De samenleving van de toekomst

System Change, Not Climate Change: het is een bekende leus, maar hoe moeten we ze interpreteren?

Von Asuka Kähler

Victoria vertelde vorige week over leven in een kapitalistisch systeem terwijl je tegelijk tegen dat systeem strijdt. Vandaag willen we nagaan hoe het systeem waarin we leven, moet veranderen.

Hoe werkt verandering?

Onze samenleving is altijd in ontwikkeling. Die voortdurende verandering verloopt niet altijd even intens. Soms is ze gedurende tientallen of zelfs honderden jaren nauwelijks merkbaar, op andere momenten komt ze behoorlijk explosief, hetzij door technische vooruitgang (bijv. de industrialisatie of het internet), hetzij door revoluties, d.w.z. snelle en radicale veranderingen van de omstandigheden (bijv. in Frankrijk of Haïti). Al die veranderingen moeten hand in hand gaan met ontwikkelingen in de hoofden van de mensen qua moreel besef, prioriteiten en wereldbeeld. Als dat niet het geval is, zullen nieuwe systemen dezelfde problemen en fouten produceren als hun voorgangers, omdat de mensen - die de basis vormen - nog op dezelfde manier denken en handelen.

In verband met de klimaatcrisis en al haar gevolgen en facetten is er dringend nood aan een nieuwe explosieve verandering.  En die zal niet van louter technische aard kunnen zijn.

“Hebben we dus een revolutie nodig?”

De meningen zijn wellicht verdeeld, maar het weze duidelijk dat er nood is aan ingrijpende veranderingen: in de economie, de politiek, de maatschappij, de manier van leven.

Ik focus even op het gegeven dat het vaakst wordt aangehaald als argument waarom het niet mogelijk zou zijn het klimaat beter te beschermen: de economie.

De economie moet groeien, zegt men, klimaatneutraliteit zou een te grote last vormen voor de economie, enzovoort ... de argumenten lijken eindeloos. In een kapitalistische manier van denken, met economische groei als paradigma, houden ze inderdaad steek. Maar kapitalisme, hoe groen het ook moge zijn, is niet verenigbaar met klimaatrechtvaardigheid.

Die Wirtschaft umkrempeln

Klimagerechtigkeit bedeutet auch eine Gesellschaft anzustreben in der die Identität nicht die gesellschaftliche Stellung (maßgeblich mit-)bestimmt. Für die Wirtschaft bedeutet das eine globale Angleichung der wirtschaftlichen Stärke und Lebensstandards und die Beseitigung von Ausbeutungsverhältnissen.

Dafür muss das marktwirtschaftliche Prinzip nicht zwangsläufig abgeschafft werden – was oftmals fälschlicherweise als Horrorszenario gezeichnet wird. Lediglich der Rahmen, der momentan von kapitalistischen Paradigmen, Wachstum, Profit und Liberalisierung geprägt ist, muss geändert werden.

Hoe kan de verandering eruitzien?

Op dit moment is een sterke economie de sleutel om wereldwijd toegang te krijgen tot markten. Landen die economisch zwakker staan, zijn afhankelijk van geïndustrialiseerde landen. Die ongelijkheid moet worden weggewerkt, en dat zou bijvoorbeeld kunnen door een verandering van het tolsysteem: de belangrijkste piste is om alle markten te liberaliseren en zo de in- en uitvoertarieven tot een minimum te beperken. Daar staat tegenover dat de tarieven kunnen worden bepaald door de economische kracht van elke staat. Landen met minder economische slagkracht (bijvoorbeeld gemeten naar BBP/BBP per inwoner/verdeling van het inkomen in de samenleving) krijgen dan vrije toegang tot de markten van rijkere landen. Die laatsten zouden op hun beurt hogere tarieven moeten betalen om toegang te krijgen tot de zwakkere markten: hoe groter het verschil in economische sterkte, hoe hoger de te betalen tarieven. Dit zou ertoe leiden dat de landen van het Zuiden hun economische achterstand kunnen inlopen. Gevolg: alle economische betrekkingen - zowel nationaal als internationaal - zouden op de helling komen te staan.

Voor de rijke landen betekent een ‘degrowth’-economie, een economie die niet gebaseerd is op groei, dat er veranderingen komen op het vlak van werk, sociale stelsels, enz., zodat de lokale ongelijkheid - die ook in die landen bestaat - niet verder toeneemt.

De markten moeten niet alleen makkelijker toegankelijk worden, er is ook nood aan strengere mondiale regels met verregaande economische gevolgen voor schendingen van mensen- en werknemersrechten of vernietiging van het leefmilieu, vooral om grote internationale concerns terecht te wijzen.

De dringende veranderingen in de economie hebben uiteraard verstrekkende gevolgen, maar de mensheid heeft geen andere keus meer dan zich te herbezinnen en de samenleving om te gooien. Waarom wij, activisten, voor die verandering nodig zijn, vertelt Matilde volgende week als afsluiter van Blog, Engage, Act.