Klimaatakkoord
Doen de regeringen genoeg?

De bevindingen van klimaatonderzoek zijn onmiskenbaar. Maar zien we dat ook terug in het beleid van regeringen en instellingen over de hele wereld? Een reality check.
 

Von Matilde Alvim

Deze vraag vloeit voort uit het onweerlegbare bewijs dat het milieu wordt aangetast door de broeikasgassen die de mens uitstoot. Een proces dat nog wordt versneld door de wereldwijde verspreiding van een sociaaleconomisch stelsel dat geld boven leven plaatst. Zoals in het vorige artikel werd toegelicht, is de boodschap van klimaatonderzoekers duidelijk: we hebben geen tijd te verliezen. Maar wat doen instellingen en regeringen om de crisis en de nakende klimaatramp een halt toe te roepen en een nieuw model in te voeren?
Laten we eerst het akkoord van Parijs bekijken, dat in december 2020 zijn vijfjarig bestaan vierde. Het werd in 2015 op de VN-klimaatconferentie (de COP21) in Parijs ondertekend en legde voor het eerst de bovengrens van een opwarming van 2 °C vast, met het streven om die opwarming beperkt te houden tot 1,5 °C. Het akkoord werd geprezen als redding van de planeet en dient als richtlijn voor talrijke doelstellingen, officiële documenten en in de media. Bij de ondertekening riepen klimaatbewegingen de regeringen op om de lijn van een veilige toekomst niet te overschrijden, door overal in de stad reusachtige rode lijnen te vormen. Volgens BBC News verspreidden de protesten zich tijdens de COP21 over de hele wereld, van de Marshalleilanden en de gletsjers in Chili en Colombia tot de evenaar in Kenia.

De rode lijn is overschreden!

Hoe zit het nu, een half decennium later? Werd de grens overschreden? Ja – dat bleek al uit de analyse van het akkoord zelf. De organisatie ATTAC Frankrijk onderzocht kort na de COP21 welke voorwaarden werden overeengekomen, en stelde vast dat zelfs als alles tot op de letter wordt gevolgd, we voor een opwarming van minstens 3 °C staan. Daarbovenop neemt de wereldwijde uitstoot jaar na jaar toe. Zelfs tijdens de eerste golf van de COVID-19-pandemie werd de droom dat de "wereld zichzelf zou herstellen", al snel doorprikt. In een artikel in het tijdschrift Nature Climate Change stellen onderzoekers vast dat "de meeste van de veranderingen die we in 2020 hebben gezien, van voorbijgaande aard zijn, aangezien ze geen structurele veranderingen opleveren in het economische stelsel of het transport- of energiesysteem". Daarmee beklemtonen ze het gebrek aan een gestructureerde reactie van regeringen, die nodig zou zijn om de klimaatcrisis af te wenden.

Vijf jaar na Parijs stevenen we af op klimaatchaos, zoals in december 2020 werd verduidelijkt tijdens de ‘begrafenis’ van het akkoord van Parijs door de beweging Climáximo in Lissabon. Rubén D. Manzanedo, onderzoeker aan Harvard, vergelijkt de pandemie met de klimaatcrisis en stelt vast dat "vroeg handelen noodzakelijk is om worstcasescenario's te vermijden, zowel voor de klimaatcrisis als voor pandemieën".

Een andere bril opzetten

Geen enkel land doet genoeg. De Europese landen wekken wel de indruk dat ze een voortrekkersrol spelen, maar zijn tegelijk verantwoordelijk voor het financieren van fossiele projecten over de hele wereld. Zo toont onderzoek van het internationale collectief Gastivists aan dat de klimatologische en politieke ramp in Cabo Delgado (Mozambique), waar gemeenschappen bedreigd worden door geweld en uitputting van grondstoffen, grotendeels wordt gefinancierd door Europese ondernemingen als Total en ENI.
Misschien kijken we niet door de juiste bril. Misschien moeten we ons niet afvragen of het akkoord van Parijs is mislukt en of onze regeringen wel genoeg doen. Zijn de overeenkomsten en ‘beloftes’ die binnen zo'n systeem ontstaan, überhaupt wel doeltreffend om een crisis aan te pakken die het zelf heeft gecreëerd?
Dit is een reality check, en de realiteit moet onze acties sturen: de instellingen hebben ons bij het bezweren van de klimaatcrisis in de steek gelaten. De wereld doet niet genoeg. Maar waar moeten we dan naar kijken als we willen winnen? 

We moeten een andere bril opzetten! Climáximo heeft het akkoord van Parijs symbolisch begraven in Lissabon om het akkoord van Glasgow in het leven te roepen, dat de burgermaatschappij centraal stelt. Volgende week werpen we bij Blog, Engage, Act een blik op de klimaatbeweging in België en vragen we opnieuw: zijn we aan het winnen?