất phấn khích. Từ khi còn bé, khi tôi đọc cuốn sách „Người tình“ của Marguerite Duras, tôi đã muốn đến Sài Gòn và Việt Nam, nhưng chưa khi nào làm được điều đó. Và giờ đây, cùng một lúc những mong muốn đó thành hiện thực.
Snežana Golubović: Nó như một giấc mơ. Thậm chí sau một tháng tôi vẫn nghĩ lại: Liệu mọi thứ có phải là sự thật? Tôi đã bị bất ngờ bởi vẻ đẹp của nơi đây ngay từ ngày đầu tiên, bởi những mùi thơm và hương vị. Tôi đã nhận được quá nhiều vẻ đẹp của nơi đây. Còn sự hiếu khách nữa chứ, làm tôi rất cảm động.
Snežana Golubović: Tình bạn. Nhưng nghệ thuật đã mang chúng tôi đến với nhau. Chúng tôi đã có ý tưởng cho một dự án nghệ thuật lớn – NATURA – cách chúng tôi kết nối tình bạn, nghệ thuật và tình yêu. Và chúng tôi đã làm được điều đó.
Mọi việc không phải lúc nào cũng dễ dàng. Trong công việc, có những lúc thời tiết không thuận lợi hoặc chúng tôi có những quan điểm khác nhau với tư cách nghệ sĩ; nhưng cuối cùng, tình bạn – tình yêu đã chiến thắng. Chúng tôi đã trở thành một gia đình. Thanh và Hải là những người anh em của tôi. Đôi khi, chúng tôi có cách nhìn khác nhau trong nghệ thuật mà chúng tôi có thể thảo luận và giải quyết khá nhanh chóng và hiệu quả như trong một gia đình. Mọi gia đình hạnh phúc đều hiểu được điều đó.
Tôi đã học được rất nhiều và hy vọng hai anh em họ cũng vậy. Và không chỉ làm quen với nhau mà còn biết được điều gì làm được trong nền văn hóa này và điều gì không được trong nền văn hóa khác. Chúng tôi làm nghệ thuật theo những cách khác nhau. Tôi đã tiếp thu được rất nhiều, cho nhân cách bản thân và cho nghệ thuật.
Snežana Golubović: Rõ ràng là chúng tôi sẽ không thể hoàn thành dự án trong thời gian ngắn như thế. Chúng tôi đã làm việc chăm chỉ trong 27 ngày, làm nhiều đoạn phim – khoảng 70 đến 80 giờ tư liệu video. Đôi khi chúng tôi bắt buộc phải làm việc trong nhà vì trời mưa. Cho đến nay tôi chỉ có thể trình bày được một đoạn phim ngắn trong buổi nói chuyện cùng các nghệ sĩ khác và tôi sẽ mang đoạn phim đó về Đức. Nhưng việc lựa chọn và xử lý vật liệu cho dự án thì mãi bây giờ mới bắt đầu. Chúng tôi cần phải cân nhắc xem làm thế nào để xây dựng quá trình lắp đặt, lựa chọn những bức ảnh để xuất bản, và làm thế nào để tạo ra cuốn sách đó. Chúng tôi vẫn còn nhiều việc phải làm.
Snežana Golubović: Đối với chúng tôi giờ đây, chỉ có tình yêu là quan trọng, tình yêu thương lẫn nhau, tình yêu thiên nhiên, yêu công việc và nghệ thuật. Có một thứ đã phát triển lên lại có một chất lượng hoàn toàn khác. Đó là chủ đề Natura về thiên nhiên quanh ta và chính bản thân chúng ta. Giờ đây, dự án Natura chính là gia đình của chúng tôi.
Snežana Golubović: Tôi mang theo mình rất nhiều điều từ Huế. Anh em họ Lê sẽ còn cùng tôi làm việc trong một thời gian dài với dự án này. Tôi hy vọng sẽ sớm quay lại Huế. Chúng tôi sẽ gặp lại nhau vào tháng chín ở Đức. Sau đó, Anh em họ Lê sẽ đến Hamburg để tham gia chương trình An typical Brain Damage (Một sự tổn thương não điển hình).
Thiếu niên tiền phong
Ảnh: Lê Quốc Hoàn
Một bức ảnh trong bộ ảnh „Nữ thiếu niên tiền phong cuối cùng“ đã được chụp tại Hà Nội. Từ 15 năm nay, Snežana Golubović mang theo bộ đồng phục chị từng mặc khi còn là một thiếu niên tiền phong ở Nam Tư cũ. Ở nơi mà bằng một cách nào đó, lịch sử giao thoa với tiểu sử của bản thân chị, với những mối quan tâm của chị hay với vai trò tự quyết định của người thiếu niên tiền phong cuối cùng, chị sẽ khoác lên mình bộ đồng phục đó thêm một lần nữa. Những bức ảnh ở Beograd trước bảo tàng lịch sử Nam Tư cũ và cạnh lăng mộ của Tito (Ngôi nhà của những bông hoa) đã ra đời như thế đó. Chị đã mặc bộ đồng phục đó ở New York, tại góc phố Nikola Tesla, trước bia kỷ niệm Imagine tại Straberry Fields, ở Povernir (Patagonia), nơi những thiếu niên tiền phong Nam Tư cũ năm 1983 đã dựng một đài kỷ niệm. Bức ảnh ở Hà Nội được chụp một cách bột phát khi Snežana Golubović phát hiện ra bức tượng Lê-nin „khổng lồ“ này.
