Բժշկություն

Վարակիչ հիվանդությունները, ինչպիսիք են տուբերկուլյոզը, ՁԻԱՀ-ը, մալարիան և գրիպը, տարեկան խլում են 13 միլիոն մարդու կյանք։ Դրանց հարուցիչները մանրադիտակային օրգանիզմներ են՝ մանրէներն ու վիրուսները։ Հաճախ դժվար է լինում դրանք գտնել և նույնականացնել, ինչպես նաև արդյունավետ դեղեր կամ պատվաստանյութեր մշակել։

Այս ոլորտի առաջամարտիկներից է գերմանացի բժիշկ և մանրէաբան Ռոբերտ Քոխը, ով առաջին անգամ հստակ ապացուցում է, որ հիվանդությունների պատճառը հանդիսանում են մանրէները։ 1882-ին Քոխը հայտնաբերում է տուբերկուլյոզի հարուցիչը, իսկ 1905-ին իր հայտնագործության համար պարգևատրվում է Նոբելյան մրցանակով բժշկության բնագավառում։

Բժիշկ Ռոբերտ Քոխը 1882-ին հայտնաբերում է տուբերկուլյոզի հարուցիչը

Ոչ ոք չի կարող լուսավորել մարդու ներսը, տեսնել նրա կմախքը՝ առանց նրան վնասելու։ Դա գոնե անհնար էր մինչև 1895 թ. նոյեմբերի 8-ը։ Այդ օրը ֆիզիկոս Վիլհելմ Կոնրադ Ռենտգենը շատ պատահական հայտնագործում է ճառագայթման նոր տեսակ, որն անվանում է «X ճառագայթներ»։

Բժշկության համար այս հայտնագործությունը հեղափոխական նշանակություն ունի։ Ճառագայթները, որոնք հետագայում կոչվել են ռենտգենյան ճառագայթներ, բացում են ախտորոշման բոլորովին նոր հնարավորություններ։

1901 թվականին Ռենտնգենը ստանում է ֆիզիկայի բնագավառում ամենաառաջին Նոբելյան մրցանակը։ Նա հրաժարվում է արտոնագրից։ Նրա հայտնագործությունը պետք է ծառայի ի բարօրություն համայն մարդկության։

Հետազոտություն ռենտգենյան ճառագայթներով, մոտ 1900 թ․

Ինչո՞ւ են որոշ մարդիկ հիվանդանում, իսկ մյուսները՝ ոչ։ Դրանում կարևոր դեր է խաղում իմունային համակարգը։ Մարմնի առաջին պաշտպանական գիծը ձևավորում են արյան սպիտակ մասնիկները՝ բջիջներ, որոնք կատարում են պաշտպանիչ գործառույթ, ճանաչում և չեզոքացնում են մանրէները։ Դրանք կարող են բառացիորեն «ուտել» հարուցիչներին՝ շրջապատելով և մարսելով դրանց։ Այս փաստը վաղուց է հայտնի։

Սակայն իմունիտետը շարունակում է մինչ օրս զարմացնել։ 2003 թվականին Մաքս Պլանկի ընկերակցության հետազոտողները հայտնաբերում են իմունային համակարգի բջիջների առանձնահատուկ մի գործառույթ։ Այդ բջիջները կարողանում են իրենց ներսի պարունակությունը դուրս հանել և ցանցի նման նետել՝ որսալով և սպանելով մանրէները։

Շիգելլա բակտերիաները՝ դիզենտերիայի հարուցիչը, իմունային համակարգի բջիջների ցանցում

Նույնիսկ այսօր աշխարհի բնակչության մեկ երրորդը վարակված է տուբերկուլյոզի հարուցիչով։ Վարակված են, առաջին հերթին, ամենաաղքատ երկրների բնակիչները։ Քանի որ նրանց իմունային համակարգը թուլանում է անբավարար սննդի կամ տարբեր հիվանդությունների հետևանքով, նրանք ամենից հաճախ են տառապում տուբերկուլյոզով։ Բուժումը, որպես կանոն, բարդ է և երկարատև, քանի որ շատ հարուցիչներ դիմակայուն են առկա դեղերի նկատմամբ։

Շտեֆան Քաուֆմանը և նրա թիմը Մաքս Պլանկի ընկերակցության ինֆեկցիոն կենսաբանության ինստիտուտում այժմ աշխատում են նոր պատվաստանյութի ստեղծման ուղղությամբ։ Հարավային Աֆրիկայում նրանք հիմնել են իրենց հետազոտական կենտրոնը, որտեղ մշակվում են ՄԻԱՎ-ի և տուբերկուլյոզի դեմ պայքարի ռազմավարություններ։

Կարևոր նպատակներից է նաև տուբերկուլյոզի ախտորոշման մեթոդների բարելավումը

Հին ժամանակներից ի վեր մարդիկ ցավը թեթևացնելու և ջերմությունը իջեցնելու համար օգտագործում են ուռենու կեղևի արգանակը։ Ազդող նյութը, որը նման ներգործություն է ունենում, 1897-ին պատահաբար հայտնաբերում է Բայեր ընկերության քիմիկոս Ֆելիքս Հոֆմանը։ Սալիցիլաթթվից և քացախից նա ստանում է ացետիլսալիցիլաթթու (ASS)։

1899 թ.-ին Բայերը «Ասպիրին» անվան տակ վաճառքի է հանում նոր դեղամիջոցը, նախ՝ փոշու, ապա դեղահաբերի տեսքով։ Սակայն ասպիրինը արդյունավետ է ոչ միայն ցավի, տենդի և բորբոքման դեմ։ Այն նաև նոսրացնում է արյունը՝ կանխելով արյունատար անոթների խցանումները և, հետևաբար, սրտամկանի ինֆարկտն ու ինսուլտը։

Ասպիրինը դառնում է աշխարհի ամենահայտնի դեղամիջոցը։ Ամեն տարի աշխարհում վաճառվում են ասպիրինի միլիարդավոր հաբեր։

Գործարանում պատրաստված մաշկը կարծես թե գիտական ֆանտաստիկայի ոլորտից լինի, սակայն դա արդեն իրականություն է։ Մաշկը պատրաստվում է մեքենայաբար՝ Ֆրաունհոֆերի ընկերակցության ինժեներների և կենսաբանների կողմից մշակված լիովին ավտոմատացված սարքավորումների օգնությամբ։ Ռոբոտները մատակարարում են մաշկի փոքր նմուշներ, մանրացնում դրանք և պայմաններ ապահովում բջիջների վերարտադրման համար։

Այդ «արհեստական մաշկն» օգտագործվում է արդյունաբերության մեջ՝ կոսմետիկայի և քիմիական նյութերի փորձարկման համար։ Դրա շնորհիվ կենդանիների վրա ավելի քիչ փորձեր են իրականացվում։ Հաջորդ նպատակը վերականգնողական բժշկության համար հյուսվածքներ ստանալն է։ «Մաշկի գործարանը» պացիենտների մաշկի կամ կրճիկային հյուսվածքների աննշան կտորներից պետք է անհատական փոխպատվաստուկներ պատրաստի, օրինակ, հրդեհից տուժած հիվանդների համար։

«Արհեստական մաշկի» արտադրության համար մաշկի նմուշն ավտոմատ մանրացվում է