Nicolas Mahler
Ζωγράφισέ μου τον Κάφκα

Ο Nicolas Mahler είναι κομίστας. Το βιβλίο του «Komplett Kafka» [«Απόλυτα Κάφκα»]  θα κυκλοφορήσει από τις εκδόσεις Suhrkamp το Έτος Κάφκα 2024. Το βιβλίο είναι και το θέμα μιας περιοδεύουσας έκθεσης που θα παρουσιαστεί την ίδια χρονιά. Ο Ulrich Fügener από το Goethe-Institut της Λυόν έκανε πέντε ερωτήσεις στον Nicolas Mahler – μια συνέντευξη για τα κόμικς, τον Κάφκα, το χιούμορ και τη σκοτεινιά. 

Των Nicolas Mahler και Ulrich Fügener

Nicolas Mahler, θέλετε να μας δώσετε μια σύντομη περιγραφή της σταδιοδρομίας σας και της φιλοσοφίας που διέπει τη δουλειά σας;

Γεννήθηκα το 1969 στη Βιέννη και όταν τέλειωσα το σχολείο δεν είχα κανένα απολύτως σχέδιο για το τι θα κάνω. Δεν κατάφερα να μπω σε κάποια Σχολή Καλών Τεχνών, παρότι το προσπάθησα αρκετές φορές. Το κύριο ενδιαφέρον μου στρεφόταν τότε ήδη στα κόμικς και στο χιουμοριστικό σχέδιο. Στις αρχές της δεκαετίας του 1990, όταν έστελνα αιτήσεις σε σχολές Καλών Τεχνών, αυτό για τους διδάσκοντες ήταν ό,τι χειρότερο μπορούσε να κάνει κανείς, ό,τι πιο άχρηστο από καλλιτεχνική άποψη. Σε απέρριπταν χωρίς δεύτερη σκέψη, επισημαίνοντάς σου ότι σε μια Σχολή Καλών Τεχνών δεν έχει θέση η «low art». 

Αυτό, ωστόσο, με έκανε να συνεχίσω με ακόμα μεγαλύτερο πείσμα. Άλλωστε, δεν μπορούσα να σκεφτώ τίποτε άλλο να κάνω στη ζωή μου. Έτσι άρχισα να μαθαίνω μόνος μου τα πάντα, χωρίς να πάω κάπου για να τα διδαχτώ, κι έστελνα τις δουλειές μου σε εφημερίδες. Ήταν μια επίπονη διαδικασία, αλλά κάπως τα κατάφερα… Ώσπου να βγάλω το πρώτο μου βιβλίο χρειάστηκε βέβαια πάνω από μια δεκαετία. Τότε ήταν αποκαρδιωτικό να παίρνεις όλο αρνητικές απαντήσεις, χρόνια ολόκληρα. Κοιτάζοντας πίσω, όμως, πρέπει να πω ότι αυτά τα δέκα χρόνια ήταν απαραίτητα για να αναπτύξω ένα συγκεκριμένο ύφος με το οποίο να μπορώ να βάζω στο χαρτί τις ιδέες μου.

Σε ποιο βαθμό το μινιμαλιστικό στυλ του σκίτσου σας μοιάζει με το ύφος του Κάφκα;

Η σύγκριση με τα σχέδια του Κάφκα γινόταν από παλιά στις συζητήσεις για τα βιβλία μου. Δεν αναρωτήθηκα ποτέ το γιατί, να πω την αλήθεια, παρόλο που μου ήταν γνωστά τα σκίτσα του Κάφκα από τα εξώφυλλα των βιβλίων. Τα έβρισκα πάντα καλά τα σχέδιά του, πολύ απλά και περιεκτικά. Φυσικά και υπάρχουν ομοιότητες, γιατί πρόκειται για γραμμικές, σχηματικές φιγούρες χωρίς έκφραση στα χαρακτηριστικά του προσώπου. Μόνο όταν δούλεψα για τη βιογραφία του Κάφκα συνειδητοποίησα τις ομοιότητες και μου έδωσε μεγάλη χαρά να παίξω με αυτές.

Τι σας τράβηξε στον Κάφκα; Ποια είναι η άποψή σας για αυτόν;

Ορισμένα από τα βιβλία μου είναι διασκευές κλασικής λογοτεχνίας. Και επειδή ο στόχος μου είναι πάντα το κωμικό στοιχείο, επιλέγω πρωτότυπα έργα που εμπεριέχουν το χιούμορ. Γιατί δεν θέλω, βέβαια, να κάνω μια παρωδία ενός πολύ σοβαρού έργου, αλλά να αξιοποιήσω συγκεκριμένες κωμικές πτυχές που υπάρχουν ήδη σε ένα κείμενο.  Κάτι ιδιαίτερα δελεαστικό στον Κάφκα, εκτός από το θέμα των σχεδίων, ήταν ότι ενώ θεωρείται ένας βαρύς, σκοτεινός συγγραφέας, υπάρχει και το κωμικό στοιχείο στα έργα του. Η Μεταμόρφωση για παράδειγμα είναι στην πραγματικότητα ένα χιουμοριστικό σκετς γεμάτο αστείους χαρακτήρες, ακόμη και αν σε μερικούς φαντάζει πολύ καταθλιπτικό και καθόλου ευχάριστο. Το να συνδέεις το κωμικό με το σκοτεινό στοιχείο είναι φυσικά πολύ δελεαστικό. 

Με ποιου λογοτέχνη το έργο θα καταπιαστείτε στη συνέχεια; Ή μήπως θα ακολουθήσει μια ιστορία σε δικό σας σενάριο;

Για την ώρα, δεν έχω κάτι συγκεκριμένο στα σκαριά. Συνήθως, η επόμενη ιδέα προκύπτει εντελώς συμπτωματικά. Έχω άλλωστε αρκετή δουλειά με τον Κάφκα αυτήν τη στιγμή. Αφού πέρασα πάνω από έναν χρόνο διαβάζοντας τα κείμενα του Κάφκα (και κείμενα για τον Κάφκα), γράφοντας και κάνοντας τα σκίτσα του βιβλίου μου για τον Κάφκα, είναι για μένα μια ευχάριστη αλλαγή να παρουσιάζω τις εκθέσεις και να συμμετέχω σε εκδηλώσεις. Το βλέπω σαν μια ευκαιρία να πάρω λιγάκι τον αέρα μου, προτού κλειστώ πάλι μέσα για αρκετό διάστημα ετοιμάζοντας το επόμενο βιβλίο μου.

Ποια βιβλία και κόμικς σάς αρέσει να διαβάζετε;

Όσον αφορά τα βιβλία έχω μια παράξενη προτίμηση για ένα είδος που στον χώρο του βιβλίου αντιμετωπίζεται με πραγματική απαξίωση, ομοίως όπως συνέβαινε παλιά με τα κόμικς: Μου αρέσει πάρα πολύ να διαβάζω αυτοβιογραφίες, ανεξαρτήτως αν είναι καλές ή κακές. Δυστυχώς, οι περισσότερες όντως δεν είναι καλές, αλλά ακόμη και οι κακές με διασκεδάζουν για κάποιον λόγο, ή με θυμώνουν / απογοητεύουν με έναν τρόπο που τελικά μου δίνει έμπνευση. Ύστερα, σε όλες βρίσκεις μια ιστορία που έχει ανεκδοτολογικό ενδιαφέρον. Είμαι μεγάλος οπαδός του ανεκδοτολογικού στοιχείου· επίσης κάτι που στον χώρο του βιβλίου έχει εντελώς αρνητικό πρόσημο. Κόμικς δεν διαβάζω σχεδόν καθόλου αυτόν τον καιρό. Αυτός που με ενθουσίασε τελευταία ήταν ο Shigeru Mizuki, ένας Ιάπωνας σκιτσογράφος, που δημοσίευε από τη δεκαετία του ’60 και μετά. Τα έργα του κυκλοφορούν τώρα σιγά σιγά στα γερμανικά (από τις εκδόσεις Reprodukt).