Inhoud en perspectieven van het op waarden gebaseerde en Europese buitenlandse beleid van Duitsland

Op 23 februari, eerder dit jaar, nodigde het Europanetzwerk Deutsch, samen met het DAAD Brussels Office, deelnemers uit voor een digitale discussiegroep over het onderwerp "Inhoud en perspectieven van het op waarden gebaseerde en Europese buitenlandse beleid van Duitsland". De aanleiding was de publicatie van de studie "Außenblick - Internationale Perspektiven auf Deutschland" - een gezamenlijk project van de DAAD, de GIZ en het Goethe-Institut over de externe perceptie van Duitsland, met name tijdens de coronapandemie.

Von Daniel Steinvorth

Na de welkomstwoorden van vertegenwoordigers van de deelnemende instellingen, met name Elke Kaschl-Mohni, directeur van het instituut, hoofd van de regio Zuidwest-Europa en EU-vertegenwoordiger van het Goethe-Institut, en Michael Hörig, hoofd van het DAAD-bureau, lag de nadruk aanvankelijk op de presentatie en bespreking van de standpunten inzake het buitenlands beleid van de Duitse Bondsregering, waarvan de zittingsperiode op dat moment net was begonnen.
 
Onder leiding van Anne Gellinek, hoofd van de ZDF-studio in Brussel, gaf Thomas Ossowski, ambassadeur en vertegenwoordiger in het Politiek en Veiligheidscomité van de Permanente Vertegenwoordiging van Duitsland bij de EU, inzicht in het nieuwe op waarden gebaseerde buitenlandse beleid van de Duitse regering. Aangezien Annalena Baerbock in haar nieuwe functie als minister van Buitenlandse Zaken een "feministisch buitenlands beleid" voorstaat, rijst de vraag welke concrete vorm dit politieke programma moet aannemen. Om de nieuwe feministische oriëntatie van het Duitse buitenlandse beleid te begrijpen, gaf de heer Ossowski eerst een kort overzicht van het buitenlandse beleid van de Bondsrepubliek Duitsland.

De twee centrale pijlers, zo zei hij, zijn de Europese integratie, die vooral sinds de migratiegolf van de jaren vijftig merkbaar is geworden, en de transatlantische samenwerking sinds het einde van de Tweede Wereldoorlog. De gedachtegang van deze twee pijlers is altijd waardegedreven geweest, aldus Ossowski. Met de nieuwe regeringscoalitie is daar nu een ander aspect aan toegevoegd: feministisch buitenlands beleid. Dit is minder gericht op de onvoorwaardelijke bevordering van vrouwen, maar eerder op het inzicht dat sociale vormen die gebaseerd zijn op gelijkheid vreedzamere strategieën voor conflicten zijn. De nieuwe aanpak van het Duitse feministische buitenlandse beleid is dus gericht op versterking van de gelijkheid van mannen en vrouwen als factor voor het waarborgen van de vrede.

De vragen van het publiek tijdens het gesprek maakten duidelijk hoe relevant de vraag is hoe Duitsland de evenwichtsoefening tussen aspiratie en realiteit zou kunnen beheren in het licht van Duitslands waardegedreven buitenlands beleid, bijvoorbeeld ten aanzien van de Chinese regering of in het explosieve geval van Rusland onder Poetin. Naast de dreiging die Rusland vormt voor de Europese veiligheidsstructuur, benadrukte Thomas Ossowski ook de grote eensgezindheid onder de EU-lidstaten, die de situatie allemaal als ernstig beschouwen. Europese eenheid is in deze crisissituatie van bijzonder belang. Achteraf gezien krijgen deze verklaringen een nieuwe betekenis; de Russische aanvalsoorlog tegen Oekraïne begon immers slechts één dag later, op 24 februari.

Op dit punt hielden alle deelnemers zich bezig met de vraag hoe vanuit een diplomatiek oogpunt met Poetin moet worden omgegaan nadat hij een verdere escalatie heeft uitgelokt door de onafhankelijkheid van de zogenaamde Volksrepublieken Donetsk en Lugansk te erkennen. De heer Ossowski bracht verslag uit over een onlangs opgesteld omvangrijk pakket sancties tegen de Russische regering, dat in de komende dagen van kracht zal komen en zowel individuele politieke actoren als de economie en Rusland in het algemeen hard zal treffen. In dit verband sprak hij zich duidelijk uit tegen de concessies van de Russische regering. De Europese Gemeenschap heeft ook de erkenning van de regio's Donetsk en Lugansk als onafhankelijke gebieden en de Russische annexatie van de Krim veroordeeld.

"Het is absoluut duidelijk dat Rusland hier aan zet is. Ze hebben een flagrante schending van het internationaal recht begaan en als ze dat oplossen, kunnen we praten over het opheffen van de sancties, maar zolang ze dat niet doen, kunnen we het gewoon niet doen."

Aan het eind van de bijeenkomst herhaalde de heer Ossowski de principiële houding van Duitsland en zijn Europese, maar ook internationale partners, die juist nu van groot belang is. Bovendien, zei hij dat het  duidelijk moet worden dat de naoorlogse internationale orde op het spel staat, evenals de fundamentele, liberaal-democratische beginselen van een op vrede gebaseerde internationale samenleving.

"Nee, we moeten aan onze principes vasthouden", was een van de belangrijkste uitspraken van de avond, die vandaag, meer dan een half jaar na deze discussiegroep en de voortdurende oorlog in Oekraïne, actueel is.