Spreekuur - de taalcolumn
“Servus” and “Salam”

Je kunt mensen beter te vaak begroeten dan te weinig, vindt schrijver en journalist Hasnain Kazim. Hij is onze nieuwe columnist. De manier waarop mensen elkaar begroeten, verschilt van regio tot regio, maar altijd is de groet een teken van respect en een daad van vriendelijkheid - en daarvan kan er nooit te veel zijn.

Von Hasnain Kazim

Een hartelijke groet aan u allen, beste lezers en lezeressen! Als je mensen ontmoet of met anderen een gesprek begint, moet je hen begroeten. Tenminste, zo hebben we het als kind geleerd. “Zeg eens ‘goeiedag’!”: het was vaak een vervelende, maar altijd zinvolle aansporing. In wezen is deze column ook een soort ontmoeting tussen u en mij, dus ...
Een begroeting is een uiting van respect, een teken dat je iemands aanwezigheid opmerkt en waardeert, en hem of haar als jouw gelijke erkent.

Rijk aan betekenis 

Waar ik vandaan kom, in Noord-Duitsland, zegt men “Moin”. Dat is best grappig, want in Pakistan en India, waar mijn ouders vandaan komen, is Moin een voornaam. In Friesland zegt men soms “Moin Moin!”. Het doet me denken aan die grap over twee Noord-Duitsers die nogal karig zijn met woorden:
 
Zegt de ene: “Moin!”
Zegt de andere: “Moin Moin!”
Waarop de eerste weer: “Uitslover!”
 
Moin-Moin – ook dat is grappig – is ook de naam van een gerecht in Nigeria, gemaakt van bonen, uien en chilipeper. Eet smakelijk! “Mahlzeit!” (Eet ze!) is nog zo’n merkwaardige Duitse groet, vaak rond het middaguur te horen op bouwwerven en in kantines waar ambtenaren lunchen. Merkwaardig, omdat bijvoorbeeld “Schlafenszeit!” (slaap ze) , “Aufstehenszeit!” (sta lekker op), “Zähneputzenszeit!” (poets ze - je tanden) of “Verdauungszeit!” (verteer ze) geen gangbare begroetingen zijn geworden.
 
“Moin” is daarentegen een groet die in Sleeswijk-Holstein, Hamburg, Bremen en het noordelijke deel van Nedersaksen op elk moment van de dag of nacht gebruikt wordt. Het is een misvatting die ik zelf ook jarenlang voor waar heb gehouden, dat het een afkorting of zelfs een bagatellisering zou zijn van “Morgen” of “Guten Morgen” (goedemorgen). Niets daarvan! Moin, zo leert ons het woordenboek Duden, komt van het Middelnederduitse “moi(e)” en betekent zoveel als mooi, aangenaam, goed.
 
De woorden waarmee iemand een ander begroet, zeggen iets over de spreker. Wie “Moin!” zegt, is waarschijnlijk afkomstig van de Noord-Duitse kust. Al is deze groet ook ver buiten het kustgebied gangbaar geworden. Wie echter “Grüß Gott!” zegt, heeft heel waarschijnlijk een link met Zuid-Duitsland of Oostenrijk.

Religie? Maakt niets uit. 
 

In Zuid-Duitsland, zo leert mij de ervaring, wordt “Grüß Gott” ook gezegd door mensen die niets met god te maken willen hebben. Maar in Oostenrijk uit men zich met “Grüß Gott” als conservatief. Een sociaaldemocraat of een aanhanger van links zegt niet “Grüß Gott”, maar “Guten Tag”, zo vertelde mij een politiek eerder links denkende buurvrouw, nadat ik haar jarenlang vrolijk en nietsvermoedend met “Grüß Gott!” had begroet. Met religie heeft deze begroeting even weinig te maken als “Asalam Aleikum” in een islamitische samenleving. Die laatste begroeting betekent gewoon “Vrede zij met u”, waarop men teruggroet met “Waleikum Asalam” - “Vrede zij ook met u”. In Pakistan bijvoorbeeld zegt iedereen het, zelfs mensen die onverschillig staan tegenover godsdienst of die een andere godsdienst hebben. Vaak wordt het gemompeld: “Slaam” - “Waslaam”.
 
Wie daarentegen in Duitsland of Oostenrijk “Asalam Aleikum” zegt, wordt onvermijdelijk beschouwd als een moslim, en door sommigen zelfs als een ‘islamist’. Dat laatste is in de meeste gevallen wellicht een verkeerde interpretatie, maar dat iemand die hier “Asalam Aleikum” zegt, op zijn minst voeling heeft met de islam, is hoogstwaarschijnlijk. Maar wat maakt het uit? Niets.

Uit het hart

Ik klink nu misschien als een gepensioneerde leraar, maar toch: ik wou dat we elkaar veel vaker zouden groeten! Het is een daad van vriendelijkheid, en dat laatste is iets wat onze wereld momenteel goed kan gebruiken. Al hoor je me niet pleiten voor een begroetingsplicht, en al helemaal niet voor een wettelijke plicht zoals die bijvoorbeeld bestaat in het Duitse leger, waar nauwgezet geregeld is wie wie, wanneer, hoe en waar begroeten moet – en waar niet: “De plicht tot groeten vervalt indien dit in de gegeven omstandigheden gepaard zou gaan met gevaar of ongepast zou lijken, in het bijzonder bij het besturen van voertuigen, tijdens gevechten of in sanitaire en recreatieve ruimten.” Een groet, dus de wil om iemand een goede dag te wensen, moet in de eerste plaats uit het hart komen. Met welke woorden dan ook.