Intersectioneel activisme
Waarom klimaatactivisme meer is dan ecologie

Als term en concept heeft ‘intersectionaliteit’ de voorbije decennia ingang gevonden in de politiek. Maar wat is intersectionaliteit precies, en wat betekent het voor activisten? 
 

Von Asuka Kähler

Wat is intersectionaliteit? 

“Intersectionaliteit gaat over het feit dat verschillende vormen van discriminatie zich voordoen langs verschillende assen, die elkaar snijden; een zwarte vrouw ervaart andere discriminatie dan een zwarte man. In tegenstelling tot wat rechtse en conservatieve stemmen beweren, gaat het er niet om een nieuwe machtsstructuur op te bouwen op basis van wie er de meeste discriminatie ondervindt, waarbij witte, heteroseksuele cis-mannen de laagste categorie zouden vormen”, verduidelijkt Sia. Zij is actief bij Fridays For Future, Ende Gelände, Amnesty International, Sea Bridge en andere groepen. 
Het was de Amerikaanse juriste Kimberlé Crenshaw die de term in 1989 voor het eerst gebruikte in haar verhandeling Demarginalizing the Intersection of Race and Sex. Sindsdien heeft het begrip zijn stempel gedrukt op de meest uiteenlopende bewegingen over de hele wereld. “Je kunt intersectionaliteit zien als meerdere, elkaar overlappende cirkels, die verschillende vormen van discriminatie vertegenwoordigen”, zegt Sia. 

Waarom zijn intersectionele perspectieven belangrijk? 

“Verschillende problemen bestaan gelijktijdig en hebben dezelfde wortels, en kunnen daarom niet van elkaar worden gescheiden. Om die reden moeten we ze ook samen bestrijden”, zegt Bene, die actief is bij Fridays For Future en diverse antifascistische en antikapitalistische groepen. Ook in het team zelf wordt rekening gehouden met intersectionele overwegingen. “In onze omgang met elkaar reproduceren wij sociale structuren en machtsverschillen. Een kritische kijk op onszelf is belangrijk voor een goede samenwerking”, vindt Lucia, die zich engageert bij Fridays For Future, Anti Kohle Kidz en Bündnis gegen Rechts. Ibo Mohamed, actief bij Fridays For Future, Seebrücke en Mahnwache Bamberg, benadrukt dat het belangrijk is om verschillende onderwerpen ook afzonderlijk te bekijken. Zo bouwt racisme vaak verder op (neo)koloniale structuren, en daarom kan het inderdaad nuttig zijn om die twee samen te bekijken, maar dat hoeft niet altijd zo te zijn. “Gedeelde perspectieven zijn belangrijk, maar elk onderwerp heeft zijn eigen historische achtergrond, die apart moet worden behandeld.”   
Ibo vluchtte uit Syrië, woont sinds 2015 in Duitsland en kreeg in beide landen te maken met racisme. Maar de ervaringen en achtergronden van discriminatie zijn afhankelijk van de context: als Koerd in Syrië zit je in een andere situatie dan als vluchteling in Duitsland. 
 
Mensen die met intersectionele discriminatie te maken krijgen, vinden het vaak moeilijk om de specifieke discriminatiegrond los te koppelen. “Verschillende ervaringen lokken verschillende emoties uit, die in elkaar overvloeien en als normaal aanvoelen – ook al zijn ze dat niet en zouden ze dat ook niet mogen zijn – omdat men het nooit anders heeft gekend”, zegt Ibo. Ook Sia ervaart het zo: “Ik kan met mijn activisme niet bij één onderwerp blijven, omdat ik al mijn hele leven met discriminatie te maken krijg. Als queer vrouw met een getinte huidskleur en met een spraakgebrek kan ik vaak niet precies duiden welke vormen van discriminatie in een bepaalde situatie een rol spelen.” 

Maar wat heeft dit met klimaatactivisme te maken? 

In de vorige reeks ben ik dieper ingegaan op verschillende perspectieven en doelstellingen van de klimaatrechtvaardigheidsbeweging. En die perspectieven zijn allemaal gebaseerd op intersectionaliteit: de ecologische crisis kruist met bestaande vormen van sociale onrechtvaardigheid. Daar een thema van maken en samenwerken om het te bestrijden, dat is de intersectionele basisgedachte van elk klimaatrechtvaardigheidsperspectief. 
 
De beweging voor klimaatrechtvaardigheid kent vaak tekortkomingen als het gaat om de concrete vertaling van bepaalde concepten. Lucia en Bene wijzen erop dat het begrip ‘intersectionaliteit’ veelvuldig wordt gebruikt, maar vaak zonder werkelijke inhoud. Groepen en individuele personen moeten ook leren wanneer het zinvoller is zich niet meteen uit te spreken, maar de betrokkenen zelf aan het woord te laten, en ervaringen niet te betwisten, maar naar de mensen te luisteren en van hen te leren. 
De Duitse klimaatbeweging kent echter ook positieve ontwikkelingen: Sia prijst de beweging Ende Gelände voor haar intersectionele werk, zowel intern als in de communicatie naar de buitenwereld, en Ibo ziet de jongste maanden ook vooruitgang bij Fridays For Future, een organisatie waarop veel van de bovengenoemde punten van kritiek van toepassing waren. 
 
Maar hoe zien zulke intersectionele, klimaatrechtvaardige perspectieven er precies uit? Volgende week gaat Gabriele Magro dieper in op de verbanden tussen de strijd tegen klassendiscriminatie en klimaatactivisme.