კლიმატის ცვლილება მართლაც ხდება და ამის მიზეზი ადამიანია. ასე ამბობს სპეციალისტების 99 პროცენტი. სამთავრობათაშორისო ჯგუფი კლიმატის ცვლილების შესახებ ვარაუდობს, რომ კლიმატის ცვლილება ძირითადად გამოწვეულია სათბურის გაზების ემისიებით - ძირითადად ნახშირორჟანგი (CO2),   ნავთობისა და ბუნებრივი აირის წვის შედეგად. თუმცა, ცხოველური პროდუქტების წარმოებაც მნიშვნელოვან როლს თამაშობს.

იმავდროულად, ბევრი ადამიანი ითხოვს ადრეულ მოქმედებას, მაგალითად, ახალგაზრდა შვედი ქალბატონი გრეტა ტუნბერგი. 2018 წელს მაშინ 15 წლის გოგონა იწყებს სკოლაში კლიმატის გაფიცვას, რომელიც საერთაშორისო მოძრაობაში გადაიზარდა. საზოგადოებრივი მოძრაობა „პარასკევები მომავლისთვის“ კლიმატის კრიტიკული მდგომარეობა 21-ე საუკუნის ერთ-ერთი მთავარი გამოწვევაა.

გაყინულნი ჩრდილოეთის ყინულოვან ოკეანეში

არსად არ არის ისეთი გამოხატული კლიმატის ცვლილება, როგორც არქტიკაში. სწორედ ამიტომ ალფრედ ვეგენერის სახელობის პოლარული და საზღვაო კვლევების ინსტიტუტი 2019 წლის ოქტომბერში იწყებს ყველაზე დიდ არქტიკულ ექსპედიციას. მთელი წლის განმავლობაში, კვლევითი ხომალდი „პოლარშტერნი“ გაყინული ყინულის დიდ ნაკადში მოძრაობს ჩრდილოეთ პოლუსზე. 20 ქვეყნის მეცნიერები მთელი წლის განმავლობაში იკვლევენ არქტიკას გემის გარშემო.

  © სტეფან ჰენდრიქსი / ალფრედ ვეგენერის სახელობის პოლარული და საზღვაო კვლევების ინსტიტუტი / CC BY-SA 4.0
შეგროვებული მონაცემების შეფასება მომდევნო წლების განმავლობაში გაგრძელდება. თუმცა, ზოგიერთი რამ უკვე აშკარაა. მაგალითად, 2019/20 ზამთარში ტემპერატურა დაახლოებით ათი გრადუსი ცელსიუსით აღემატებოდა იმას, რაც პოლარული მკვლევარმა ფრიდტიოფ ნანსენმა გაზომა 125 წლის წინ - კლიმატის ცვლილება დაჩქარებული ტემპით.

არქტიკა ყინულის გარეშე?

© Dirk Notz
ყოველი ტონა ნახშირორჟანგი, რომელიც გამოიყოფა ჩვენს პლანეტაზე, ზაფხულის განმავლობაში არქტიკაში ყინულის საფარი მცირდება სამი კვადრატული მეტრით. ეს არის საერთაშორისო კვლევის შედეგი, რომელსაც ხელმძღვანელობს მაქს პლანკის საზოგადოების მეტეოროლოგიის ინსტიტუტისა და ჰამბურგის უნივერსიტეტის კლიმატოლოგი დირკ ნოცი. ჩრდილოეთ პოლუსი კვლავ დაფარულია ზღვის ყინულით მთელი წლის განმავლობაში. ყოველ ზაფხულს ყინულის ზედაპირი მცირდება და ზამთარში კვლავ იზრდება. მაგრამ ბოლო 40 წლის განმავლობაში, ზაფხულში არქტიკაში ყინულის საფარის ფართობი დაახლოებით ნახევარით შემცირდა. და მკვლევართა გამოთვლები აჩვენებს, რომ მაშინაც კი, თუ ჩვენ სწრაფად შევამცირებთ CO2-ის ემისიებს, არქტიკა ყინულისგან თავისუფალი იქნება ზაფხულის ზოგიერთ პერიოდში ამ საუკუნის შუა პერიოდისთვის. რაც უფრო პატარა ხდება ყინულის ზედაპირი, მით ნაკლები მზის რადიაცია აირეკლება და პირიქით შეიწოვება ოკეანეს მიერ. წყალი თბება. ზამთარში ყინული გამოყოფს შედარებით თბილ წყალს გაცილებით ცივი ჰაერისაგან, წინააღმდეგ შემთხვევაში ოკეანე უზარმაზარ სითბოს გამოყოფს.

 

კვლევა ცასა და დედამიწას შორის

  © სებასტიან ბრილი / მაქს პლანკის საზოგადოების ქიმიის ინსტიტუტი, მაინცი
ამაზონის ტყეებს ბრაზილიაში დიდი მნიშვნელობა აქვს დედამიწის კლიმატისთვის. ისინი შეადგენენ მიწის ფართობის მხოლოდ ოთხ პროცენტს, მაგრამ გადაადგილდებიან უზარმაზარი რაოდენობით წყალი და ენერგია. როგორ მოქმედებს ტყეები ატმოსფეროზე და კლიმატზე მთელს მსოფლიოში, შესწავლილია გერმანულ-ბრაზილიის ერთობლივ პროექტში. ყველაზე მნიშვნელოვანი ინსტრუმენტია ატმოსფერული მაღალი კოშკის ობსერვატორია, ანუ მოკლედ ATTO. ეს 325 მეტრი სიმაღლის კოშკი დგას ტროპიკული ტყის შუაგულში - შორს ყოველგვარი ცივილიზაციისგან. თანამედროვე საზომი ხელსაწყოები მუდმივად აგროვებენ მონაცემებს სათბურის გაზების და აეროზოლის ნაწილაკების კონცენტრაციაზე, ღრუბლების თვისებებზე და ჰაერის მოძრაობაზე. ეს საშუალებას აძლევს მკვლევარებს გააანალიზონ ურთიერთქმედება რელიქტური ტყესა და მასზე გამავალ ჰაერის მასებს შორის. ATTO პროექტს კოორდინაციას უწევენ მაქს პლანკის საზოგადოების ბიოგეოქიმიის ინსტიტუტის დირექტორი იენაში სიუზან ტრამბორდი და ბეტო კესადა მანაუსში ამაზონის კვლევის ეროვნული ინსტიტუტიდან.
 

CO2-ის ჭკვიანური გამოყენება
 

© გერმანული მომავლის პრემია / ანსგარ პუდენცი
ყველა ნახშირბადის საკვები რაღაც მომენტში შედის ატმოსფეროში, როგორც სათბურის გაზი CO2. ამიტომ, სხვა საკითხებთან ერთად, აუცილებელია წიაღისეული საწვავის მოხმარების შემცირება. ამავდროულად, ქიმიურ მრეწველობას სჭირდება ბევრი ნახშირბადი, როგორც ნედლეული მისი პროდუქციისთვის. დღეს ამ მიზნებისთვის ძირითადად ზეთი გამოიყენება. ვალტერ ლაიტნერს მაქს პლანკის საზოგადოების  ენერგიის ქიმიური გარდაქმნის ინსტიტუტიდან მიულჰეიმში და მის გუნდს სურთ შეცვალონ ის CO2-ით და ამით ეფექტურად გამოიყენონ უკვე ხელმისაწვდომი ნახშირორჟანგი. თუმცა, კლიმატისთვის დამაზიანებელი ნახშირორჟანგის ნედლეულად გადაქცევა ადვილი არ არის, რადგან ნახშირბადსა და ჟანგბადს შორის კავშირი ძალიან სტაბილურია. მის დაშლას დიდი ენერგია სჭირდება. კატალიზატორები ამაში გვეხმარებიან. ისინი ამცირებენ ქიმიური რეაქციისთვის საჭირო ენერგიას და მიმართავენ მას სასურველი მიმართულებით. მეცნიერები მიულჰეიმიდან ავითარებენ სპეციალურ კატალიზატორებს CO2-ის წყალბადთან და სხვა ქიმიურ კომპონენტებთან შერწყმისთვის.