Naučna biblioteka Gornje Lužice

Moderna regionalna naučna ustanova

 

Naučna biblioteka Gornje Lužice (Oberlausitz) danas je jedan od najznačajnijih javnih zbirnih i informacijskih centara između Dresdena i Vroclava. Svojom građom ona naročito potpomaže nauku i istraživanje, ali je ujedno otvorena i za privatne interese.

U najznačajnije cjeline ove biblioteke ubrajaju se:
40.000 raznih medija o historiji, kulturi i tradiciji Gornje Lužice, Donje Šleske i sjeverne Češke, književnost na temu života i djela Jacoba Böhmesa, 33 inkunabule, 1.000 letaka iz perioda reformacije, 3.000 geografskih karti i atlasa, 7.000 sprovodnih propovijedi, 3.000 školskih programa, veliki broj djela naučne ostavštine u arhivu, kao i 6.000 mikrofilmova i 7.000 plakata. Bibliotečka građa broji ukupno 150.000 svezaka, pritom se radi većim dijelom o primjercima koji se nalaze u samoj biblioteci.

Kao regionalna naučna biblioteka koja je na samom sjecištu njemačkog i poljskog historijskog istraživanja, ova biblioteka čuva saznanja iz proteklih vremena i blago zajedničkog kulturnog naslijeđa, te dokumentira aktuelne procese. Osim toga, ona predstavlja i mjesto komunikacije i prenošenja informacija i znanja preko državnih granica. Nisu samo njemačka i poljska historija te koje se prožimaju u europskom gradu Görlitzu – on je naime još u proteklim stoljećima bio grad smješten na Europskoj kulturnoj ruti (tzv. Via Regia) i predstavljao važno mjesto za protok roba, ali i kulture, duha, znanja i ideja. A knjige sa polica Naučne biblioteke Gornje Lužice i svjedoče o tome. Svojim fondom i mnogobrojnim posebnim zbirkama na temu historije, kulture i tradicije ovog regiona, biblioteka je na raspolaganju svim istraživačima i zainteresiranim laicima, te učenicima i studentima svih nacionalnosti.
U izučavanju historije i suočavanju s njom na širem planu leži ključ dugoročnog rješenja izazova današnjice, a to je polje na kojem Naučna biblioteka Gornje Lužice može i želi dati aktivan doprinos.
Za regionalnu kulturu je od velikog značaja opsežni svezak pod nazivom „Lausitzische Merckwürdigkeiten“ rektora gimnazije grada Görlitza Samuela Grossera. Knjiga je to koju je 1714. godine u Bautzenu objavio David Richter i koja, pored mnogobrojnih ilustracija, sadrži i detaljne napomene i navođenje izvora. Ovim djelom Grosser je zabilježio prvu utemeljenu historiju obje lužičke oblasti.

O historiji Naučne biblioteke Gornje Lužice

1726. godine, pravnik iz Schweidnitza, Johann Gottlieb Milich (1678-1726.) testamentom je ostavio gradu Görlitzu svoju zbirku od 4.000 knjiga, 200 rukopisa i 500 kovanica, kao i mnogobrojne rijetke i neobične predmete. Svoje zavještanje je ostavio uz želju da se jednom sedmično ono učini dostupnim javnosti. Time je postao utemeljitelj prve javno dostupne naučne biblioteke u Görlitzu.
Njegova zbirka knjiga je nekoliko godina nakon toga pripojena biblioteci Gimnazije Augustum koja je već prije toga preuzela knjige starog franjevačkog samostana. Time su u ovoj prvoj javnoj gradskoj biblioteci okupljene najznačajnije sačuvane zbirke Görlitza sve od 14. stoljeća.
Brojni pokloni i legati koji su potom uslijedili obogatili su dodatno ovu biblioteku i učinili je predmetom ponosa stanovnika Görlitza. Budući da je u Drugom svjetskom ratu i Görlitz strahovao od zračnih napada, zbirke Milichove biblioteke, kao i one prikupljene u Gornjoj Lužici, premještene su 1942. godine. Najznačajniji i najvredniji primjerci obje biblioteke, rukopisi o historiji lužičkog kraja, inkunabule i vrijedni printovi iz perioda baroka premješteni su u mjesta istočne, sada poljske, strane rijeke Nise. Danas se većim dijelom nalaze u Univerzitetskoj biblioteci Vroclava.
Uprkos velikim gubicima usljed izmještanja, Milichova zbirka još uvijek predstavlja prvorazredni knjižni fond, prije svega teoloških, historijskih i pravnih djela od 16. do 19. stoljeća.
Naučna biblioteka Gornje Lužice nastala je 1951. godine, ujedinjenjem fonda Naučnog društva Gornje Lužice koje je prestalo sa djelovanjem 1945. godine i „Milichove gradske i gimnazijske biblioteke“.
  Osnivanje biblioteke | Die Oberlausitzische Bibliothek der Wissenschaften

Naučno društvo Gornje Lužice i pripadajuća biblioteka

Anton i von Gersdorf su 1801. godine Naučnom društvu Gornje Lužice donirali svoje opsežne zbirke, odnosno obje privatne biblioteke od kojih je svaka obuhvatala po 10.000 svezaka. Veliki dijelovi obje ove zbirke danas se mogu pronaći u historijskoj čitaonici koja se ubraja u najljepše bibliotečke prostorije ranog klasicizma. U osnovi ideje uređenja ove čitaonice je arhitektura baroknog teatra - opremljena trijumfalnim lukovima znanja koji poput pozorišnih kulisa dijele ovu salu.
Tokom 19. stoljeća sve više jača fokus članova Naučnog društva ka historijskim pitanjima na mjesto ranijeg univerzalnog istraživanja, što je utjecalo na kasniji razvoj biblioteke. Zadnjih godina Drugog svjetskog rata zaustavlja se rad Naučnog društva, a 1945. godine ga sovjetska vojna administracija gasi u potpunosti. Simpoziji i publikacije koji su uslijedili od 50-ih godina naovamo, te briga o zbirkama, sačuvali su Naučno društvo od zaborava, te je ono nanovo osnovano 1990. godine.
Knjige iz Milichove biblioteke pripojene su nakon 1945. godine biblioteci Naučnog društva, predstavljajući poseban bibliotečki fond. 1. januara 1951. „Naučna biblioteka Gornje Lužice“ otvorena je kao regionalna naučna biblioteka pod sponzorstvom grada.