ΙΑΤΡΙΚΗ

13 εκατομμύρια θύματα ετησίως – ακόμη και σήμερα τα λοιμώδη νοσήματα, όπως η φυματίωση, το Aids, η ελονοσία και η γρίπη, αποτελούν θανατηφόρα απειλή. Προκαλούνται από μικροοργανισμούς, κυρίως βακτήρια και ιούς. Είναι συχνά δύσκολο να ανιχνεύσουμε και να ταυτοποιήσουμε αυτά τα μικρόβια, όπως και να ανακαλύψουμε και να αναπτύξουμε αποτελεσματικά φάρμακα και εμβόλια για την καταπολέμησή τους.

Από τους πρωτοπόρους σε αυτόν τον τομέα ήταν ο Γερμανός γιατρός και μικροβιολόγος Robert Koch, ο οποίος κατόρθωσε για πρώτη φορά να αποδείξει χωρίς αμφισβήτηση ότι μια συγκεκριμένη ασθένεια προκαλείται από βακτήριο. Το 1882 ο Koch ανακάλυψε το μικρόβιο της φυματίωσης, ενώ το 1905 έλαβε για αυτό το βραβείο Νομπέλ Ιατρικής.

Κανένας δεν μπορούσε να ακτινογραφήσει έναν άνθρωπο, να κάνει ορατό τον σκελετό του, χωρίς να τον τραυματίσει – αυτή ήταν η πραγματικότητα, τουλάχιστον μέχρι τις 8 Νοεμβρίου 1895. Εκείνη την ημέρα ο φυσικός Wilhelm Conrad Röntgen ανακάλυψε τυχαία μια νέα ακτινοβολία, που ο ίδιος αποκάλεσε «Ακτίνες-Χ».

Ήταν μια επαναστατική ανακάλυψη για την Ιατρική. Οι ακτίνες αυτές - που αργότερα στα Γερμανικά ονομάστηκαν ακτίνες Röntgen - προσέφεραν εντελώς νέες δυνατότητες στη διαγνωστική ιατρική.

Το 1901 ο Röntgen έλαβε το πρώτο βραβείο Νομπέλ Φυσικής. Αρνήθηκε να κατοχυρώσει για τον εαυτό του το δικαίωμα πνευματικής ιδιοκτησίας, λέγοντας ότι έπρεπε να τεθεί στην υπηρεσία του καλού όλης της ανθρωπότητας.

Γιατί κάποιοι άνθρωποι αρρωσταίνουν και άλλοι όχι; Σημαντικό ρόλο παίζει το ανοσοποιητικό σύστημα. Στην πρώτη αμυντική γραμμή του οργανισμού βρίσκονται τα λευκά αιμοσφαίρια ή λευκοκύτταρα, εξειδικευμένα στην άμυνα του οργανισμού κύτταρα , που εντοπίζουν τα βακτήρια και τα καθιστούν ακίνδυνα. Είναι κυριολεκτικά σε θέση να καταβροχθίζουν τα μικρόβια, περικυκλώνοντας και χωνεύοντάς τα. Αυτό ήταν γνωστό από καιρό.

Όμως το ανοσοποιητικό σύστημα εξακολουθεί να μας επιφυλάσσει ακόμη και σήμερα εκπλήξεις. Το 2003 ερευνητές του Ινστιτούτου Max-Planck ανακάλυψαν ένα εξαιρετικό τρικ ορισμένων αμυντικών κυττάρων. Μπορούν να γυρίζουν προς τα έξω το εσωτερικό τους και να το απλώνουν σαν δίχτυ, που συλλαμβάνει τα βακτήρια και τα εξοντώνει.

Ακόμη και σήμερα ένα τρίτο του παγκόσμιου πληθυσμού είναι μολυσμένο από ιούς της φυματίωσης. Θύματα είναι κυρίως κάτοικοι των πιο φτωχών χωρών. Καθώς το ανοσοποιητικό τους σύστημα είναι αδύναμο, λόγω κακής διατροφής ή άλλων ασθενειών, πλήττονται συχνότερα από τη φυματίωση. Η θεραπεία είναι συχνά μακροχρόνια και δύσκολη, γιατί πολλά μικρόβια είναι ανθεκτικά στα διαθέσιμα φάρμακα.

Ο Stefan Kaufmann και η ομάδα του από το Ινστιτούτο Max-Planck σχετικά με τη Βιολογία-Λοιμωξιολογία εργάζονται αυτόν τον καιρό για την παρασκευή ενός νέου εμβολίου. Έχουν δημιουργήσει το δικό τους κέντρο έρευνας, στο οποίο αναπτύσσουν στρατηγικές κατά του Aids και της φυματίωσης.

Από τα αρχαία χρόνια οι άνθρωποι χρησιμοποιούσαν το αφέψημα του φλοιού της ιτιάς για να κατευνάσουν τον πόνο και να ρίξουν τον πυρετό. Το 1897 ο χημικός Felix Hoffmann της εταιρίας Bayer ανακάλυψε, μάλλον τυχαία, τη δραστική ουσία του φλοιού. Από σαλικυλικό οξύ και ξίδι παρασκεύασε ακετυλοσαλικυλικό οξύ (ΑΣΟ).

Το 1899 η Bayer κυκλοφόρησε το νέο φάρμακο με την ονομασία ασπιρίνη, αρχικά σε μορφή σκόνης και πολύ σύντομα και σε μορφή δισκίου. Ωστόσο το ΑΣΟ δεν έχει μόνο αναλγητική, αντιπυρετική και αντιφλεγμονώδη δράση. Καθώς αραιώνει το αίμα, δρα προληπτικά και κατά της απόφραξης των αγγείων και επομένως κατά του εμφράγματος του μυοκαρδίου και των εγκεφαλικών επεισοδίων.

Η ασπιρίνη γίνεται το πιο γνωστό φάρμακο στον κόσμο. Κάθε χρόνο πωλούνται παγκοσμίως δισεκατομμύρια δισκία.

Δέρμα από το εργοστάσιο. Ακούγεται σαν επιστημονική φαντασία – κι όμως δεν είναι. Σε μια απολύτως αυτοματοποιημένη εγκατάσταση, που δημιούργησαν μηχανικοί και βιολόγοι του Ινστιτούτου Fraunhofer, παράγεται δέρμα με μηχανές. Ρομπότ παίρνουν μικρά δείγματα δέρματος, τα τεμαχίζουν και φροντίζουν ώστε τα κύτταρα να πολλαπλασιαστούν.

Η βιομηχανία χρησιμοποιεί αυτό το «τεχνητό δέρμα» για τη δοκιμή καλλυντικών και χημικών ουσιών. Έτσι γίνονται λιγότερα πειράματα σε ζώα. Ο επόμενος στόχος είναι να δημιουργήσουν ιστούς για την αναπλαστική ιατρική. Από μικροσκοπικά κομμάτια δέρματος ή χόνδρων των ασθενών το «Εργοστάσιο δέρματος» θα παράγει, για παράδειγμα, μοσχεύματα για θύματα πυρκαγιών.