Hoe zorgen we ervoor dat de transitie naar een duurzame wereld Rechtvaardig verloopt en waarom is dat belangrijk?
The importance of climate JUSTICE

Wanneer we het over de klimaatcrisis hebben, mogen we één ding niet vergeten: we zitten allemaal in dezelfde storm, maar niet in hetzelfde schuitje. Sommigen van ons hebben een jacht, anderen een kano, en nog anderen zijn aan het verdrinken. Bij de overgang naar een klimaatneutrale economie moeten we inzien en erkennen dat niet iedereen van hetzelfde punt vertrekt. We hebben misschien allemaal dezelfde ambities, maar om er te geraken kunnen sommigen van ons meer steun nodig hebben dan anderen. Een Rechtvaardige overgang betekent dat er rekening wordt gehouden met die gemeenschappen die momenteel het sterkst door de klimaatcrisis worden getroffen, en dat we erop toezien dat bij de overgang naar een duurzamere economie niemand achterblijft.

Von Lola Segers

Hoe zorgt de EU voor een Rechtvaardige transitie? 

In 2020 stelde de Europese Commissie het ‘Just Transition Mechanism’ (JTM) van de Europese Green Deal voor. Dat ‘mechanisme voor een rechtvaardige transitie’ moet ervoor zorgen dat de overgang naar een groenere wereld rechtvaardig verloopt, zodat niemand aan zijn lot wordt overgelaten. Dit betekende een belangrijke aanvulling op de Green Deal, die streeft naar een netto-uitstoot van broeikasgassen van nul tegen 2050. Het mechanisme is gebaseerd op drie pijlers: 

1. Het Fonds voor een Rechtvaardige Transitie - 7,8 miljard euro

Een EU-financieringsinstrument voor regio’s die sterk afhankelijk zijn van industrieën die fossiele brandstoffen gebruiken en veel uitstoten. De middelen zullen geïnvesteerd worden in groene bedrijven, onderzoek en innovatie, omscholing van werknemers, hulp bij het zoeken naar werk, enz. 

2. De InvestEU-regeling voor een rechtvaardige transitie - 1,8 miljard euro

Deze tweede pijler zal financiering bieden voor een bredere waaier aan investeringen, zoals energie- en vervoersinfrastructuur.

3. De leenfaciliteit voor de overheidssector - 1,5 miljard euro en 10 miljard euro aan leningen van de Europese Investeringsbank

De leenfaciliteit voor de overheidssector zal hoofdzakelijk overheidsinvesteringen ondersteunen door preferentiële leenvoorwaarden te bieden aan de regio’s die het zwaarst door de transitie getroffen worden.

De financiering van het EU JTM zal vooral worden gebruikt ter ondersteuning van regio’s in Europa die nog sterk afhankelijk zijn van fossiele brandstoffen (bijv. Polen, Griekenland, enz.). Deze regio’s zullen natuurlijk de grootste transitie moeten ondergaan en zullen steun nodig hebben, om die omschakeling Rechtvaardig te laten verlopen en om diegenen te beschermen die de sterkste impact zullen ondervinden: zij die werken in industrieën met hoge emissies, waarvoor in de wereld van morgen geen plaats meer is. 

Wat willen we? KLIMAATRECHTVAARDIGHEID! Wanneer willen we die? NU!
 

Het begrip klimaatrechtvaardigheid is hier cruciaal. Het gebruik van die term plaatst de klimaatverandering in een breder kader. Klimaatrechtvaardigheid verwijst ook naar het ethische, sociale en politieke aspect en gaat dus niet alleen over de fysieke, ‘milieugerelateerde’ kant van de klimaatverandering. 
 
De laatste jaren probeert de wereldwijde klimaatbeweging de aandacht te verleggen van de westerse wereld naar de MAPA-regio’s*, om de moeilijkheden te erkennen waarmee die regio’s nu al te kampen hebben door de gevolgen van de klimaatverandering. We vinden dat de westerse wereld de verantwoordelijkheid heeft om MAPA-regio’s extra te steunen, omdat zij het meest te lijden hebben, terwijl ze het minst hebben bijgedragen aan de klimaatcrisis. (In mijn vorige blog heb ik het daar uitgebreid over gehad)

Ondanks de inspanningen zien we dat hier op politiek niveau geen rekening mee wordt gehouden. Het JTM focust alleen op burgers van de EU en tilt de Rechtvaardige transitie niet over de grenzen van de EU. Het uitfaseren van fossiele brandstoffen zal niet alleen gevolgen hebben voor wie in Europa nog steeds afhankelijk is van schadelijke sectoren, maar ook voor inwoners van landen buiten de Europese grenzen die afhankelijk zijn van handel van en naar Europa. Als Europa handel blijft drijven in dat soort schadelijke hulpbronnen, is de transitie niet meer dan een illusie. Maar als we die handel volledig stopzetten, moeten we het idee van een Rechtvaardige transitie ook buiten Europa in de praktijk brengen. De globalisering heeft ertoe geleid dat we vandaag sterke banden hebben met landen over de hele wereld. Dit heeft ons voordelen opgeleverd, maar het betekent ook dat we zorg moeten dragen voor elkaar, over onze geografische grenzen heen. 

Klimaatrechtvaardigheid valt niet los te koppelen van sociale rechtvaardigheid. Bij de transitie moeten we iedereen mee aan boord krijgen en mogen we niemand in de steek laten. De strijd tegen de klimaatverandering gaat over het creëren van een betere wereld voor iedereen. Dat zal alleen mogelijk zijn als we de ongelijkheid in de wereld van vandaag erkennen. Zoniet belanden we van het ene probleem (de klimaatcrisis) in het andere (meer sociale crises). We moeten zorgen voor onze mensen, voor al onze mensen. 
 

Laten we inclusief zijn, laten we iedereen betrekken, laten we een dialoog tot stand brengen tussen verschillende naties en verschillende generaties. Hoe? Daarover lees je meer in de blog van volgende week!

*MAPA staat voor ‘Most Affected People and Areas’ (meest getroffen mensen en gebieden). De term wordt gebruikt om de gemeenschappen die het meest te lijden hebben onder de gevolgen van de klimaatverandering, zichtbaarder te maken