ადრეულმა „თანამედროვე ადამიანმა“ პირველად აფრიკის კონტინენტი სულ მცირე 200 000 წლის წინ დატოვა. თუმცა, სხვა ტიპის ადამიანები, ძირითადად, ევროპასა და აზიაში კიდევ დიდი ხნის განმავლობაში რჩებიან. ჰომო საპიენსის უკიდურესად წარმატებული გავრცელება დაიწყო დაახლოებით 60 000 წლის წინ. მას შეუძლია კარგად მოერგოს ახალ ადგილებს და ასახლებს უბნებს მთელ მსოფლიოში. ზოგიერთ რეგიონში სხვადასხვა ტიპის ადამიანები ცხოვრობენ გვერდიგვერდ და ერთმანეთთან ხანგრძლივი დროის განმავლობაში. უახლესი კვლევის მეთოდების დახმარებით, მეცნიერებს შეუძლიათ დაამტკიცონ, რომ ნეანდერტალელებისა და დენისოვანების გენეტიკური კვალი თანამედროვე ადამიანებშია შემორჩენილი.
კაცობრიობის ისტორია კვლევის ძალიან აქტიური სფეროა. მუდმივად ჩნდება ახალი ნამარხები და არტეფაქტები, თანამედროვე კვლევის მეთოდები კი ურთიერთობის სრულიად ახალი ხედვის საშუალებას იძლევა.
ანალიტიკური მეთოდებიც ძალიან სწრაფად ვითარდება. ლაიფციგის მაქს პლანკის საზოგადოების ევოლუციური ანთროპოლოგიის ინსტიტუტის დირექტორი სვანტე პააბო კი ითვლება კვლევის სრულიად ახალი მიმართულების, პალეოგენეტიკის, ფუძემდებლად. აღმოჩენილი ძვლების გენეტიკური ანალიზი მკვეთრად ცვლის ადამიანის განვითარების ჩვენეულ სურათს. აქ ნაჩვენებია კვლევის მდგომარეობა 2020 წელს: რა ახალი აღმოჩენების გაკეთება შეიძლება ამ დროის განმავლობაში?
კაცობრიობის წარმოშობა
ახალი სახეობა ერთ დღეში კი არ ჩნდება, არამედ ძალიან ხანგრძლივი პროცესის შედეგია. იგივეა ჰომო საპიენსის გაჩენის შემთხვევაშიც. 2017 წელს მაროკოში, ჯებელ ირჰუდში, გათხრების დროს აღმოაჩინეს პირველი ჰომო საპიენსის დაახლოებით 300 000 წლის ძვლები. ეს ეწინააღმდეგება დიდი ხნის განმავლობაში მიღებულ მტკიცებას, რომ თანამედროვე ადამიანები წარმოიშვნენ აღმოსავლეთ აფრიკაში. დღეს ჩვენ ვიცით, რომ „თანამედროვე ადამიანი“ გავრცელდა აფრიკის კონტინენტზე დაახლოებით 300 000 წლის წინ. ამას ადასტურებს სამხრეთ აფრიკის ფლორისბადიდან 260 000 წლის წინანდელი ნამარხი. ამრიგად, კაცობრიობა წარმოიშვა ადრეული მიგრაციისა და რთული ევოლუციის შედეგად აფრიკის კონტინენტზე. გენები და კულტურული ტექნოლოგიები სოციალურ ქსელში დიდ მანძილზე გადადის.
300 000 წელი
ჯებელ ირჰუდის გამოქვაბული
2017 წელი, მაროკო
ჰომო საპიენსის უძველესი ძვლები და ქვის იარაღები, რომლებიც 300 000 წლისაა, ეწინააღმდეგება ძველ მტკიცებას „თანამედროვე ადამიანის“ განვითარების შესახებ ექსკლუზიურად აღმოსავლეთ აფრიკაში.
190 000 - 200 000 წელი
ომო კიბიში
1967 წელი ეთიოპია
ომოს I-III ძვლები ჰომო საპიენსის ძალიან ადრეული ნაშთებია. დიდი ხნის განმავლობაში ისინი ითვლებოდნენ აღმოსავლეთ აფრიკაში „თანამედროვე ადამიანის“ გაჩენის მტკიცებულებად.
90 000 წელი
ელ ვუსტა
2018 წელი, საუდის არაბეთი
ნეფუდის უდაბნოში ნაპოვნი თითის ძვალი არის ჰომო საპიენსის გაქვავებული უძველესი ნაშთი აფრიკის გარეთ. დღეს არაბეთის ნახევარკუნძული უკიდურესად მშრალია, მაგრამ იმ დროისთვის აქ იყო მწვანე პეიზაჟები, მდინარეები და ტბები.
70 000 - 80 000 წელი
დენისოვას გამოქვაბული
2010 წელი, რუსეთი
ხელის თითის წვრილი ძვლის დნმ-ის ანალიზს საოცარ აღმოჩენამდე მივყავართ: ძვალი ეკუთვნის მანამდე სრულიად უცნობ ადამიანის სახეობას.
63 000 წელი
ტამ პა ლინგის გამოქვაბული
2009 წელი, ლაოსი
აქ ნაპოვნი ქალის ძვლები წარმოადგენს ყველაზე ძველ და ცნობილ „თანამედროვე ადამიანის“ ნამარხებს სამხრეთ-აღმოსავლეთ აზიაში.
45 000 წელი
უსტ-იშიმ
2008 წელი, რუსეთი
დაახლოებით 45 000 წლის წინ ცოცხალი ევროპელების და აზიელების წინაპრებმა ერთმანეთისგან განცალკევებით დაიწყეს განვითარება. ეს გვაძლევს უსტ-იშიმში მცხოვრები ჰომო საპიენსის გენომს.
44 000 წელი
ლეანგ ბულუ სიპონგის გამოქვაბული
2017 წელი, ინდონეზია
რამდენიმე ცხოველისა და ადამიანი- ცხოველის გამოსახულებები ამ ტიპის ერთ-ერთი უძველესი გამოსახულებაა მსოფლიოში, შექმნილი „თანამედროვე ადამიანების“ მიერ.
42 000 წელი
ნეანდერტალელის გამოქვაბული
1856 წელი, გერმანია
ნეანდერტალის ხეობაში აღმოჩენილი ნამარხები მე-19 საუკუნეში ადამიანთა ცალკეული სახეობის ძვლებად იქნა აღიარებული. ნეანდერტალელები, რომლებსაც მოგვიანებით დაარქვეს მათი აღმოჩენის ადგილი, გადაშენდნენ დაახლოებით 40 000 წლის წინ. თუმცა, მათი ზოგიერთი გენი დღემდე შემორჩა „თანამედროვე ადამიანებში“.
42 000 წელი
მუნგოს ტბა
1974 წელი, ავსტრალია
დიდი ხნის განმავლობაში „მუნგო კაცი“ ითვლებოდა ავსტრალიის დასახლების უძველეს მტკიცებულებად. თუმცა, უახლესი კვლევის შედეგები აჩვენებს, რომ ადამიანები იქ ჯერ კიდევ 65 000 წლის წინ ცხოვრობდნენ.
40 000 წელი
ტიანიუანის გამოქვაბული
2003 წელი, ჩინეთი
პეკინის მახლობლად მდებარე გამოქვაბულიდან ჰომო საპიენსის ბარძაყის გენეტიკური ანალიზი ადასტურებს, რომ ამერიკის ძირძველი მოსახლეობა ბევრად უფრო მჭიდროდ არის დაკავშირებული ცოცხალ აზიელებთან, ვიდრე ევროპელებთან.
დასახლებული ამერიკა
ამერიკა ბოლო დიდი ტერიტორიაა, სადაც ჰომო საპიენსი ცხოვრობს. მაგრამ როგორ და როდის მივიდნენ ადამიანები იქ? ყველაზე დამაჯერებელი და ზოგადად მიღებული განცხადება ციმბირსა და ალიასკას შორის მიწების დასახლებას მოიაზრებს. სახმელეთო გზა? დღეს ბერინგის სრუტის სიგანე 82 კილომეტრია და სიღრმე 50 მეტრამდე აღწევს. თუმცა ცივ პერიოდში 20 000 წლის წინ ზღვის დონე გაცილებით დაბალი იყო და რეგიონი მაინც იყო დასახლებული. იმ დროს ჩრდილოეთ ამერიკაში ასევე ბევრი მყინვარი მდებარეობდა. ამიტომაც არქეოლოგები დიდი ხანია ვარაუდობდნენ, რომ ადამიანები სამხრეთში მხოლოდ ცივი პერიოდის დასრულების შემდეგ დასახლდნენ. თუმცა, ზოგიერთი აღმოჩენა კონტინენტის სამხრეთით არ შეესაბამება ამას. ამიტომ, ზოგიერთი მკვლევარი თვლის, რომ არსებობს ადრინდელი დასახლებები - შესაძლოა იმ ადამიანებისა, რომლებიც ამერიკაში ნავით ჩავიდნენ ციმბირიდან, სამხრეთ წყნარი ოკეანის ქვეყნებიდან ან თუნდაც ევროპიდან.
20 000 წელი
სერა და კაპივარა
1980-იანი წლები, ბრაზილია
იყო თუ არა ამერიკა დასახლებული 20 000 წელზე მეტი ხნის წინ? ნახატები, აგრეთვე ქვის იარაღებისა და ნახშირის აღმოჩენები ამაზე მეტყველებს, მაგრამ დათარიღება სადავოა. და მაინც, ზოგიერთი მკვლევრისთვის ისინი სულ მცირე მტკიცებულებებს წარმოადგენს, რომ ადამიანებმა მაშინ გადალახეს ატლანტის ოკეანე დასავლეთ აფრიკიდან მარტივი ნავებით.
13 000 წელი
კლოვისი
1937 წელი, აშშ
კლოვის კულტურისთვის დამახასიათებელია სპეციალურად დამუშავებული კაჟის შუბისპირები. ადამიანები, რომლებიც მათ ქმნიან, ციმბირიდან ბერინგის სრუტის გავლით მოდიან. ისინი დიდი ხანია ითვლებოდნენ უძველეს ამერიკელებად.
13 000 წელი
ოიო ნეგროს წყალქვეშა მღვიმე
2007 წელი, მექსიკა
გოგონას თითქმის მთლიანად შემონახული ჩონჩხი და მრავალი სხვა აღმოჩენა, რომელიც ბოლო წლებში ამ გამოქვაბულების სისტემაში იქნა ნაპოვნი, მიანიშნებს იმაზე, რომ ამერიკის დასახლება შეიძლება ბევრად უფრო რთული ყოფილიყო, ვიდრე წარმოედგინათ.
წინაისტორიული ხელოვნება
ჩვენს დრომდე დიდი ხნით ადრე ადამიანებმა შექმნეს შთამბეჭდავი ხელოვნების ნიმუშები, არა მხოლოდ პირველმა ჰომო საპიენსებმა, არამედ ნეანდერტალელებმაც დაგვიტოვეს მნიშვნელოვანი მტკიცებულებები.
115 000 წელი
ავიონის გამოქვაბული
2010 წელი, ესპანეთი
გაბურღული ჭურვები, საღებავის ნარჩენები და ფერების რთული ნაზავიც კი: 100 000 წელზე მეტი ხნის წინ ნეანდერტალელებმა უკვე შექმნეს სიმბოლური საგნები ამ გამოქვაბულში.
44.000 წელი
ლეანგ ბულუ სიპონგის გამოქვაბული
2017, ინდონეზია
რამდენიმე ცხოველისა და ადამიანი-ცხოველის გამოსახულებები მსოფლიოში ამ სახის უძველესი გამოსახულებებია, შექმნილი „თანამედროვე ადამიანების“ მიერ.
40 000 წელი
სტადელის გამოქვაბული
1939 წელი, გერმანია
დაახლოებით 40 000 წლის კაცი-ლომი მსოფლიოში ერთ-ერთი უძველესი ფიგურული ხელოვნების ნიმუშია. სკულპტურა ოსტატურად არის მოჩუქურთმებული მამონტის ძვლისგან და იძლევა მცირე ხედვას ჰომო საპიენსის სულიერ სამყაროში.
