Duitse comicscene anno 2019
Verleden met humor, heden met diepzinnigheid
Er verschijnen steeds meer nieuwe stripboeken in Duitsland, niet in het minst dankzij een groep jonge kunstenaars die direct van de kunstacademie de boekenmarkt op stromen. Ze kiezen actuele maatschappelijke onderwerpen en historische personages.
Von Ralph Trommer
De Berlijnse Muur is terug. Tenminste, in een stripverhaal. De Berlijnse tekenaar Flix, alias Felix Görmann, heeft hem in Robbedoes in Berlijn weer opgebouwd om de held van het verhaal naar het Oost-Berlijn van de late jaren tachtig te kunnen laten reizen. Aan het einde van het album wordt, niet in de laatste plaats door toedoen van Robbedoes, gezinspeeld op de Wende en dus ook op het einde van de Muur. Het bijzondere aan dit album is dat Flix als eerste Duitse tekenaar een icoon uit de Frans-Belgische stripwereld, de in 1938 bedachte piccolo Robbedoes, mocht tekenen en interpreteren.
Zijn Berlijnse collega Mawil (Markus Witzel) kreeg kort na hem ook de kans om een Belgische stripklassieker te herinterpreteren. Hij mocht een nieuw verhaal bedenken voor de populaire westernheld Lucky Luke. Lucky Luke, die zijn colt altijd sneller dan zijn schaduw kan trekken, werd in 1946 bedacht door Morris (Maurice de Bévère). Bij beide Duitse tekenaars is sprake van geslaagde liefdevolle hommages, die dankzij de vele knipoogjes, bijvoorbeeld naar het historische stripverhaal, zowel traditionele fans als nieuwe lezers aanspreken.
Van Graphic Novel tot Manga
De hedendaagse Duitse beeldverhaalscene laat zich niet definiëren door een bepaalde stijl of specifieke thematiek. Er is juist sprake van een veelvoud aan stijlen die zeer uiteenlopende genres en vertelvormen omvatten. Alles komt erin aan bod, van maatschappijkritische beeldroman tot biografie, van klassiek stripverhaal tot manga en van stripreportage tot tegendraadse onafhankelijke verhalen.
Opvallend is het groeiende aantal nieuwe publicaties. Daaraan dragen ook veel jonge kunstenaars bij, meestal afgestudeerden van kunstacademies die debuteren bij uitgeverijen als Jaja Verlag, Reprodukt Rotopol of avant-verlag. Zo past Hanna Gressnich een nadrukkelijk minimalistische stijl toe om in Hanno op ontroerende wijze het waargebeurde verhaal te vertellen over de ontworteling van een Indische olifant in de zestiende eeuw, die als cadeau voor de paus naar Europa wordt verscheept. In Girlsplaining tekent Katja Klengel in een losse, met manga-elementen doorspekte stijl gewaagde stripcolumns met veel zelfironie over de genderclichés waar ze dagelijks mee te maken krijgt.
Mikael Ross kon met een speciale beurs voor stripverhalen de productie van zijn ontroerende en sfeervolle beeldroman Der Umfall bekostigen. Daarin vertelt hij – op basis van zijn onderzoek in gehandicapteninstellingen – in de vorm van korte verhaaltjes over de geestelijk gehandicapte jongen Noel. Tekenares Paula Bulling gebruikt experimentele, documentaire verhaalvormen. In Im Land der Frühaufsteher belicht ze de problemen van vluchtelingen in Saksen-Anhalt. In haar laatste album Lichtpause schetst ze in impressionistische, met kleurpotlood uitgevoerde tekeningen op poëtische wijze een dag in Algiers en grijpt terug op haar eigen ervaringen tijdens langere verblijven in dat land.
-
Stalen ros in plaats van Jolly Jumper: de Berlijnse tekenaar Mawil mocht de Belgische Cowboy Lucky Luke opnieuw interpreteren.
-
Een andere Belgische klassieker: piccolo Robbedoes reist naar Berlijn in de tijd van de Wende en draagt zijn steentje bij aan de val van de Berlijnse Muur.
-
Wie nog niet genoeg heeft van de populaire tv-serie Babylon Berlin kan in stripformaat genieten van Volker Kutschers Berlijn van de jaren twintig.
-
De hoofdpersoon van Simon Schwartz’ graphic novel Ikon is de vergeten icoonschilder Gleb Botkin, een overlevende van de moord op het Russische tsarengezin in juli 1918.
-
In Der Umfall vertelt Mikael Ros hoe het is om te leven met een geestelijke handicap.
-
Hoe leven vluchtelingen in Saksen-Anhalt? Dat is de thematiek van Paula Bullings Im Land der Frühaufsteher.
Reis naar het Verleden
Veel kunstenaars proberen historisch onderbouwde vertellingen met uiterst gedetailleerde tekeningen te combineren. Een voorbeeld is Arne Jysch, die met Der nasse Fisch een misdaadroman van Volker Kutscher bewerkt. In zijn naturalistische pentekeningen probeert hij heel zorgvuldig het Berlijn van de jaren twintig zo precies mogelijk weer te geven. Op dezelfde manier zijn de nieuwkomers Patrick Spät en Bea Davis te werk gegaan toen ze in König der Vagabunden Gregor Gog als hoofdpersoon kozen, die ten tijde van de Weimarrepubliek onder andere aan de wieg stond van de ‘Bruderschaft der Vagabunden’ en een congres voor zwervers organiseerde, totdat de nationaalsocialisten hem in het vizier kregen. Net als Jysch werkt tekenares Bea Davies in zwart-wit en onderzoekt ze minutieus hoe het leven in die tijd eruitzag en welke kleren de mensen droegen.
Ook tekenaar Simon Schwartz, die in zijn beeldroman drüben! zijn Oost-Duitse afkomst heeft verwerkt, heeft na Packeis en Vita Obscura opnieuw een historische figuur gekozen voor zijn beeldroman Ikon: de in vergetelheid geraakt iconenschilder Gleb Botkin, die getuige en overlevende was van de moord op het Russische tsarengezin in 1918 en later de ‘valse Anastasia’ Franziska Schanzkowska steunde. In zijn jongste werk Das Parlament portretteert Schwartz telkens op één pagina treffend en met subtiele humor een keur aan Duitse parlementsleden sinds 1848. De bijbehorende tentoonstelling was overigens de eerste striptentoonstelling in de Duitse Bondsdag. De kunstenaar zelf noemde het een ‘eerbetoon’ aan het Duitse beeldverhaal, een erkenning van de kunstvorm die al veel eerder had moeten plaatsvinden.