Exportsucces Smurfen
Geboren in België, geboetseerd in Duitsland

Smurfen
© Schleich

De blauwe figuurtjes naar een idee van de Brusselse tekenaar Peyo zijn afkomstig van de firma Schleich in Schwäbisch Gmünd. Het Duitse bedrijf is een van de grootste speelgoedproducenten ter wereld.

Neem bijvoorbeeld Geschenksmurf. Je zou hem ook Proficiatsmurf of Alstublieft-smurf kunnen noemen. In zijn linkerhand houdt hij een gele doos ter grootte van een dobbelsteen, met een rode strik errond. Onmiskenbaar een geschenk. De vingertjes van zijn rechterhand houden drie bloemen vast. Zijn glimlach laat een tongetje zien, in de vorm van een rood geschilderd vlekje. De kleuren geel, rood, groen, zwart en – uiteraard – smurfblauw maken van dit amper 5,5 centimeter hoge kunststof figuurtje een leuk cadeautje voor een speciale gelegenheid waarvoor men liever geen weelderig geschenk of bos bloemen wil geven, maar liever iets symbolisch. Zoals deze Smurf, vertegenwoordiger van een onuitputtelijke fantasiewereld. Er bestaan smurfenfiguurtjes in de vorm van skateboarders of windsurfers, en er zijn er die de snaren van een gitaar beroeren. Andere figuurtjes symboliseren dan weer een sterrenbeeld, bijvoorbeeld Smurfen met een schorpioenstekel op het achterwerk. Er zijn ook kunststoffen taferelen uit smurfenfilms. Zo gaf de derde smurfenbioscoopfilm, Het verloren Dorp (verschenen in het voorjaar van 2017), aanleiding tot een hele reeks vrouwelijke Smurfjes, strijdgezellinnen van Smurfin, die in dat verhaal een belangrijke rol spelen. Verzamelaars volgen de ontwikkeling van het Smurfen-universum op internetfora of in fanclubs. Een complete collectie telt vandaag al meer dan 750 verschillende figuurtjes. En heel wat van die poppetjes zijn ontwikkeld door speelgoedfabrikant Schleich in Schwäbisch Gmünd.

Dwergen uit de middeleeuwen

De tastbare Smurfen van kunststof komen dus uit Duitsland. Of toch zeker de oorspronkelijke modellen, en dat al sinds 1965, zeven jaar nadat de blauwe dwergen voor het eerst hun opwachting maakten in de stripgeschiedenis, meer bepaald in een verhaal van Pierre Culliford. Die Belg, beter bekend onder zijn artiestennaam Peyo, werd in 1928 in Brussel geboren en behoorde in de jaren 50 tot de belangrijkste tekenaars van het Franstalige tijdschrift Spirou (dat ook een Nederlandse uitgave had onder de titel Robbedoes). In dat blad verschenen geregeld episodes van Johan et Perlouit – in het Nederlands Johan en Pirrewiet, een reeks die zich afspeelde in de middeleeuwen en waarin Peyo op zekere dag in een woudscène de Smurfen opvoerde, blauwe mannetjes met witte mutsen en witte broekjes. Les Schtroumpfs, zoals ze in de oorspronkelijke Franse versie heetten, waren geboren. Al snel gingen ze een eigen leven leiden. Het album La Flûte à six schtroumpfs (in het Nederlands: De fluit met zes Smurfen) werd een verrassend succes. Het duurde niet lang voor de blauwe mannetjes met hun grappige manier van spreken wereldwijd bekend werden: een nieuw Belgisch exportsucces was een feit. Omdat het woord “Schtroumpf” niet in alle talen past, kregen ze naargelang het land of de regio waar ze verschenen een andere naam. In de VS heten ze Smurfs, in Italië Puffi, in Japan Kumafu. In Duitstalige landen doet “Schtroumpf“ te sterk denken aan “Strumpf” (het Duitse woord voor “kous”), dus daar schlumpfen de kleine slaapmutsdragers door hun verhalen.

Smurfen
© Schleich

Smurfige oorsprong

De manier waarop de originele naam is ontstaan, is op zich overigens best smurfig – of schtroumpfig, zo u wil. Tijdens een gezinsvakantie met tekenaar Franquin zou Peyo tijdens het eten gevraagd hebben of iemand hem het zout wilde doorgeven. Maar omdat hij niet op het juiste woord voor zoutvat kon komen, brabbelde hij iets als “Schtroumpf”. Het verhaal wil dat dit meteen aanleiding gaf tot een gesprek met allerlei nieuwe “Schtroumpf”- of “smurf”-woorden, waaraan in de volgende dagen steeds weer nieuwe varianten werden toegevoegd. Peyo stierf in 1992, maar ook tijdens zijn leven waren de verhalen van de blauwe dwergen al een groot succes. Peyo had twee voorbeelden: Hergé, de geestelijke vader van Kuifje, en Walt Disney, de bedenker van Micky Mouse en veel andere tekenfilmfiguren. Met die eerste heeft Peyo een heldere tekenlijn en een beperking tot de essentie gemeen. De tweede inspireerde hem om zijn creaties ook in films te laten optreden en ze uit te werken tot merchandisingproduct. En precies op dat vlak speelt de firma Schleich een belangrijke rol.

Van pop tot Smurf

Schleich is een van de grootste speelgoedproducenten in Duitsland en een internationaal toonaangevende aanbieder van speelgoedfiguren. De naam van het bedrijf verwijst naar Friedrich Schleich, die vanaf 1946 met fluweel beklede poppen uit draad en hout op de markt bracht. Begin jaren 50 experimenteerde hij met schuimrubber, en vanaf 1960 bracht hij kunststof figuurtjes op basis van pvc op de markt. Vanaf 1965 werd het bedrijf wereldbekend dankzij de productie van Smurfen.

Wekenlang handwerk

Tot op vandaag is het oorspronkelijke model van elke nieuwe figuur het resultaat van wekenlang handwerk. Op basis van een tekening wordt een eerste model gekneed en in silicone gegoten. Vervolgens wordt een wassen model gemaakt. Wanneer de uitwerking van het model goed bevonden wordt, kunnen de figuren in veelvoud worden gegoten. Het is nauwelijks te geloven, maar elke Smurf wordt nog met de hand beschilderd. De voorbeeldmodellen ontstaan bij de vestiging in Baden-Württemberg, maar er wordt ook geproduceerd in Bosnië, Moldavië, Roemenië, Tunesië en China. De Smurfen zijn dus echte wereldburgers: tot leven gewekt in België, geboetseerd in Duitsland, en in groten getale geproduceerd in onder meer Afrika en China. Op de voetzolen van Geschenksmurf staat te lezen: “Schleich Germany, made in China”.

Top