Συνέντευξη
Αριάννα Οικονόμου

Αριάννα, όταν κάποιος μιλάει για σύγχρονο χορό στην Κύπρο, αναφέρεται πάντα το όνομά σου. Εσύ έφερες τον μοντέρνο χορό στην Κύπρο τη δεκαετία του '80. Ήσουν ιδρυτικό μέλος της Στέγης Χορού Λευκωσίας και η διευθύντριά του για περισσότερα από 10 χρόνια. Εξακολουθείς να δραστηριοποιείσαι ως χορογράφος και χορεύτρια και η πιο πρόσφατη ατομική σου παράσταση, Breathing Eye, παρουσιάστηκε στη Λευκωσία αυτό το καλοκαίρι.

Ποιοι χορευτές και χορογράφοι επηρέασαν τη δουλειά σου;

Ο μοντέρνος χορός είναι μια απόκλιση από το μπαλέτο, που χρησομοποιεί βήματα και ανατρέχει στις χορευτικές παραδόσεις των μεγάλων χορογράφων μέχρι τη δεκαετία του 1960. Πριν από τον Merce Cunningham. Εγώ ανήκω στον μεταμοντέρνο χορό. Η δουλειά μου προέρχεται από αυτό που ήρθε μετά, το είδος που είναι γνωστό ως Νέος Χορός (New Dance) ή αυτό που τώρα ονομάζεται μεταμοντέρνος χορός. Οι χορογράφοι και οι χορευτές του New Dance επηρεάστηκαν από το έργο του συνεργάτη τους και ζωγράφου John Cage. Επιδίωξαν να επαναπροσδιορίσουν τον χορό, να ξεφύγουν από τα βήματα, χρησιμοποιώντας το λεξιλόγιο των πεζών (περπάτημα, τρέξιμο, ορθοστασία, κάθισμα, ξάπλωμα) και μελέτησαν την κίνηση και την ακινησία, ανοίγοντας έναν διάλογο ανάμεσα στην  αντίληψη του σώματος και τη βαρύτητα και την αισθητηριακή επίγνωση. Αυτή η επανάσταση επηρεάστηκε από τη Νέα Μουσική και τη δουλειά του John Cage, το έργο του οποίου αμφισβήτησε την κατανόηση του ήχου και της σιωπής. Οι χορογραφίες που ακολούθησαν εξερευνούσαν την κίνηση μέσα στη σιωπή.

Είχα την τύχη να είμαι παρούσα στην ιστορική στιγμή, όταν κατά τη διάρκεια των σπουδών μου στο Dartington College of Arts, ο μεταμοντέρνος χορός εισήλθε στην Ευρώπη σε αυτό ακριβώς το κολέγιο στην εκδήλωση TransAtlantic. Ο Νέος Χορός έφτασε για πρώτη φορά στο Ηνωμένο Βασίλειο και αργότερα στην Ευρώπη, την ίδια εποχή που σπούδαζα εκεί! Η καθηγήτριά μου εκεί η Mary O'Donnel Fulkerson, διευθύντρια των Σπουδών Κινησιολογίας στο Τμήμα Θεάτρου, προσκαλούσε όλους τους πρωτοπόρους της εποχής να συνεργαστούν μαζί μας στο Κολέγιο. Μερικοί από αυτούς τους πρωτοπόρους ήταν ο Steve Paxton (ΗΠΑ) ο ιδρυτής του Contact Improvisation, η Marcia Palludin (ΗΠΑ)/ Release Work, η Nancy Udow (ΗΠΑ), η Lisa Nelson (ΗΠΑ), η Nancy Topf (ΗΠΑ). Παράλληλα με το χορό, εκεί είχα επίσης την ευκαιρία να σπουδάσω Θέατρο (Devised theatre, Live Art, Voice Work και Performative Writing) με έμφαση στην εφαρμογή των τεχνών σε κοινωνικό πλαίσιο και στην εκπαίδευση. Όλα αυτά μου έδωσαν μεγάλη αυτοπεποίθηση για να επιστρέψω στην Κύπρο τη δεκαετία του 1980 και να μοιραστώ αυτές τις γνώσεις, σε μια εποχή που δεν υπήρχε ούτε καν ο Μοντέρνος Χορός ως μάθημα.

(Ο μεταμοντέρνος χορός* διαφέρει από τις μεταμοντέρνες εικαστικές τέχνες)

Ποιες εκδηλώσεις χορού υπήρχαν στην Κύπρο τη δεκαετία του '90 και πώς αντέδρασε το κοινό στις παραστάσεις σου;

Η πρώτη μου παράσταση στα μέσα της δεκαετίας του '80 έτυχε πολύ θερμής υποδοχής στο Δημοτικό Θέατρο και σε φεστιβάλ της Λευκωσίας, αν και προκάλεσε έντονες αντιδράσεις από τους θεατές όταν προβλήθηκε στην Κυπριακή Τηλεόραση ΡΙΚ, προκαλώντας θύελλα, σάλο στα μέσα ενημέρωσης και στις εφημερίδες. Λίγες μέρες μετά το συμβάν, πιο ευαισθητοποιημένοι δημοσιογράφοι υπερασπίστηκαν το ρόλο των τεχνών στην ανάπτυξη νέων μορφών. Η δουλειά μου προκάλεσε μια αντίδραση, άγνωστη μέχρι τότε στο νησί. Και μάλιστα έντονη. Αν και αναρωτιόμουν για τους λόγους πίσω από αυτή την αντίδραση, κατά έναν παράδοξο τρόπο, έγινα γνωστή με τη δουλειά μου ως η αβάν-γκάρτν του νησιού, μέχρι και το 2000, όταν έφτασε η επόμενη γενιά χορογράφων. Δεν ήταν εύκολο, αλλά μου έδωσε τη δυνατότητα να συνεργαστώ με ανερχόμενους φοιτητές θεάτρου και σπουδαστές της Παιδαγωγικής Ακαδημίας και με ανθρώπους που ήθελαν να διερευνήσουν τις δημιουργικές διαδικασίες σκέψης και τον χορό ως υγιή αλληλεπίδραση μεταξύ σώματος και νου, αυτό που σήμερα είναι γνωστό ως Somatics.

Έχεις πολύ ισχυρούς οικογενειακούς δεσμούς με τη Γερμανία, ήσουν παντρεμένη με Γερμανό καλλιτέχνη, η κόρη σου ζει με την οικογένειά της στο Ντίσελντορφ. Πότε ήρθες για πρώτη φορά σε επαφή με το Ινστιτούτο Γκαίτε Κύπρου; Και πώς λειτουργούσε τότε το Ινστιτούτο Γκαίτε;

Ναι, πράγματι! Ο Horst Weierstall και εγώ γνωριστήκαμε στο Dartington College of Arts, στο Devon του Ηνωμένου Βασιλείου, όπου ο Horst σπούδαζε την ίδια εποχή με εμένα, στο τμήμα Εικαστικών Τεχνών. Συνεργαζόμασταν ήδη από τότε και αυτός ασχολήθηκε πολύ με τον χορό και το περφόρμανς, συμμετέχοντας στα μαθήματα χορού που έκανα για φοιτητές από άλλα τμήματα του Κολλεγίου (από τα τμήματα Μουσικής και Εικαστικών Τεχνών). Μετά την αποφοίτησή μας ακολούθησα τον Horst στο Falmouth School of Arts, όπου έκανε το δεύτερο πτυχίο του στη ζωγραφική. Στο τέλος των σπουδών του ήρθαμε όλοι μαζί στην Κύπρο με την 2χρονη κόρη μας Αλεξάνδρα. Οι δεσμοί μου με τη Γερμανία ενισχύθηκαν περαιτέρω μέσω των επισκέψεών μας στο Βούπερταλ, που είναι η γενέτειρα του Horst. Μια άλλη ευτυχής συγκυρία ήταν η παρουσία του Joachim Sartorius όταν φτάσαμε στην Κύπρο Μαζί του δημιουργήσαμε μια στενή φιλία και ανταλλάζαμε συχνά απόψεις, καθώς ήταν ποιητής με πλούσιες γνώσεις περί τέχνης και χορού και ήταν πάντα ενημερωμένος για τις τρέχουσες εξελίξεις και στις δύο αυτές μορφές τέχνης λόγω της τελευταίας θέσης του ως διπλωμάτης στη Νέα Υόρκη. Είχαμε τόσα πολλά να μοιραστούμε. Μια πραγματική ευλογία.

Ποιο ήταν το πρώτο σου πρότζεκτ με το Ινστιτούτο Γκαίτε;

Ένα πρότζεκτ με τίτλο Ανταλλαγή Κολωνίας – Λευκωσίας (Cologne – Nicosia Exchange). Πραγματοποιήθηκε το 1987 με πρωτοβουλία του Joachim Sartorius και της Karin Graf. Τόσο ο Horst όσο και εγώ παρουσιάσαμε το έργο μας στην Κολωνία. Κατά τη διάρκεια αυτής της ανταλλαγής γνωρίσαμε επίσης σπουδαίους καλλιτέχνες από την Κολωνία, όπως ο Hein Haun, με τον οποίο συνεργάστηκα στενά δημιουργώντας πολλά έργα στο κοινωνικοπολιτιστικό animation από το 1987 μέχρι το 2013.

Το πιο πρόσφατο έργο σου με το Ινστιτούτο Γκαίτε ήταν το 2019 με αφορμή τα 100 χρόνια Bauhaus. Δημιούργησες μια χορευτική παράσταση εμπνευσμένη από το Τριαδικό Μπαλέτο και την καλλιτέχνιδα κλωστοϋφαντουργίας Anni Albers, η οποία παρουσιάστηκε στη Στέγη Χορού Λευκωσίας. Μεταξύ του πρώτου πρότζεκτ και αυτού, μεσολάβησαν πολλά χρόνια και αρκετά κοινά πρότζεκτ. Ποια από αυτά θυμάσαι περισσότερο;

Είναι πραγματικά μεγάλη τιμή αυτή η πολύπλευρη συνεργασία με το Ινστιτούτο Γκαίτε. Αυτά τα έργα δημιουργήθηκαν και απευθύνονταν σε όλο τον κόσμο. Είχαμε πολλούς ανθρώπους από τον τομέα της εκπαίδευσης, εκπαιδευτικούς σε σχολεία, για τους οποίους αυτό ήταν μια πρακτική και θεωρητική υποστήριξη για τις μεθόδους του δράματος, της κατασκευής μάσκας, της αφήγησης ιστοριών, του θεάτρου στην πρωτοβάθμια και προσχολική εκπαίδευση και της κοινωνικο-πολιτισμικής εφαρμογής των θεατρικών τεχνών.

Παρακάτω παραθέτω μερικές από τις πιο αξιομνημόνευτες συνεργασίες μας:

• 1987 The Rainbow Story με τους Dieter Baum και Hein Haun.
• 1993 Το Κουτί της Πανδώρας με παραστάσεις στη Λευκωσία (Καϊμακλί, στην αίθουσα Μελίνα Μερκούρη στην Πύλη Αμμοχώστου) και στην Πάφο (στο Παλιό Ωδείο).
• 1995 μια 4ωρη εκδήλωση με τίτλο Niches/Living Sculptures (Πλατεία Φανερωμένης)
• 1999 Η πηγή της νεότητας - Forever Young με τους Raimund Finke και Hein Hau (Καϊμακλί, Καστελλιώτισσα)
• 2004 μια δικοινοτική εκδήλωση με τίτλο "Η δημιουργία του κόσμου μας" με παραστάσεις στη Λευκωσία, στο Αββαείο Μπελαπάις, στο Κάστρο Οθέλλου στην Αμμόχωστο και στη Λεμεσό (Θέατρο ΕΘΑΛ).
• 2013 μια εκδήλωση δρόμου στο ιστορικό κέντρο της Λευκωσίας με τίτλο Dada / Το κεφάλι είναι στρογγυλό (οδός Λήδρας, πλατεία Σολωμού, Λαϊκή Γειτονιά).

Αξιοσημείωτο ήταν επίσης ένα εργαστήριο και μια παράσταση με την Henrietta Horn, που πραγματοποιήθηκε τον Μάρτιο του 2012. Ήταν για μια συνεργασία του Dance Gate με το Τμήμα Χορού του Πανεπιστημίου Λευκωσίας, η οποία πραγματοποιήθηκε στη Στέγη Χορού Λευκωσίας και διοργανώθηκε από το Ινστιτούτο Γκαίτε.

Το 2017 πραγματοποιήθηκε το «Come and dance with me», μια σειρά εργαστηρίων ανάπτυξης νεανικού κοινού, που διοργανώθηκε από to Dance Gate σε συνεργασία με τη Στέγη Χορού Λευκωσίας, με την στήριξη του Ινστιτούτου Γκαίτε. Τα εργαστήρια απευθύνονταν σε ηλικίες 13-18 ετών και καθοδηγούνταν από την Alexandra Waierstall και τη Μαρία Καμπέρη.

Θα ήθελα να κλείσω με την πιο πρόσφατη συνεργασία που ανέφερες. Αυτή ήταν το «The event of a thread» ("Το γεγονός ενός νήματος") το 2019 στο πλαίσιο της σειράς εκδηλώσεων του Ινστιτούτου Γκαίτε Κύπρου για τα 100 χρόνια Bauhaus. Εκεί χορογράφησα δύο νέα έργα εμπνευσμένα από τα υφαντά έργα τέχνης της Anni Albers και το Τριαδικό Μπαλέτο του Oskar Schlemmer. Αυτό έγινε σε συνεργασία με τη Μελίτα Κούτα από το Τμήμα Καλών Τεχνών του Πανεπιστημίου Λευκωσίας και με την υποστήριξη του Dance Gate και της Στέγης Χορού Λευκωσίας.

Φέτος το Ινστιτούτο Γκαίτε γιορτάζει τα 60α γενέθλιά του. Οι καιροί είναι δύσκολοι και όλα τα πολιτιστικά ιδρύματα παγκοσμίως αναρωτιούνται ποια θα είναι η συνέχεια. Τι εύχεσαι στο Ινστιτούτο Γκαίτε για το μέλλον;

Ως παιδί θυμάμαι να πηγαίνω σε μια συναυλία μουσικής δωματίου που διοργάνωσε το Ινστιτούτο Γκαίτε στο ξενοδοχείο Λήδρα Πάλας τη δεκαετία του '60, και πως αυτή η εμπειρία του να ακούω ζωντανά για πρώτη φορά κουαρτέτα του Μπετόβεν είχε μεγάλη σημασία και σημάδεψε τη ζωή μου με πολλούς τρόπους. Εύχομαι στο Ινστιτούτο Γκαίτε, παρά τις δυσκολίες αυτής της εποχής, να βρει την αντοχή και τους πόρους για να συνεχίσει την κληρονομιά που δημιουργήθηκε παγκοσμίως, ώστε να την τιμήσει. Ο πολιτισμός και η παιδεία είναι αυτό που χρειαζόμαστε για να γίνουμε πιο δυνατή σε τέτοιους καιρούς- τροφή για την ψυχή. Κατά την εμπειρία μου, το Ινστιτούτο Γκαίτε έχει συμβάλει καθοριστικά στην ανταλλαγή και την ανάπτυξη σε αυτούς τους τομείς. Υποστηρίζει την ανάπτυξη και την εξέλιξη, προσφέροντας μια αντανάκλαση του ίδιου του εαυτού μας μέσα σε ένα ευρύτερο σύνολο. Είμαστε, άλλωστε, ένα νησί. Η σημασία της καλλιτεχνικής εκπαίδευσης και του πολιτισμού στη ζωή μας δεν μπορεί ποτέ να έχει αρκετή υποστήριξη. Η τέχνη είναι πολιτική με αυτή την έννοια. Στις τέχνες και τον πολιτισμό ο κόσμος μπορεί να γίνει ΕΝΑ. Και αυτό είναι, κατά τη γνώμη μου, αυτό που κάνει το Ινστιτούτο Γκαίτε να ξεχωρίζει. Εύχομαι στο Ινστιτούτο Γκαίτε πολλά ακόμη χρόνια ζωής γεμάτα έμπνευση και δράση.