Julia Schoch
„Das Vorkommnis”
Eine Frau wird von einer Fremden angesprochen, die behauptet, sie hätten beide denselben Vater. Die überraschende Begegnung bleibt flüchtig, löst in ihr aber eine Welle von Emotionen aus. Fragen drängen sich auf, über Ehe und Mutterschaft, über Adoption und andere Familiengeheimnisse, über Wahrheit überhaupt. In „Das Vorkommnis" erzählt Julia Schoch – eine der eindrücklichsten Stimmen autofiktionalen Erzählens in der deutschen Literatur – von einem Leben, das urplötzlich eine andere Richtung bekommt. Fesselnd und klarsichtig, so zieht sie hinein in den Strudel der ungeheuerlichen Dinge, die gleichzeitig auch alltäglich sind. Ein Roman von großer literarischer Tiefe und Schönheit, im Werk von Julia Schoch ein neuer Höhepunkt.
© dtv Verlag, 2022
© dtv Verlag, 2022
Über die Autorin
Julia Schoch | © Fot. © Heike Steinweg, 2024
mehr
Auszug aus dem Buch
Julia Schoch „Das Vorkommnis. Biographie einer Frau“
© dtv Verlag, 2022
S. 6-14
Wir haben übrigens denselben Vater.
In meiner Erinnerung bricht mir bei diesem Satz der Füller aus. Die Feder entgleist, und es entsteht eine lange, tiefe Linie auf dem Papier. Eine Linie des Schocks. Als wäre ich mitten in der Unterschrift von einer Kugel getroffen worden.
In Wirklichkeit — und zu meiner eigenen Verblüffung, wie ich später oft dachte, ja im Grunde bis heute denke — sprang ich sofort auf und fiel der wildfremden Frau schluchzend um den Hals.
Die anderen Gäste, es waren nur sehr wenige, waren schon im Aufbruch begriffen. Der Leiter des Kulturhauses hatte die Mikrofonanlage abgebaut und wartete mit einem Schlüsselbund in der Hand am Ausgang. Es war verabredet, dass wir nach der Lesung noch etwas essen gehen würden. Auf dem Weg ins Restaurant erzählte ich ihm von einer Frau aus dem Publikum, die mich angesprochen habe. Ich tat es beiläufig, eine schräge Anekdote, wie man sie manchmal erzählt, wenn jemand bei einer Lesung eine seltsame Frage gestellt hat oder einem im Anschluss einen Ordner mit seiner selbst verfassten Lebensgeschichte überreichen wollte. Der Kulturhausleiter lachte kurz, er schien mit den Gedanken woanders.
Wenig später, beim Essen, konnte ich mich nur schlecht auf das Gespräch konzentrieren und brach bald unter einem Vorwand auf, was er sichtlich erleichtert hinnahm.
Den darauf folgenden Vormittag verbrachte ich damit, durch die mit Lichterkugeln und Tannenzweigen geschmückte Einkaufsstraße der Stadt zu gehen. In einem großen Niederegger-Geschäft kaufte ich Marzipanpralinen für das bevorstehende Weihnachtsfest. (Weder mein Mann noch das ältere Kind mochte Marzipan, aber mir gefiel die rot-gold glänzende Verpackung, die bereits wie ein Geschenk aussah.) Später stieß ich zwischen den üblichen Drogerieketten und Allerweltsläden auf das Geschäft eines Playmobil-Sammlers, in dem ich verschiedenes Feuerwehr-Zubehör kaufte — etwas, von dem das ältere Kind zu der Zeit fasziniert war, unter anderem ein rotes Sprungtuch, meinen Hydraulikspreizer und eine winzige Rettungssäge —, bevor ich in den Zug stieg und in eine andere Stadt weiterreiste, zur nächsten Lesung.
Unterwegs blätterte ich in einem Buch über die USA. Vor allem las ich die Seiten über den Norden Ohios, wo ich demnächst für ein paar Monate leben würde.
Nach meiner Ankunft schrieb ich E-Mails, ich gab ein Interview für eine Stadtzeitung, ich absolvierte meine Lesung. Dieser Tagesablauf wiederholte sich ein paarmal. Am letzten Abend der sieben oder acht Tage dauernden Reise ging ich mit einem Universitätsprofessor, seiner Frau und ein paar Studenten im Anschluss an die Veranstaltung in einen Kartoffelpub.
Ich erwähne diese alltäglichen Verrichtungen, weil die meisten überraschenden Vorfälle in unserem Leben gleichsam nebenbei passieren. Wir setzen nicht aus. Wir halten nicht inne. (Ich habe das Innehalten immer für eine eigentümliche, in Wahrheit kaum durchführbare Übung gehalten.) Wir bauen, was uns überrascht hat, in unser gewohntes Leben ein. Wir gehen unserer Arbeit nach. Wir funktionieren. Vielleicht ist es besser so. Auf diese Weise versuchen wir, der zerstörerischen Kraft unerwarteter Veränderungen aus dem Weg zu gehen. Dem Schock auszuweichen, jenen unzähligen kleinen und größeren Erschütterungen im Leben, die am Ende womöglich sogar der Kitt sind, der die anderen Geschehnisse, die harmloseren, alltäglichen, zusammenhält.
Andere, scheinbar unwesentliche Details hingegen sind mir bis heute sehr genau im Gedächtnis. Die Farbe ihrer Jacke (grün-schwarz), einer Wetterjacke, auf deren linken Armel ein Logo gestickt war, ein Reiter im Sprung. Dazu flache, praktische Schuhe (was ich vielleicht nur daraus schließen konnte, wie sie dagestanden hatte). Vielleicht lag es am Schreck, dass ich mehr als ihren Anblick das zurückbehalten habe: Sie hatte sich mir höflich genähert, fast zögerlich. Ihre freundliche Stimme sprudelte nicht drauflos. Und obwohl sie keine zierliche, zarte Person war und viel größer als ich, wich sie bei meiner Umarmung einen winzigen Moment zurück. Mit so viel Schwung hatte sie nicht gerechnet.
Vor allem scheint sich erst jetzt, mit dem Abstand von Jahren, in großer Klarheit zu zeigen, wie die Dinge, die in den Monaten und Jahren danach passiert sind, miteinander zusammenhängen. Erst jetzt kann ich mich zurückfallen lassen in jene Zeit, den Winter in Ohio, der der Anfang einer langen Phase war, in der ich unfähig wurde, etwas zu empfinden, zu denken und auf unbeschwerte Art zu leben, ja mir sogar die Sprache wegblieb, sodass ich mein Leiden einem Neurologen gegenüber nur mit den Worten beschreiben konnte, ich säße in einem schwarzen Loch, dem gewöhnlichsten aller Bilder, wenn man versucht zu erklären, dass man in einen ausweglosen Zustand geraten ist. (Tatsächlich schämte ich mich für den abgedroschenen Ausdruck mehr als für meinen Zustand.) Es waren Monate und Jahre, in denen sich alles zu verändern schien, meine Sicht auf die Welt, die Liebe, auf meinen Mann und meine Kinder.
Wobei mir das Wort »mein« in diesem Zusammenhang inzwischen anmaßend vorkommt.
An dem Abend im Dezember hatte ich keine Sekunde ans Schreiben gedacht. Ich verspürte nicht das Bedürfnis, irgendetwas von der Begegnung mit der fremden Frau zu notieren. Nachdem ich mich vom Leiter des Kulturhauses verabschiedet und das Restaurant verlassen hatte, ging ich durch die menschenleere Innenstadt, vorbei an den geschlossenen Geschäften. Im Gehen kramte ich nach meinem Telefon. Ohne zu zögern, wählte ich die Nummer meiner Schwester. Meiner richtigen, wie ich mir sagte. Sogleich überkam mich ein eigenartiges Gefühl. War es Schuld? Scham? Ich rief sie an, ohne dass ich darüber nachgedacht hätte. Ich tat es automatisch, oder anders — ich folgte einer absoluten Überzeugung, die besagte, dass es nur einen Menschen gab, den das, was an dem Abend passiert war, etwas anging: meine Schwester.
Aufgebracht schilderte ich, was vorgefallen war. Ich musste nicht sehr lange reden. Meine Schwester gab mir sofort recht. Wie absurd! Was für ein dreister Übergriff! Wir waren uns einig. Wir machten sogar ein paar Scherze, um der Situation das Ungeheuerliche zu nehmen. Ich war beruhigt.
Als ich das Telefon wieder verstaut hatte, begann es zu schneien, und mir fiel auf, dass ich meine Schwester schon sehr lange nicht mehr angerufen hatte. Fast war ich der fremden Frau dankbar. Ihr unerwarteter Auftritt hatte uns eine Möglichkeit gegeben zusammenzurücken. Unser monatelanges Schweigen, ihr Groll, all das schien mit einem Mal vergessen. Dank dieser Frau waren meine Schwester und ich uns plötzlich wieder nah.
Zurück in meinem Hotelzimmer, stellte ich den Fernseher an und ging ins Bad, wo ich zu weinen anfing. Ich habe später, wenn ich über die ganze Geschichte nachdachte, nie mehr so geweint wie an diesem Abend. Später machte ich mir Gedanken, ich wog die Dinge ab, forschte nach Ursachen, stellte rationale Überlegungen an. An diesem Abend aber stand ich in der Dusche, die Stirn an die Fliesen gelehnt, den Duschkopf an mich gepresst, und weinte.
Möglicherweise, sage ich mir jetzt, gab es für meine Tränen noch einen anderen Grund als nur den überraschenden Auftritt der Frau. Möglicherweise verbanden sich mehrere emotionale Zustände miteinander und verschafften sich auf diesem Wege Ausdruck: Ich hatte die kurze Lesereise dafür genutzt, die Milch in meiner Brust loszuwerden, mit der ich fast sieben Monate lang mein jüngeres Kind versorgt hatte. Bislang hatte ich es erlösend gefunden, dass das Kind so weit weg von mir war. So kamen wir beide nicht in Versuchung. Wenn das weiße Rinnsal im Abfluss irgendeines Waschbeckens oder einer Badewanne unter mir verschwand, hatte ich ohne Bedauern zugeschaut. An diesem Abend aber gab mir der Anblick der weggespülten Milch einen Stich. Ich wusste, dies war das letzte Mal, mein Auftrag war erfüllt. In ein paar Tagen wäre ich wieder wie vorher, ich würde aussehen, als wäre nichts geschehen. Die Mutter-Kind-Blase hätte sich für immer geteilt und würde fortan in Form zweier getrennter Blasen durch die Welt treiben.
Jetzt, nach all den Jahren, haben sich die beiden Ereignisse miteinander verknüpft. In dem Moment, in dem ich ein Familienmitglied von mir abtrennen wollte, war ein neues aufgetaucht. Ich kappte eine Verbindung, und im selben Augenblick wurde eine neue Verbindung hergestellt. Als sollte ein Ausgleich geschaffen werden. Eine Art Gerechtigkeit, verordnet von einer Instanz, die, wie ich mir hin und wieder ausmale, ausschließlich für eine solche Entschädigung zwischen den Erdenbewohnern zuständig ist.
© dtv Verlag, 2022
S. 6-14
What’s that on your pocket?
at’s nothing. It’s just a little blood.
Kay (Meg Ryan) zu Arlis (Dennis Quaid)
in »Flesh and Bone«
at’s nothing. It’s just a little blood.
Kay (Meg Ryan) zu Arlis (Dennis Quaid)
in »Flesh and Bone«
1
An dem Tag, einem Dienstag im Dezember, war ich zu Gast im Kulturhaus einer norddeutschen Stadt und las aus meinem neuen Roman vor. Nach der Veranstaltung trat eine Frau zu mir an den Tisch, an dem ich noch sitzen geblieben war, um das eine oder andere Buch zu signieren. Sie schob mir ihr Exemplar hin. Während ich mich darüberbeugte und meinen Namen hineinzuschreiben begann, sagte sie:Wir haben übrigens denselben Vater.
In meiner Erinnerung bricht mir bei diesem Satz der Füller aus. Die Feder entgleist, und es entsteht eine lange, tiefe Linie auf dem Papier. Eine Linie des Schocks. Als wäre ich mitten in der Unterschrift von einer Kugel getroffen worden.
In Wirklichkeit — und zu meiner eigenen Verblüffung, wie ich später oft dachte, ja im Grunde bis heute denke — sprang ich sofort auf und fiel der wildfremden Frau schluchzend um den Hals.
Die anderen Gäste, es waren nur sehr wenige, waren schon im Aufbruch begriffen. Der Leiter des Kulturhauses hatte die Mikrofonanlage abgebaut und wartete mit einem Schlüsselbund in der Hand am Ausgang. Es war verabredet, dass wir nach der Lesung noch etwas essen gehen würden. Auf dem Weg ins Restaurant erzählte ich ihm von einer Frau aus dem Publikum, die mich angesprochen habe. Ich tat es beiläufig, eine schräge Anekdote, wie man sie manchmal erzählt, wenn jemand bei einer Lesung eine seltsame Frage gestellt hat oder einem im Anschluss einen Ordner mit seiner selbst verfassten Lebensgeschichte überreichen wollte. Der Kulturhausleiter lachte kurz, er schien mit den Gedanken woanders.
Wenig später, beim Essen, konnte ich mich nur schlecht auf das Gespräch konzentrieren und brach bald unter einem Vorwand auf, was er sichtlich erleichtert hinnahm.
2
Den darauf folgenden Vormittag verbrachte ich damit, durch die mit Lichterkugeln und Tannenzweigen geschmückte Einkaufsstraße der Stadt zu gehen. In einem großen Niederegger-Geschäft kaufte ich Marzipanpralinen für das bevorstehende Weihnachtsfest. (Weder mein Mann noch das ältere Kind mochte Marzipan, aber mir gefiel die rot-gold glänzende Verpackung, die bereits wie ein Geschenk aussah.) Später stieß ich zwischen den üblichen Drogerieketten und Allerweltsläden auf das Geschäft eines Playmobil-Sammlers, in dem ich verschiedenes Feuerwehr-Zubehör kaufte — etwas, von dem das ältere Kind zu der Zeit fasziniert war, unter anderem ein rotes Sprungtuch, meinen Hydraulikspreizer und eine winzige Rettungssäge —, bevor ich in den Zug stieg und in eine andere Stadt weiterreiste, zur nächsten Lesung.
Unterwegs blätterte ich in einem Buch über die USA. Vor allem las ich die Seiten über den Norden Ohios, wo ich demnächst für ein paar Monate leben würde.
Nach meiner Ankunft schrieb ich E-Mails, ich gab ein Interview für eine Stadtzeitung, ich absolvierte meine Lesung. Dieser Tagesablauf wiederholte sich ein paarmal. Am letzten Abend der sieben oder acht Tage dauernden Reise ging ich mit einem Universitätsprofessor, seiner Frau und ein paar Studenten im Anschluss an die Veranstaltung in einen Kartoffelpub.
Ich erwähne diese alltäglichen Verrichtungen, weil die meisten überraschenden Vorfälle in unserem Leben gleichsam nebenbei passieren. Wir setzen nicht aus. Wir halten nicht inne. (Ich habe das Innehalten immer für eine eigentümliche, in Wahrheit kaum durchführbare Übung gehalten.) Wir bauen, was uns überrascht hat, in unser gewohntes Leben ein. Wir gehen unserer Arbeit nach. Wir funktionieren. Vielleicht ist es besser so. Auf diese Weise versuchen wir, der zerstörerischen Kraft unerwarteter Veränderungen aus dem Weg zu gehen. Dem Schock auszuweichen, jenen unzähligen kleinen und größeren Erschütterungen im Leben, die am Ende womöglich sogar der Kitt sind, der die anderen Geschehnisse, die harmloseren, alltäglichen, zusammenhält.
3
Jahrelang habe ich über das Vorkommnis nachgedacht. Hin und wieder unternahm ich den Versuch, darüber zu schreiben. Ich ermahnte mich, dass ich nicht noch mehr Zeit verlieren dürfe, wenn ich darüber schreiben wollte. Dass mir die Erinnerungen daran sonst abhandenkämen. Dann aber wurde mir klar, dass ich schon vieles nicht mehr wusste, ja an bestimmte Dinge hatte ich mich schon am nächsten Tag kaum mehr erinnert. Zum Beispiel daran, welche Worte zwischen der Frau und mir gefallen waren. Was hatten wir gesagt, wie lange hatte unser Gespräch an meinem Lesungstisch gedauert?Andere, scheinbar unwesentliche Details hingegen sind mir bis heute sehr genau im Gedächtnis. Die Farbe ihrer Jacke (grün-schwarz), einer Wetterjacke, auf deren linken Armel ein Logo gestickt war, ein Reiter im Sprung. Dazu flache, praktische Schuhe (was ich vielleicht nur daraus schließen konnte, wie sie dagestanden hatte). Vielleicht lag es am Schreck, dass ich mehr als ihren Anblick das zurückbehalten habe: Sie hatte sich mir höflich genähert, fast zögerlich. Ihre freundliche Stimme sprudelte nicht drauflos. Und obwohl sie keine zierliche, zarte Person war und viel größer als ich, wich sie bei meiner Umarmung einen winzigen Moment zurück. Mit so viel Schwung hatte sie nicht gerechnet.
Vor allem scheint sich erst jetzt, mit dem Abstand von Jahren, in großer Klarheit zu zeigen, wie die Dinge, die in den Monaten und Jahren danach passiert sind, miteinander zusammenhängen. Erst jetzt kann ich mich zurückfallen lassen in jene Zeit, den Winter in Ohio, der der Anfang einer langen Phase war, in der ich unfähig wurde, etwas zu empfinden, zu denken und auf unbeschwerte Art zu leben, ja mir sogar die Sprache wegblieb, sodass ich mein Leiden einem Neurologen gegenüber nur mit den Worten beschreiben konnte, ich säße in einem schwarzen Loch, dem gewöhnlichsten aller Bilder, wenn man versucht zu erklären, dass man in einen ausweglosen Zustand geraten ist. (Tatsächlich schämte ich mich für den abgedroschenen Ausdruck mehr als für meinen Zustand.) Es waren Monate und Jahre, in denen sich alles zu verändern schien, meine Sicht auf die Welt, die Liebe, auf meinen Mann und meine Kinder.
Wobei mir das Wort »mein« in diesem Zusammenhang inzwischen anmaßend vorkommt.
4
An dem Abend im Dezember hatte ich keine Sekunde ans Schreiben gedacht. Ich verspürte nicht das Bedürfnis, irgendetwas von der Begegnung mit der fremden Frau zu notieren. Nachdem ich mich vom Leiter des Kulturhauses verabschiedet und das Restaurant verlassen hatte, ging ich durch die menschenleere Innenstadt, vorbei an den geschlossenen Geschäften. Im Gehen kramte ich nach meinem Telefon. Ohne zu zögern, wählte ich die Nummer meiner Schwester. Meiner richtigen, wie ich mir sagte. Sogleich überkam mich ein eigenartiges Gefühl. War es Schuld? Scham? Ich rief sie an, ohne dass ich darüber nachgedacht hätte. Ich tat es automatisch, oder anders — ich folgte einer absoluten Überzeugung, die besagte, dass es nur einen Menschen gab, den das, was an dem Abend passiert war, etwas anging: meine Schwester.
Aufgebracht schilderte ich, was vorgefallen war. Ich musste nicht sehr lange reden. Meine Schwester gab mir sofort recht. Wie absurd! Was für ein dreister Übergriff! Wir waren uns einig. Wir machten sogar ein paar Scherze, um der Situation das Ungeheuerliche zu nehmen. Ich war beruhigt.
Als ich das Telefon wieder verstaut hatte, begann es zu schneien, und mir fiel auf, dass ich meine Schwester schon sehr lange nicht mehr angerufen hatte. Fast war ich der fremden Frau dankbar. Ihr unerwarteter Auftritt hatte uns eine Möglichkeit gegeben zusammenzurücken. Unser monatelanges Schweigen, ihr Groll, all das schien mit einem Mal vergessen. Dank dieser Frau waren meine Schwester und ich uns plötzlich wieder nah.
Zurück in meinem Hotelzimmer, stellte ich den Fernseher an und ging ins Bad, wo ich zu weinen anfing. Ich habe später, wenn ich über die ganze Geschichte nachdachte, nie mehr so geweint wie an diesem Abend. Später machte ich mir Gedanken, ich wog die Dinge ab, forschte nach Ursachen, stellte rationale Überlegungen an. An diesem Abend aber stand ich in der Dusche, die Stirn an die Fliesen gelehnt, den Duschkopf an mich gepresst, und weinte.
Möglicherweise, sage ich mir jetzt, gab es für meine Tränen noch einen anderen Grund als nur den überraschenden Auftritt der Frau. Möglicherweise verbanden sich mehrere emotionale Zustände miteinander und verschafften sich auf diesem Wege Ausdruck: Ich hatte die kurze Lesereise dafür genutzt, die Milch in meiner Brust loszuwerden, mit der ich fast sieben Monate lang mein jüngeres Kind versorgt hatte. Bislang hatte ich es erlösend gefunden, dass das Kind so weit weg von mir war. So kamen wir beide nicht in Versuchung. Wenn das weiße Rinnsal im Abfluss irgendeines Waschbeckens oder einer Badewanne unter mir verschwand, hatte ich ohne Bedauern zugeschaut. An diesem Abend aber gab mir der Anblick der weggespülten Milch einen Stich. Ich wusste, dies war das letzte Mal, mein Auftrag war erfüllt. In ein paar Tagen wäre ich wieder wie vorher, ich würde aussehen, als wäre nichts geschehen. Die Mutter-Kind-Blase hätte sich für immer geteilt und würde fortan in Form zweier getrennter Blasen durch die Welt treiben.
Jetzt, nach all den Jahren, haben sich die beiden Ereignisse miteinander verknüpft. In dem Moment, in dem ich ein Familienmitglied von mir abtrennen wollte, war ein neues aufgetaucht. Ich kappte eine Verbindung, und im selben Augenblick wurde eine neue Verbindung hergestellt. Als sollte ein Ausgleich geschaffen werden. Eine Art Gerechtigkeit, verordnet von einer Instanz, die, wie ich mir hin und wieder ausmale, ausschließlich für eine solche Entschädigung zwischen den Erdenbewohnern zuständig ist.
Julia Schoch „Das Vorkommnis. Biographie einer Frau“ /Incydent. Biografia pewnej kobiety/
© dtv Verlag, 2022
S. 6-14
Übersetzt von Katarzyna Łakomik
Księga pierwsza
A tak w ogóle to mamy tego samego ojca.
W moich wspomnieniach po usłyszeniu tego zdania moje pióro wybuchło. Stalówka wykrzywiła się i na papierze powstała długa, głęboka kreska. Kreska szoku. Jakbym w trakcie składania podpisu została trafiona kulą.
W rzeczywistości – i ku własnemu zdumieniu, jak często wspominałam w późniejszym czasie, a nawet wspominam do dziś – natychmiast się poderwałam, zatchnęłam i rzuciłam tej absolutnie obcej kobiecie na szyję.
Pozostali goście, a było ich niewielu, zaczęli już wychodzić. Dyrektor domu kultury zdążył zdemontować zestaw nagłaśniający i czekał właśnie przy wyjściu z pękiem kluczy w ręku.
Umówiliśmy się, że po spotkaniu wyjdziemy razem coś zjeść. W drodze do restauracji opowiedziałam mu o zagadnięciu przez kobietę z widowni. Zrobiłam to mimochodem, jakbym opowiadała osobliwą anegdotę z wieczoru autorskiego, na którym padło jakieś dziwne pytanie albo ktoś chciał mi wręczyć teczkę ze spisaną przez siebie historią swojego życia. Dyrektor zaśmiał się raptownie, sprawiając wrażenie, jakby był myślami zupełnie gdzieś indziej.
Podczas późniejszej kolacji z trudem udawało mi się skupić na rozmowie, a wkrótce potem stamtąd wyszłam pod jakimś pretekstem, co dyrektor przyjął z wyraźną ulgą.
Następne przedpołudnie spędziłam, spacerując deptakiem udekorowanym świetlistymi kulami i gałązkami choinki. W dużym sklepie firmowym Niedereggera kupiłam marcepanowe pralinki na nadchodzące święta Bożego Narodzenia. (Ani mój mąż ani starsze dziecko nie przepadali za marcepanem, ale podobały mi się te połyskujące czerwono-złote opakowania, które same w sobie wyglądają jak prezenty). Idąc dalej, dostrzegłam między popularnymi drogeriami i butikami fair trade sklep z zabawkami Playmobila, gdzie kupiłam różne akcesoria straży pożarnej, którą starsze dziecko fascynowało się w tamtym czasie – między innymi czerwoną płachtę ratowniczą, rozpierak hydrauliczny i malutką piłę spalinową – a potem wsiadłam do pociągu i odjechałam do kolejnego miasta na następne spotkanie.
W drodze wertowałam książkę o Stanach, skupiając się głównie na stronach o północnym Ohio, dokąd niebawem miałam się udać na kilka miesięcy.
Dotarłszy na miejsce, napisałam parę maili, udzieliłam wywiadu miejscowej gazecie i wystąpiłam na swoim wieczorze autorskim. Ten rytm dnia powtórzył się jeszcze parę razy. Ostatniego wieczoru tego tournée trwającego siedem czy osiem dni zaraz po spotkaniu z czytelnikami wybrałam się z pewnym profesorem, jego żoną i paroma studentami do baru ziemniaczanego.
Wymieniam te codzienne czynności, ponieważ większość niespodziewanych sytuacji w życiu zdarza się niejako przy okazji. Nie zatrzymujemy się. Nie robimy przerw. (Zawsze uważałam robienie przerw za coś osobliwego, w rzeczywistości prawie niewykonalnego). Niespodziewane wydarzenia włączamy do naszej codzienności. Wykonujemy swoją pracę. Jesteśmy na chodzie. Może tak jest lepiej. Próbujemy w ten sposób zrobić unik przed niszczącą siłą niespodziewanych zmian. Uchronić się przed szokiem, przed tymi niezliczonymi mniejszymi i większymi wstrząsami, które w ostatecznym rozrachunku mogą nawet okazać się w życiu spoiwem łączącym inne wydarzenia, te niegroźne, codzienne.
Przez całe lata wracałam myślami do tego incydentu. Czasami podejmowałam próby spisania całej historii. Karciłam samą siebie, że nie powinnam tracić więcej czasu, jeśli naprawdę chcę to zrobić. Inaczej po prostu wspomnienia o tamtych wydarzeniach zaginą. A potem docierało do mnie, że sporo już zapomniałam, ba, niektóre szczegóły umknęły mi już nazajutrz. Na przykład słowa, które padły między mną a tą kobietą. Co takiego sobie powiedziałyśmy, jak długo trwała nasza rozmowa?
Natomiast inne, pozornie nieistotne detale zachowały się w mojej pamięci aż do dziś. Kolor jej kurtki, a dokładniej kurtki przeciwdeszczowej (zielono-czarna) z wyhaftowanym na lewym rękawie logo ze skaczącym jeźdźcem. Do tego praktyczne buty na płaskim obcasie (co wywnioskowałam chyba wyłącznie ze sposobu, jak stała). Być może pod wpływem szoku oprócz jej wyglądu zachowałam w pamięci również fakt, że podeszła do mnie z pewną uprzejmością, nieomal z wahaniem. Jej przyjemny głos nie zasypał mnie potokiem słów. I chociaż nie miała kruchej, delikatnej sylwetki i była ode mnie wyższa, w reakcji na mój uścisk na ułamek sekundy się cofnęła. Nie spodziewała się takiej wylewności.
Przede wszystkim dopiero teraz, z perspektywy lat, wyraźnie dostrzegam, jak wiążą się ze sobą wydarzenia z następnych miesięcy i lat. Dopiero teraz mogę wrócić wspomnieniami do tamtych czasów, do zimy w Ohio, początków długiej fazy, w której utraciłam zdolność odczuwania czegokolwiek, myślenia i życia w sposób beztroski, a nawet odebrało mi mowę – i to do tego stopnia, że potrafiłam opisać neurologowi swoje cierpienie jedynie za pomocą określenia, że jestem w czarnej dziurze, najbanalniejszego ze wszystkich obrazów, jakie człowiek wybiera, próbując wyjaśnić, że znalazł się w sytuacji bez wyjścia. (W istocie bardziej wstydziłam się użycia tego oklepanego frazesu niż swojego stanu.) Mijały miesiące i lata, podczas których wszystko zdawało się zmieniać – mój sposób postrzegania świata, miłości, męża i dzieci.
Choć właściwie z perspektywy czasu słowo „mój” w tym kontekście wydaje się niestosowne.
Tamtego grudniowego wieczoru nawet przez sekundę nie pomyślałam o pisaniu. Nie czułam potrzeby, żeby zrobić choćby notatkę ze spotkania z nieznajomą. Po pożegnaniu z dyrektorem domu kultury i opuszczeniu restauracji przemierzałam wyludnione ulice śródmieścia, mijając pozamykane sklepy. Podczas spaceru wyjęłam telefon. Bez wahania wybrałam numer siostry. Tej prawdziwej, jak sobie pomyślałam. Jednocześnie ogarnęło mnie jakieś dziwne uczucie. Wstyd? Wyrzuty sumienia? Zadzwoniłam do niej, nie zastanawiając się nad tym. Zrobiłam to machinalnie, albo inaczej, podążając za swoim bezwzględnym przeświadczeniem, że istnieje tylko jeden człowiek, którego mogłyby obejść wydarzenia tamtego wieczoru, i jest nim moja siostra.
Ze wzburzeniem opisałam jej całe zajście. Nie musiałam się nad tym długo rozwodzić. Moja siostra natychmiast przyznała mi rację. Co za absurd! Cóż za zuchwałość! Byłyśmy co do tego zgodne. Nawet sobie trochę pożartowałyśmy, żeby pozbawić całą sytuację grozy. Uspokoiłam się.
Kiedy schowałam telefon, zaczął padać śnieg i zdałam sobie sprawę, że bardzo długo nie dzwoniłam do siostry. Byłam tej obcej kobiecie niemal wdzięczna. Jej niespodziewane pojawienie się doprowadziło do tego, że odzyskałam z siostrą kontakt. Nasze kilkumiesięczne milczenie, jej żale, wszystko to zdawało się w jednej chwili odejść w zapomnienie. Dzięki tej kobiecie nagle znów się do siebie zbliżyłyśmy.
Po powrocie do swojego pokoju w hotelu włączyłam telewizor i poszłam do łazienki, gdzie wybuchnęłam płaczem. Kiedy później zastanawiałam się nad tamtymi wydarzeniami, nigdy nie płakałam tak jak wtedy. Czasami rozmyślałam nad tym wszystkim, roztrząsałam, dociekałam przyczyn, prowadziłam racjonalne rozważania. Ale tamtego wieczoru stałam pod prysznicem z czołem opartym o kafelki, przyciskając do siebie słuchawkę prysznica, i płakałam.
Być może, jak sobie teraz powtarzam, istniał jakiś inny powód moich łez niż tylko niespodziewane pojawienie się tej kobiety. Może kilka stanów emocjonalnych nałożyło się na siebie i zyskało w ten sposób ujście – może wykorzystałam to tournée, by stracić pokarm, którym przez niemal siedem miesięcy żywiłam młodsze dziecko. Do tamtej pory fakt, że znalazło się tak daleko ode mnie, traktowałam jak wybawienie. Dzięki temu żadne z nas nie było wystawione na pokusę. Patrzyłam bez cienia żalu, kiedy biała strużka znikała pode mną w odpływie zlewu czy wanny. Tego wieczoru jednak na widok spływającego mleka poczułam ukłucie. Wiedziałam, że to ostatni raz, wykonałam swoje zadanie. Za kilka dni będę taka jak dawniej, będę sprawiać wrażenie, jakby nic się nie stało. Bańka z matką i dzieckiem rozdzieli się na zawsze i odtąd będzie dryfować po świecie w postaci dwóch odrębnych baniek.
Teraz, po tych wszystkich latach, te dwa wydarzenia splotły się ze sobą w jedno. W chwili, gdy chciałam odciąć od siebie jednego członka rodziny, pojawił się nowy. Przecięłam jedno połączenie i w tym samym momencie powstało nowe. Jakby musiała zostać przywrócona równowaga. Jakiś rodzaj sprawiedliwości ustanowionej przez instancję, która, jak sobie czasem wyobrażam, odpowiada wyłącznie za przyznawanie mieszkańcom Ziemi tego rodzaju kompensaty.
© dtv Verlag, 2022
S. 6-14
Übersetzt von Katarzyna Łakomik
Księga pierwsza
What’s that on your pocket?
That’s nothing. It’s just a little blood.
Kay (Meg Ryan) do Arlisa (Dennis Quaid) w „Krew z krwi, kość z kości”
That’s nothing. It’s just a little blood.
Kay (Meg Ryan) do Arlisa (Dennis Quaid) w „Krew z krwi, kość z kości”
1
Tamtego dnia, pewnego grudniowego wtorku, byłam zaproszona do domu kultury w jednym z północnoniemieckich miast, gdzie podczas wieczoru autorskiego prezentowałam swoją nową powieść. Po zakończeniu spotkania pewna kobieta podeszła do stolika, przy którym podpisywałam książki. Podsunęła mi swój egzemplarz. Kiedy się nad nim pochyliłam i zaczęłam składać autograf, odezwała się do mnie:A tak w ogóle to mamy tego samego ojca.
W moich wspomnieniach po usłyszeniu tego zdania moje pióro wybuchło. Stalówka wykrzywiła się i na papierze powstała długa, głęboka kreska. Kreska szoku. Jakbym w trakcie składania podpisu została trafiona kulą.
W rzeczywistości – i ku własnemu zdumieniu, jak często wspominałam w późniejszym czasie, a nawet wspominam do dziś – natychmiast się poderwałam, zatchnęłam i rzuciłam tej absolutnie obcej kobiecie na szyję.
Pozostali goście, a było ich niewielu, zaczęli już wychodzić. Dyrektor domu kultury zdążył zdemontować zestaw nagłaśniający i czekał właśnie przy wyjściu z pękiem kluczy w ręku.
Umówiliśmy się, że po spotkaniu wyjdziemy razem coś zjeść. W drodze do restauracji opowiedziałam mu o zagadnięciu przez kobietę z widowni. Zrobiłam to mimochodem, jakbym opowiadała osobliwą anegdotę z wieczoru autorskiego, na którym padło jakieś dziwne pytanie albo ktoś chciał mi wręczyć teczkę ze spisaną przez siebie historią swojego życia. Dyrektor zaśmiał się raptownie, sprawiając wrażenie, jakby był myślami zupełnie gdzieś indziej.
Podczas późniejszej kolacji z trudem udawało mi się skupić na rozmowie, a wkrótce potem stamtąd wyszłam pod jakimś pretekstem, co dyrektor przyjął z wyraźną ulgą.
2
Następne przedpołudnie spędziłam, spacerując deptakiem udekorowanym świetlistymi kulami i gałązkami choinki. W dużym sklepie firmowym Niedereggera kupiłam marcepanowe pralinki na nadchodzące święta Bożego Narodzenia. (Ani mój mąż ani starsze dziecko nie przepadali za marcepanem, ale podobały mi się te połyskujące czerwono-złote opakowania, które same w sobie wyglądają jak prezenty). Idąc dalej, dostrzegłam między popularnymi drogeriami i butikami fair trade sklep z zabawkami Playmobila, gdzie kupiłam różne akcesoria straży pożarnej, którą starsze dziecko fascynowało się w tamtym czasie – między innymi czerwoną płachtę ratowniczą, rozpierak hydrauliczny i malutką piłę spalinową – a potem wsiadłam do pociągu i odjechałam do kolejnego miasta na następne spotkanie.
W drodze wertowałam książkę o Stanach, skupiając się głównie na stronach o północnym Ohio, dokąd niebawem miałam się udać na kilka miesięcy.
Dotarłszy na miejsce, napisałam parę maili, udzieliłam wywiadu miejscowej gazecie i wystąpiłam na swoim wieczorze autorskim. Ten rytm dnia powtórzył się jeszcze parę razy. Ostatniego wieczoru tego tournée trwającego siedem czy osiem dni zaraz po spotkaniu z czytelnikami wybrałam się z pewnym profesorem, jego żoną i paroma studentami do baru ziemniaczanego.
Wymieniam te codzienne czynności, ponieważ większość niespodziewanych sytuacji w życiu zdarza się niejako przy okazji. Nie zatrzymujemy się. Nie robimy przerw. (Zawsze uważałam robienie przerw za coś osobliwego, w rzeczywistości prawie niewykonalnego). Niespodziewane wydarzenia włączamy do naszej codzienności. Wykonujemy swoją pracę. Jesteśmy na chodzie. Może tak jest lepiej. Próbujemy w ten sposób zrobić unik przed niszczącą siłą niespodziewanych zmian. Uchronić się przed szokiem, przed tymi niezliczonymi mniejszymi i większymi wstrząsami, które w ostatecznym rozrachunku mogą nawet okazać się w życiu spoiwem łączącym inne wydarzenia, te niegroźne, codzienne.
3
Przez całe lata wracałam myślami do tego incydentu. Czasami podejmowałam próby spisania całej historii. Karciłam samą siebie, że nie powinnam tracić więcej czasu, jeśli naprawdę chcę to zrobić. Inaczej po prostu wspomnienia o tamtych wydarzeniach zaginą. A potem docierało do mnie, że sporo już zapomniałam, ba, niektóre szczegóły umknęły mi już nazajutrz. Na przykład słowa, które padły między mną a tą kobietą. Co takiego sobie powiedziałyśmy, jak długo trwała nasza rozmowa?
Natomiast inne, pozornie nieistotne detale zachowały się w mojej pamięci aż do dziś. Kolor jej kurtki, a dokładniej kurtki przeciwdeszczowej (zielono-czarna) z wyhaftowanym na lewym rękawie logo ze skaczącym jeźdźcem. Do tego praktyczne buty na płaskim obcasie (co wywnioskowałam chyba wyłącznie ze sposobu, jak stała). Być może pod wpływem szoku oprócz jej wyglądu zachowałam w pamięci również fakt, że podeszła do mnie z pewną uprzejmością, nieomal z wahaniem. Jej przyjemny głos nie zasypał mnie potokiem słów. I chociaż nie miała kruchej, delikatnej sylwetki i była ode mnie wyższa, w reakcji na mój uścisk na ułamek sekundy się cofnęła. Nie spodziewała się takiej wylewności.
Przede wszystkim dopiero teraz, z perspektywy lat, wyraźnie dostrzegam, jak wiążą się ze sobą wydarzenia z następnych miesięcy i lat. Dopiero teraz mogę wrócić wspomnieniami do tamtych czasów, do zimy w Ohio, początków długiej fazy, w której utraciłam zdolność odczuwania czegokolwiek, myślenia i życia w sposób beztroski, a nawet odebrało mi mowę – i to do tego stopnia, że potrafiłam opisać neurologowi swoje cierpienie jedynie za pomocą określenia, że jestem w czarnej dziurze, najbanalniejszego ze wszystkich obrazów, jakie człowiek wybiera, próbując wyjaśnić, że znalazł się w sytuacji bez wyjścia. (W istocie bardziej wstydziłam się użycia tego oklepanego frazesu niż swojego stanu.) Mijały miesiące i lata, podczas których wszystko zdawało się zmieniać – mój sposób postrzegania świata, miłości, męża i dzieci.
Choć właściwie z perspektywy czasu słowo „mój” w tym kontekście wydaje się niestosowne.
4
Tamtego grudniowego wieczoru nawet przez sekundę nie pomyślałam o pisaniu. Nie czułam potrzeby, żeby zrobić choćby notatkę ze spotkania z nieznajomą. Po pożegnaniu z dyrektorem domu kultury i opuszczeniu restauracji przemierzałam wyludnione ulice śródmieścia, mijając pozamykane sklepy. Podczas spaceru wyjęłam telefon. Bez wahania wybrałam numer siostry. Tej prawdziwej, jak sobie pomyślałam. Jednocześnie ogarnęło mnie jakieś dziwne uczucie. Wstyd? Wyrzuty sumienia? Zadzwoniłam do niej, nie zastanawiając się nad tym. Zrobiłam to machinalnie, albo inaczej, podążając za swoim bezwzględnym przeświadczeniem, że istnieje tylko jeden człowiek, którego mogłyby obejść wydarzenia tamtego wieczoru, i jest nim moja siostra.
Ze wzburzeniem opisałam jej całe zajście. Nie musiałam się nad tym długo rozwodzić. Moja siostra natychmiast przyznała mi rację. Co za absurd! Cóż za zuchwałość! Byłyśmy co do tego zgodne. Nawet sobie trochę pożartowałyśmy, żeby pozbawić całą sytuację grozy. Uspokoiłam się.
Kiedy schowałam telefon, zaczął padać śnieg i zdałam sobie sprawę, że bardzo długo nie dzwoniłam do siostry. Byłam tej obcej kobiecie niemal wdzięczna. Jej niespodziewane pojawienie się doprowadziło do tego, że odzyskałam z siostrą kontakt. Nasze kilkumiesięczne milczenie, jej żale, wszystko to zdawało się w jednej chwili odejść w zapomnienie. Dzięki tej kobiecie nagle znów się do siebie zbliżyłyśmy.
Po powrocie do swojego pokoju w hotelu włączyłam telewizor i poszłam do łazienki, gdzie wybuchnęłam płaczem. Kiedy później zastanawiałam się nad tamtymi wydarzeniami, nigdy nie płakałam tak jak wtedy. Czasami rozmyślałam nad tym wszystkim, roztrząsałam, dociekałam przyczyn, prowadziłam racjonalne rozważania. Ale tamtego wieczoru stałam pod prysznicem z czołem opartym o kafelki, przyciskając do siebie słuchawkę prysznica, i płakałam.
Być może, jak sobie teraz powtarzam, istniał jakiś inny powód moich łez niż tylko niespodziewane pojawienie się tej kobiety. Może kilka stanów emocjonalnych nałożyło się na siebie i zyskało w ten sposób ujście – może wykorzystałam to tournée, by stracić pokarm, którym przez niemal siedem miesięcy żywiłam młodsze dziecko. Do tamtej pory fakt, że znalazło się tak daleko ode mnie, traktowałam jak wybawienie. Dzięki temu żadne z nas nie było wystawione na pokusę. Patrzyłam bez cienia żalu, kiedy biała strużka znikała pode mną w odpływie zlewu czy wanny. Tego wieczoru jednak na widok spływającego mleka poczułam ukłucie. Wiedziałam, że to ostatni raz, wykonałam swoje zadanie. Za kilka dni będę taka jak dawniej, będę sprawiać wrażenie, jakby nic się nie stało. Bańka z matką i dzieckiem rozdzieli się na zawsze i odtąd będzie dryfować po świecie w postaci dwóch odrębnych baniek.
Teraz, po tych wszystkich latach, te dwa wydarzenia splotły się ze sobą w jedno. W chwili, gdy chciałam odciąć od siebie jednego członka rodziny, pojawił się nowy. Przecięłam jedno połączenie i w tym samym momencie powstało nowe. Jakby musiała zostać przywrócona równowaga. Jakiś rodzaj sprawiedliwości ustanowionej przez instancję, która, jak sobie czasem wyobrażam, odpowiada wyłącznie za przyznawanie mieszkańcom Ziemi tego rodzaju kompensaty.
Übersetzerin
© Katarzyna Łakomik, Privatarchiv
Katarzyna Łakomik - Germanistik-Absolventin der Schlesischen Universität, vertiefte ihr Studium während Stipendienaufenthalten an den Universitäten Erfurt, Marburg und Trier. Ihr berufliches Leben drehte sich schon immer um die deutsche Sprache - sie hat als Lehrerin, Germanistikdozentin, vereidigte und Fachübersetzerin gearbeitet, aber seit ein paar Jahren verschreibt sie sich fast vollständig der Literaturübersetzung. Am häufigsten übersetzt sie Kinder- und Jugendbücher, aber auch Sach- und Fachliteratur; sie hat unter anderem eine Reihe historischer Artikel ins Deutsche für den Leykam Buchverlag übersetzt.
Nachdem sie dem Verband der Literaturübersetzer beigetreten war, wurde das Engagement in dessen Reihen zu ihrer zweiten Leidenschaft. Sie ist Vorstandsmitglied bei der Süd-Abteilung des Verbandes, wo sie sich zum Ziel gesetzt hat, die Übersetzer*innen-Community zu integrieren und die Zusammenarbeit zwischen dem Verband und anderen Institutionen zu initiieren. Mitbegründerin und Koordinatorin der Workshopreihe „Zusammen do celu" für die Vereinsmitglieder, die deutschsprachige Literatur übersetzen.
Impressum
Der Auszug aus dem Roman kann dank freundlicher Unterstützung des deutschen dtv Verlags auf dem Länderportal des Goethe-Instituts Polen veröffentlicht werden.
Der Auszug aus dem Roman sowie Informationen zum Buch und zur Autorin wurden von Katarzyna Łakomik von dem Polnischen Verband der Literaturübersetzer ins Polnische übersetzt.
Der Polnische Verband der Literaturübersetzer ist ein im Jahr 2010 gegründeter Verband, zu welchem derzeit über 500 Übersetzer*Innen weit verstandener Literatur gehören, sowohl der fremdsprachigen Werken, als auch der polnischen. Der STL hat zum Ziel, die Literaturübersetzer*Innen zu mobilisieren und miteinander integrieren, ihre Interessen zu schützen und die Weiterentwicklung zu fordern, sowie einen Beitrag zu der Förderung der Literatur und des Lesens, der Pflege der guten Verlagskultur und der polnischen Sprache zu leisten, sowie die Zusammen mit Kulturorganisationen auszubauen.
Der Auszug aus dem Roman sowie Informationen zum Buch und zur Autorin wurden von Katarzyna Łakomik von dem Polnischen Verband der Literaturübersetzer ins Polnische übersetzt.
Der Polnische Verband der Literaturübersetzer ist ein im Jahr 2010 gegründeter Verband, zu welchem derzeit über 500 Übersetzer*Innen weit verstandener Literatur gehören, sowohl der fremdsprachigen Werken, als auch der polnischen. Der STL hat zum Ziel, die Literaturübersetzer*Innen zu mobilisieren und miteinander integrieren, ihre Interessen zu schützen und die Weiterentwicklung zu fordern, sowie einen Beitrag zu der Förderung der Literatur und des Lesens, der Pflege der guten Verlagskultur und der polnischen Sprache zu leisten, sowie die Zusammen mit Kulturorganisationen auszubauen.
© Der Polnische Verband der Literaturübersetzer